تورم دو رقمی در راه است

میلاد مرادی: آمارهای رسمی نشان می‌دهد شاخص تورم در سال 96، مقدار اندکی صعودی بوده است. با توجه به اتفاقاتی که در انتهای سال 96 و ابتدای امسال در بازار ارز رخ داده، برخی نگرانی‌ها نسبت به جهش تورم در سال پیش‌رو وجود دارد.

به گزارش تجارت‌نیوز ، برخی کارشناسان اعتقاد دارند که نوسانات اخیر در بازار ارز بر اقتصاد کشور، از جمله تورم تاثیرگذار خواهد بود.

تیمور رحمانی، اقتصاددان، در گفتگو با تجارت‌نیوز ، به سوالاتی در مورد تورم در سال پیش‌رو پاسخ داده است که در ادامه می‌خوانیم.

دولت آقای روحانی تمرکز ویژه‌ای بر روی کنترل تورم داشتند که تا حدودی نیز موفق شدند. اما اکنون حدود یکی دو ماه است که با یک بحران ارزی و افزایش نرخ دلار روبرو هستیم. به نظر شما افزایش نرخ دلار و نوسان قیمت ارز، چه تاثیری بر روی تورم در سال 97 خواهد داشت؟

ابتدا باید عرض بکنم که نفس تمرکز بر روی کاهش تورم اقدام مثبتی است و کار اشتباهی نیست. چرا که اگر کشوری بخواهد به یک نوع پایداری برسد و آن پایداری منجر به رشد اقتصادی با دوام و کاهش بیکاری شود، حتما باید به تورم‌های پایین دست پیدا کند. منتها بنده قبلا در مقاله‌ای گفته‌ام که امکان موفقیت سیاست کنترل تورم در شرایطی که بخش بانکی دچار تنگنا و گرفتاری است، مقداری ضعیف است. اتفاقاتی که اکنون نیز افتاده، به نحوی می‌گوید که این پیش‌بینی درست بوده است.

مساله بعدی این است که هرچند دولت تلاش زیادی برای کاهش نرخ تورم داشت، اما قسمت قابل‌توجهی از کاهش تورم نیز معلول رقابت بانک‌ها بر روی نرخ سود بوده است. چرا که بعد از آنکه دارایی‌های سمی در ترازنامه بانک‌ها پدیدار شد، دچار مشکل شدند. بنابراین مجبور شدند که بر روی مسابقه نرخ سود تمرکز کنند. این مسابقه نرخ سودی که بانک‌ها از روی ناچاری داشتند و البته بخشی از آن را نیز براساس یک ریسک‌پذیری هدفمندانه اتخاذ کردند، منجر به این شد که فشار بر روی تورم بسیار بیشتر از آن چیزی که سیاست‌گذار تصور می‌کرد، باشد. در واقع شاید اگر سیاست‌گذار خود به تنهایی دست به کاهش تورم می‌زد و همچین پدیده‌ای در کنار آن اتفاق نمی‌افتاد، کاهش تورم اینقدر شدید اتفاق نمی‌افتاد. بنابراین در کنار اقدامات سیاست‌گذاران، وجود تنگناهای مالی بانک‌ها نیز تاثیرگذار بوده است.

اکنون این مساله که گفتم توضیح می‌دهد که چرا مشکلاتی در بخش ارز، مسکن و سهام رخ داد. در بخش سهام تا حدودی جهش‌هایی رخ داد. یک مقدار از افزایش خود قیمت سهام نیز معلول حوادثی است که به دنبال رقابت بانک‌ها اتفاق افتاد. یعنی رقابت بانک‌ها بخاطر نرخ سود بالا، منجر به افزایش زیاد نقدینگی شده است. این افزایش نقدینگی تا یک مدتی می‌تواند فشارهای قیمتی خود را ایجاد نکند.

جهشی نیز که در قیمت مسکن در سال گذشته احساس شد، معلول رشدهای بالای نقدینگی بود که در سال گذشته ایجاد شده بود. به همین ترتیب، بخشی از دلیل افزایش نرخ دلار نیز مربوط به همین رشد نقدینگی بوده است. اما در مورد افزایش نرخ ارز، علاوه بر اینکه رشد نقدینگی تاثیرگذار بوده، تهدیدات بیرونی نیز اثر گذاشته است. تهدیداتی که منجر به محدودیت‌هایی برای سیستم بانکی کشور شده است، تا حدودی قدرت بانک مرکزی را در بازار ارز کاهش داده است. چون قدرت مداخله بانک مرکزی کم شده، بنابراین جهش قیمت ارز نسبت به مسکن و سهام شدیدتر بوده است.

اکنون افزایش نرخ ارز پیامد و تاثیر خود را بر روی کالاهای وارداتی بر جای می‌گذارد. به طور طبیعی قیمت کالاهایی که جانشین آنها هستند نیز، افزایش خواهد یافت. همچنین افزایش قیمت ارز باعث افزایش قیمت مواد اولیه‌ای و واسطه‌ای که برای تولید کالاها نیاز است، می‌شود. بنابراین افزایش هزینه‌های تولید، منجر به افزایش قیمت کالاها می‌شود. در نتیجه باید در سال 97 منتظر باشیم که آثار تورمی ناشی از رشد قیمت ارز به تدریج پدیدار شود.

