چگونه در زمان ریزش شاخص‌ بورس کسب سود کنیم؟

به گزارش تجارت‌نیوز، از صبح روز یک‌شنبه ( 25 آذر ماه 97) معاملات قراردادهای آتی سبد سهام بر روی ۳۰ شرکت بزرگ در بورس اوراق بهادار تهران و قراردادهای آتی سبد سهام بر روی هفت صنعت پربیننده از جمله فرآورده‌های نفتی، کانه‌های فلزی، بانک‌ها، فلزات اساسی، محصولات شیمیایی، خودرو و قطعات آغاز شد.

به گفته بسیاری از کارشناسان بازار سرمایه، قراداد آتی سبد سهام علاوه بر دارا بودن تمامی مزایای یک قرارداد آتی استاندارد از جمله خاصیت اهرمی، امکان کسب سود از نوسانات مثبت و منفی قیمت دارایی پایه، شفافیت قیمت و استاندارد بودن قراردادها، تضمین معاملات توسط اتاق پایاپای و تنوع‌ بخشی به سبد سرمایه‌گذاری، امکان بهره‌مندی از مزایای خرید و فروش شاخص‌های بورسی را نیز برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کند.

به عبارتی سرمایه‌گذاران بدون نیاز به تحلیل تک تک سهام بورسی، می‌توانند با تحلیل شرایط کلان صنعت یا داده‌های مربوط به صنایع مختلف، نسبت به خرید و فروش در بازار آتی سبد سهام اقدام کنند، به طوری که بازدهی سرمایه‌گذاران معادل بازدهی شاخص صنعت مربوطه شود. به همین جهت سرمایه‌گذاران می‌توانند با خرید یا فروش قرارداد آتی سبد سهام متناظر با پرتفوی خود، نسبت به پوشش ریسک اقدام کنند.

این روزها ابهام سرمایه‌گذاران درخصوص قیمت دلار در بازار آزاد، قیمت کامودیتی‌ها در بازارهای جهانی، قیمت جهانی نفت خام، سرنوشت جنگ تجاری بین چین و آمریکا و رکود در اقتصاد جهانی باعث شده که سرمایه‌گذاران نسبت به آینده قیمت سهام شرکت‌های ارز محور و صادراتی بی‌اعتماد باشند و تنها به نوسان‌گیری سهام صنایع کوچک و متوسط اقدام کنند.

سوالی که مطرح می‌شود این است که زمانی که بازار در شرایط نوسانی قرار دارد و سهام‌داران با ترس و ابهام مواجه هستند، از چه راه‌های دیگری می‌توان از نوسانات شاخص کل بورس کسب سود کرد و قراردادهای آتی شاخص چه تاثیری بر روند کلی بازار سرمایه و جریان نقدینگی در این بازار دارد؟

خواستگاه ایجاد بازار آتی چیست؟

کیارش فاضل، کارشناس و تحلیلگر بازار سرمایه در گفتگو با «تجارت‌نیوز» گفت: قبل از شروع بحث آتی سبد سهام، بهتر است که ابتدا به تعاریف مهم بازار آتی بپردازیم و بررسی کنیم که خواستگاه ایجاد بازار آتی چیست؟

این کارشناس بازار سرمایه تصریح کرد: در بازار نقدی (spot) مثل بازار سهام تحویل پول و کالا به طور همزمان انجام می‌شود به عبارتی زمانی که سرمایه‌گذار پول را پرداخت می‌کند، سهام را تحویل گرفته و در پرتفوی قرار می‌گیرد.

فاضل افزود: اما بازار آتی (futures) زیر مجموعه بازار مشتقه است و شیوه عملکرد آن به این صورت است که تحویل پول و کالا در زمان آینده انجام می‌شود.

وی ادامه داد: قرارداد آتی توافقنامه‌ای است مبتنی بر خرید یا فروش یک دارایی مشخص در زمان تعیین شده در آینده. نام مشتقه به مفهوم این است که قیمت قرارداد آتی از کالای دیگری مشتق می‌شود که به آن کالا دارایی پایه گفته می‌شود.

این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به اینکه دلیل اصلی به وجود آمدن بازار آتی پوشش ریسک هم برای تولیدکننده هم برای مصرف کننده است، تصریح کرد: به عنوان مثال یک کشاورز گندم تولید می‌کند و فرض کنید که بهای تمام شده هر کیلو گرم گندم 100 هزار تومان باشد. طبیعتا قیمت گندم در بازار با مکانیزم عرضه و تقاضا تعیین می‌شود، حال اگر در زمان برداشت قیمت گندم به 500 هزار تومان برسد کشاورز سود کرده و اگر بهای گندم به 50 هزار تومان تومان برسد کشاورز ضرر کرده است. از طرف دیگر نانوا به عنوان مصرف کننده گندم است و اگر بهای گندم افزایش پیدا کند نانوا متضرر شده است و با کاهش بهای گندم نانوا سود می‌کند.

فاضل افزود: نتیجه‌گیری که می‌توان کرد این است که مصرف کننده همواره نگران از افزایش قیمت و تولید کننده تمایل به افزایش قیمت دارد، بنابراین چاره این است که تولیدکننده و مصرف‌کننده قراردادی تنظیم کرده و در یک قیمت خاص به توافق برسند.

وی ادامه داد: کشاورز (فروشنده) متعهد به تحویل کالا در آینده و نانوا (خریدار) متعهد به پرداخت وجه در تاریخ سر رسید است و برای این که طرفین در تعهد خود باقی بمانند پیش شخص امینی می‌روند و هر دو وجهی به عنوان وجه تضمین نزد این شخص می‌گذارند تا تعهد به قوت خود باقی باشد.

