شرط حذف سه صفر از پول ملی

محمدهادی مهدویان

اگر بپذیریم كه نظام پول و اسكناس موجود از باب تركیب، واحد و حجم بسیار بالایی كه نسبت به میزان متعادل دارد غیرعادی و ناهنجار است،در مقابل باید بپذیریم كه هزینه‌های اجتماعی و اقتصادی این امر خیلی بالاتر است.
طرح حذف صفرها از پول ملی دارای سابقه طولانی است ، بانك مركزی از سال‌های گذشته مطالعات وسیع و كارشناسی را در زمینه این موضوع انجام داده است. كارایی مبادله و اتخاذ تركیب مناسب اسكناس و مسكوك در اختیار مردم و برنامه مناسب برای اجرای سیاست مذكور همواره دو برنامه اصلی بانك مركزی است.

اجرای طرح حذف صفرها از پول ملی در شرایط فعلی اقتصاد ایران، ضروری است،چرا كه وضعیت فعلی به قدری پرهزینه شده كه حذف صفرها باید بعنوان یكی از الزامات اقتصادی در ایران اجرا شود.از سویی چاپ اسكناس در داخل كشور به دلیل حجم اسكناس در گردش فعلی بسیار بزرگ شده و در نتیجه تشكیلات پشتیبانی مذكور توان تأمین نیاز فعلی چاپ اسكناس را ندارد.
از آنجایی كه اسكناس و مسكوك در امور جاری مردم هر روز به كار می رود، طبیعی است كه مردم از برنامه‌های مشابه در زمینه حذف صفرها نگران شوند.از همین رو، اطلاع‌رسانی درست توسط مسئولان امر و رسانه‌ها می تواند یكی از راهكارهای جلوگیری از اثرات روانی حذف صفرها از پول ملی باشد.

ضمن آنكه باید توجه داشت ،هنگامی كه این طرح اجرایی می‌شود، اثر تورمی در مبادلات مردم نخواهد داشت. اگرچه برخی نگرانی‌هایی كه از سوی كارشناسان مطرح می شود ،بر شرایط و زمان اجرای این سیاست تاكید دارد ،اما "زمان " همواره یك مقوله كلیدی است. نكته‌ای كه وجود دارد این است كه همواره از باب زمان مسائل اورژانسی وجود داشته كه این مورد را زیر سوال می برد. حتی در برخی مواقع با اتخاذ تدابیر مناسب و بهینه و نگرش به كلیه جوانب امور می‌توان بر مشكل "زمان " نیز فائق آمد. ‌ بنابراین زمان‌بندی اجرای این طرح باید گونه‌ای باشد كه در مدت و فرجه زمانی مناسب قابلیت عملیاتی شدن را داشته باشد. از سوی دیگر "پول " با هر تعداد صفر بعنوان یك قرارداد تلقی می‌شود و تعداد صفر های واحد پول هیچ آثاری در نحوه دریافت و پرداخت مردم و تسویه مبادلات آنها نخواهد داشت.

باید توجه داشت كه شرایط مناسب و مطلوب برای حذف صفرها از پول ملی از موارد با اهمیت به حساب می‌آید، آزادسازی اقتصادی، خصوصی‌سازی، كاهش نرخ تورم و سیاست های تثبیت اقتصادی از جمله بایدهایی است كه می‌تواند در این سیاست مورد توجه قرار گیرد. ممكن است دیدگاهی كه همواره رفرم را به كلیت تعادل عمومی موكول و مشروط می‌كند هیچ وقت به شرایط مساعد مورد نظر خود در اقتصاد نرسد؛ این نافی این نیست كه نگاه به اصلاح و بهبود وضعیت به صورت غیرتعادلی باشد.اگر همین لحظه كسی بخواهد بسیاری از عناصر سیاست‌های آزادسازی را به شرایط مناسبی كه همه چیز سرجای خود باشد، موكول كند، بازهم این سوال پیش می‌آید كه آن شرایط چیست و كجاست؟

در مقابل حذف صفرها برخی دیدگاهها بر چاپ اسكناس درشت تاكید دارد،باید توجه داشت كه بانك مركزی در سال 87 ابزار چك پول را از بانك‌ها گرفت و چك پول خود را منتشر كرد،درحالی كه میراث این مساله بصورت بدهی سنگین بانكها به بانك مركزی در تراز بانك مركزی باقی ماند. ‌دلیل مورد مذكور این است كه تمام این چك‌ها بعنوان خط اعتباری بانك‌های دولتی تبدیل شد و بخشی از مشكلات فعلی بازار پولی به این دلیل امروز ایجاد شده است.ضمن آنكه دركشورهایی كه حذف صفرها اجرا شده تفكیك مسئولیتی بین دولت و بانك های مركزی بوجود آمده است.

محمدهادی مهدویان
کارشناس بانکی و مدیر كل سابق اقتصادی بانك مركزی