در سال 96 مقدار اندکی نرخ تورم نسبت به سال‌های قبل، سیر صعودی داشته است. سوال این است که جدا از اثرگذاری بحران ارزی به وجود آمده، آیا موارد و متغیرهای دیگری نیز وجود دارند که منجر به افزایش تورم در سال 97 شود؟

موراد تاثیرگذار زیادی بر روی تورم وجود دارند. به عنوان مثال، اگر به افزایش دستمزدها دقت کنید، می‌بینید که به طور مینیمم چیزی در حدود افزایش 10 درصدی در دستمزدها وجود دارد. این افزایش دستمزدها به این معنی است که بخشی از هزینه‌های بنگاه‌ها افزایش می‌یابد. این در حالی است که بقیه هزینه‌های تولید مانند مواد اولیه و… نه تنها کاهش نمی‌یابد، بلکه به علت همین جهش نرخ ارز، افزایش خواهد داشت. بنابراین از طریق ناحیه افزایش دستمزد، یک فشار طبیعی بر روی تورم وجود دارد. به همین دلیل نیز است که در سال‌های 95 و 96، نرخ تورم دیگر چندان کاهش نداشت و متوقف شد.

اما مساله دوم این است که رشد نقدینگی‌ها که عرض کردم، قدرت خرید عده‌ای از افراد را افزایش داده است. به عنوان مثال، افرادی که سپرده‌های بانکی داشته‌اند، نرخ سود به آنها تعلق گرفته است و ثروت آنها افزوده شده است. ثروت نیز یکی از عوامل ایجاد تقاضا است. بنابراین از این جهت نیز یک فشاری بر روی قیمت‌ها وجود خواهد داشت. منتها سوال این است که چرا نرخ تورم در دو سال گذشته بر روی حدودا 10 درصد تمرکز کرده و چندان بالا و پایین نمی‌رود؟ در جواب باید گفت که قدرت خرید بخش زیادی از مردم دچار افت شده یا تکان نخورده است.

البته این موضوع نیاز به بررسی آماری بیشتری دارد و بنده این کار را انجام نداده‌ام. اما براساس حدس یا کنجکاوری علمی می‌توان تصور کرد که بخش زیادی از مردم ما با افت قدرت خرید روبرو شده‌اند. در نتیجه تقاضا آنها برای خرید کالاها و خدماتی که در CPI (شاخص قیمت مصرف‌کننده) وجود دارد، رشد نکرده است. به عبارتی ممکن است یک نابرابری شدید رخ داده باشد. به نحوی که رشد نقدینگی که عرض کردم، مربوط به آن دسته از افراد که در دهک‌های بالا هستند، است. این افراد نیز که کالاها و خدمات مصرفی نمی‎خرند که خود را در CPI (شاخص قیمت مصرف‌کننده) نشان دهد. به همین دلیل است که این افزایش نقدینگی برخلاف دوره‌های تاریخی گذشته، منجر به آثار شدید تورمی نشده است.

مساله دیگر این است که نقدینگی به وجود آمده، اگرچه به صورت نابرابر توزیع شده و بیشتر ثروت دهک‌های بالای جامعه را افزایش داده است، اما در این مدت چون نرخ سود بالا نبوده، بنابراین این نقدینگی‌ها سیال نبوده است. به طور معمول، مطالعات آماری نشان می‌دهد وقتی‌که نقدینگی سیال‌تر باشد، نرخ تورم افزایش می‌یابد. در واقع سیال نبودن نقدینگی در دو سال گذشته به کنترل تورم کمک کرده است. همچنین باید گفت که در دو سال گذشته و تا نیمه دوم سال 96 نرخ ارز عموما کنترل شده بود. این کنترل نرخ ارز به کنترل تورم کمک کرده بود. اما اکنون بخشی از عواملی که به کنترل تورم کمک کرده بود، در حال تضعیف است. لذا به طور طبیعی باید در انتظار افزایش نرخ تورم باشیم.

رئیس کل بانک مرکزی پیش‌بینی کرده بودند که در سال 97، نرخ تورم تک رقمی خواهد بود. پس با این اتفاقات امکان افزایش تورم قطعا وجود دارد اما نه در حد خیلی زیاد. نظر شما چیست؟

بله. عرض کردم در شاخص CPI (شاخص قیمت مصرف‌کننده)عمدتا کالاها و خدماتی مانند خوراک، پوشاک، خدمات مسکن و… وزن عمده را دارند و تا زمانی‌که تقاضا برای اینها رشد شدید نکند، انتظار افزایش شدید قیمت اینها را نداریم. بنابراین تا زمانی‌که تقاضا رشد قابل‌توجه نداشته باشد، نباید انتظار داشت که تورم شدید رخ دهد. یعنی تورم از تک رقمی بودن خارج می‌شود. اما تورم خیلی شدید رخ نخواهد داد. البته باید گفت این موضوع در CPI (شاخص قیمت مصرف‌کننده) است و در CPI (شاخص قیمت مصرف‌کننده) دهکی، نرخ‌های تورم کاملا متفاوت است. یعنی ممکن است در برخی دهک‌ها، CPI (شاخص قیمت مصرف‌کننده) افزایش قیمت شدیدتری داشته باشد تا نسبت به آنچه که در شاخص کلی CPI (شاخص قیمت مصرف‌کننده) وجود دارد.