این کارشناس بازار سرمایه تصریح کرد: در مثال ذکر شده دارایی پایه گندم بود که یک بازار آتی کالایی محسوب می‌شود، اما در آتی شاخص دارایی پایه سبد سهامی یک گروه خاص مثل گروه بانکی است و شخص امینی که وجه تضمین نزد وی گذاشته می‌شود، بورس است و بورس به عنوان نهاد ناظر تضمین می‌کند که خریدار و فروشنده در تعهد خود باقی بمانند.

فاضل افزود: قرارداد آتی این امکان را به سرمایه‌گذار می‌دهد که دارایی که ندارد یا صاحب آن نیست را بفروشد.

وی ادامه داد: به عبارت ساده‌تر هر زمان که سرمایه‌گذار احساس کرد پول نقد ارزش بیشتری از سهام دارد یا به بیان دیگر سهام مورد نظر گران شده و بیش از این قیمت دیگر نمی‌ارزد، می‌تواند در آتی شاخص مورد نظر فروش گیرد و از میزان ریزش قیمت سهام کسب سود کند و هر زمان که به این تحلیل رسید که یک گروه بورسی امکان رشد زیادی دارد می‌تواند هم سهام‌ آن گروه را و هم می‌تواند آتی شاخص را خریداری کند.

وی ادامه داد: تکلیف بازار یک طرفه مشخص است، بدین صورت که قیمت سهام باید افزایش پیدا کند تا سهام‌داران سود کنند، اما در بازار دو طرفه چون از ریزش قیمت سهام هم می‌توان سود گرفت، به همین جهت دیگر سیگنال دادن و لفظ بخرید و نگه‌دارید تا قیمت سهام در بازه زمانی بلند مدت افزایش پیدا کند دیگر معنا نخواهد داشت.

فاضل افزود: حسن دیگر قرار داد آتی سبد سهام این است که اگر به عنوان مثال سهام‌داری در پرتفوی خود سهام خودرویی داشته باشد و ارزش سهام خودرویی رو به کاهش باشد، سهام‌دار می‌تواند با اخذ موقعیت فروش در سبد گروه خودرویی ریسک خود را کاهش دهد و همزمان با کاهش ارزش سهام خودرویی از ریزش قیمت در شاخص کسب سود کند که به این عمل هج کردن (hedge) می‌گویند.

وی ادامه داد: البته تحلیل فاندامنتال هر صنعت و شناسایی کورولیشن بین سهام‌ها و صنعت مورد نظر در کنار علم تکنیکال نقش موثری در تحلیل شاخص بازی می‌کند و تصمیم‌ گیری‌ها و ورود و خروج‌ها به بازار بیشتر باید در قالب تحلیل تکنیکال انجام شود.

جذابیت آتی سبد سهام برای سفته بازان

این کارشناس بازار سرمایه تصریح کرد: دیگر مزیت این بازار علاوه بر کسب سود از ریزش قیمت، وجود اهرم مالی است که در ذات قراردادهای آتی گنجانده شده و این امکان را به سهام‌دار می‌دهد که با چند برابر پول خود در بازار معامله کند، البته سود و زیان چند برابر می‌شود، این مزیت باعث جذاب شدن بازار برای سفته بازان خواهد شد.

فاضل افزود: شاید این سوال پیش آید که این مسایل و مشکلات فعلی بورس ناشی از دست‌هایی پشت پرده است که عده‌ای سفته باز در حال دستکاری کردن قیمت‌ها هستند و اگر بازاری پدید آید که در آن بتوان از نزول قیمت‌ها هم سود گرفت دیگر نمی‌توان در بازار فعالیت کرد و سرمایه‌های خرد بازار نابود و سرمایه‌گذاران متضرر خواهند شد.

این کارشناس بازار سرمایه تصریح کرد: اول از همه نمی‌توان منکر این صحبت شد و این موضوع مختص ایران نیست، بلکه در کشورهای پیشرفته این گروه‌ها به قدری قدرت دارند که جنگ‌های تجاری به راه میاندازند، پس با نگاه تئوری توطئه به همه پدیده‌ها چیزی عاید نمی‌شود.

فاضل افزود: اما اولین هدف در بازار حفظ سرمایه و پس از آن کسب سود است و تنها استراتژی که به رسیدن به این هدف کمک می‌کند، نجنگیدن با بازار و همراهی با آن است، البته همراهی به مفهوم رفتار گله‌ای نیست، بلکه به معنای رفتار منطقی و صحیح همراه با بازار است.

وی ادامه داد: تمامی ابزارهای تکنیکال و تحلیل فاندامنتال برای تشخیص رفتار کلی بازار و به مفهوم عام خواندن دست‌های پشت پرده است. به همین جهت با به وجود آمدن قراردهای آتی شاخص فعالیت در بازار سرمایه از این به بعد سخت‌‌تر و حرفه‌ای‌‌تر خواهد شد.

این کارشناس بازار سرمایه تصریح کرد: در انتها توصیه‌ای که به فعالان بازار علی‌الخصوص افراد تازه وارد دارم این است که آموزش کامل در حوزه تکنیکال و فاندامنتال را ببینند و بعد از آن به شناخت مفاهیم بازار آتی بپردازند و تا زمانی که درک عمیقی از بازار پیدا نکردند از فعالیت با سرمایه سنگین بپرهیزند. بازار بورس بازار بی‌رحمی است که در صورت درک آن فوق‌العاده شیرین خواهد بود.