به گزارش تجارت نیوز، مصر طی سالهای اخیر تلاش کرده است با استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر فراوان خود، به یکی از قطبهای اصلی تولید هیدروژن سبز در جهان تبدیل شود. موقعیت استراتژیک این کشور در نزدیکی اروپا و آسیا، زمینهای وسیع و ظرفیت بالای انرژی خورشیدی و بادی، مزایای بزرگی برای این مسیر فراهم کرده است. حتی دولت مصر مشوقهای قابل توجهی مانند تخفیف مالیاتی تا ۵۵ درصد و «مجوز طلایی» تکپنجرهای ارائه کرده تا سرمایهگذاران بینالمللی را جذب کند. با این حال، واقعیت موجود نشان میدهد که این طرحهای بلندپروازانه با مشکلات جدی در زمینه تأمین مالی، شبکه برق و تقاضای جهانی مواجه شدهاند و کمتر از پنج پروژه از مرحله امکانسنجی فراتر رفتهاند.
میلیاردها سرمایهگذاری روی کاغذ
طبق گزارش جدید سازمان هیدروژن سبز (GH2) که مقر آن در سوئیس است، مصر تاکنون بیش از ۳۰ تفاهمنامه با شرکتهای بینالمللی برای پروژههای هیدروژن سبز امضا کرده است. با این حال، بسیاری از این توافقها به دلیل موانع ساختاری به اجرا نرسیده و در عمل میلیاردها دلار سرمایهگذاری تنها روی کاغذ باقی مانده است.
بیش از نیمی از پروژههای برنامهریزیشده مصر در منطقه اقتصادی کانال سوئز متمرکز شدهاند و حتی این کشور در قرارداد ۳۹۷ میلیون یورویی H2Global برای تأمین آمونیاک تجدیدپذیر به اروپا تا سال ۲۰۳۳ مشارکت دارد. اما مسیر حرکت پروژهها به شدت کند است.
ضعف تقاضای جهانی
چالشهای مصر تنها داخلی نیست، بلکه بازتابی از روند جهانی نیز به شمار میرود. دادههای BloombergNEF نشان میدهد که در سطح جهان تنها ۴ درصد از پروژههای هیدروژن و آمونیاک تجدیدپذیر به تصمیم نهایی سرمایهگذاری (FID) رسیده یا وارد مرحله ساخت شدهاند. همچنین فقط ۱۳ درصد از این پروژهها قرارداد خرید الزامآور دارند.
از سوی دیگر، قیمت اولیه بازار برای آمونیاک – حدود ۶۰۰ دلار به ازای هر تن (عمدتاً برای محمولههای چین) – باعث شده سرمایهگذاران با احتیاط بیشتری وارد این عرصه شوند.
هزینه بالای سرمایه؛ مانعی بزرگ
اگرچه مصر توانسته است انرژی خورشیدی و بادی را با هزینه بسیار پایین، حدود ۰.۰۲ دلار به ازای هر کیلووات ساعت، تولید کند، اما مشکل اصلی در بخش تأمین مالی است. توسعهدهندگان در مصر با نرخ وام ۱۶ تا ۱۸ درصد روبرو هستند، در حالی که این نرخ در کشورهای عضو OECD تنها ۴ تا ۶ درصد است.
به همین دلیل، شرکتکنندگان در میزگرد GH2 خواستار راهکارهایی همچون تأمین مالی ترکیبی، ضمانتهای زیان اولیه و قراردادهای مابهالتفاوت شدند تا هزینه سرمایه کاهش یابد. آنها همچنین تأکید کردند که حتی پروژههای نسبتاً کوچک مانند یک الکترولیزر ۱۰۰ مگاواتی نیز به سالها هماهنگی، چارچوب حقوقی و ساختار مالی نیاز دارد.
تنگناهای شبکه برق
یکی دیگر از موانع مهم، محدودیتهای شبکه برق مصر است. این کشور تاکنون بیش از ۴۱ هزار کیلومتر مربع زمین را برای پروژههای انرژی تجدیدپذیر اختصاص داده است که میتواند تا ۱۸۰ گیگاوات ظرفیت تولید کند. با این حال، شبکه فعلی تنها توان مدیریت ۳۶ گیگاوات را دارد و ظرفیت ذخیرهسازی نیز به ۶۰ گیگاواتساعت محدود شده است.
طرحی به ارزش ۵ تا ۶ میلیارد دلار برای ارتقای شبکه و ایجاد «کریدور سبز» همچنان روی کاغذ باقی مانده است. علاوه بر این، هزینههای حملونقل و سرمایهگذاری موردنیاز برای نمکزدایی آب، خطوط لوله و زیرساخت ذخیرهسازی همچنان نامشخص است. در نتیجه، حتی مذاکرات برای یک پروژه ۱۰۰ مگاواتی میتواند سالها طول بکشد.
از دست رفتن فرصت داخلی
گزارش GH2 تأکید میکند که بیش از ۹۵ درصد پروژههای هیدروژن سبز مصر بر صادرات تمرکز دارند، در حالی که صنایع داخلی مانند تولید کود و امنیت غذایی کمتر مورد توجه قرار گرفتهاند. به گفته کارشناسان، این وضعیت یک «فرصت از دست رفته» برای اقتصاد محلی محسوب میشود. پیشنهاد شده است که حتی پروژههای صادراتی باید به گونهای طراحی شوند که منافع مستقیم برای اقتصاد مصر داشته باشند.
رقابت شدید منطقهای
مصر در حالی با این موانع دستوپنجه نرم میکند که کشورهای دیگر منطقه با سرعت بیشتری پیش میروند. برای مثال:
- مراکش امسال شش پروژه به ارزش ۳۲ میلیارد دلار تصویب کرده و آنها را در قالب بستههای قابل معامله ارائه داده است.
- موریتانی قانون هیدروژن سبز را تصویب کرده است.
- الجزایر از طریق شرکت سوناتراک پروژههای خود را پیش میبرد.
- پروژه هیدروژن ۸.۴ میلیارد دلاری NEOM عربستان سعودی هماکنون ۸۰ درصد پیشرفت داشته است.
علاوه بر این، هند در مزایده ماه اوت قراردادهای ۱۰ ساله آمونیاک سبز با قیمت حدود ۶۰۰ دلار به ازای هر تن امضا کرد و چین نیز نزدیک به ۴۰ درصد تولید جهانی الکترولیزکنندهها را در اختیار دارد. این تحولات نشان میدهد که مصر اگر نتواند سریعتر وارد فاز اجرایی شود، جایگاه خود را در رقابت جهانی از دست خواهد داد.
مصر با وجود برخورداری از منابع طبیعی، موقعیت جغرافیایی ممتاز و مشوقهای سخاوتمندانه، در تحقق پروژههای هیدروژن سبز با چالشهای جدی روبهروست. هزینه بالای سرمایه، محدودیت شبکه برق و ضعف تقاضای جهانی باعث شدهاند که بسیاری از طرحهای این کشور از مرحله امکانسنجی فراتر نروند. در حالی که کشورهای منطقه و جهان با سرعت بیشتری پیش میروند، مصر باید از سیاستگذاری صرف عبور کرده و هرچه سریعتر وارد مرحله اجرا شود. در غیر این صورت، فرصت تاریخی تبدیلشدن به قطب هیدروژن سبز جهان به راحتی از دست خواهد رفت.
