سرمایه‌گذاری جدید چین در افغانستان به نتیجه خواهد رسید؟

به گزارش تجارت‌نیوز ، کشور افغانستان ماه گذشته اولین سرمایه‌گذاری خارجی قابل توجه خود را از زمان بدست گرفتن کنترل توسط طالبان دریافت کرد. یک شرکت چینی قراردادی 25 ساله و چند میلیون دلاری برای استخراج نفت در این کشور امضا کرد. در این شرایط برخلاف سوابق مبهم چین در اجرای قراردادها، کارشناسان خوشبین هستند که این پروژه ممکن است برای افغانستان اشتغال و درآمد به همراه داشته باشد.

در 6 ژانویه، طالبان با شرکت نفت و گاز «آسیای میانه سین‌کیانگ»(CNPC)، یکی از شرکت‌های وابسته به شرکت ملی نفت چین، قراردادی را برای استخراج نفت از حوزه آمودریا، که میان کشورهای آسیای مرکزی و افغانستان امتداد دارد، امضا کردند که حدود 4.5 کیلومتر مربع مساحت را پوشش می‌دهد. سخنگوی طالبان در توییتر گفت که این قرارداد شامل سرمایه‌گذاری 150 میلیون دلاری در سال اول و 540 میلیون دلاری در سه سال آینده خواهد بود.

به نقل از الجزیره ، ذبیح الله مجاهد سخنگوی وزارت امور خارجه افغانستان در توئیتی نوشت: «نرخ استخراج روزانه نفت از یک تا 20 هزار تن خواهد بود. طالبان در 20 درصد از این پروژه سهم خواهد داشت که نهایتا به 75 درصد خواهد رسید».

عبدالجلیل جمرینی، کارشناس صنعت و مدیرکل پیشین اداره نفت افغانستان در وزارت معادن و پترولیم، یکی از افرادی است که با مقداری امیدواری به این پروژه می‌نگرد.

جمرینی می‌گوید: «با نگاهی به وضعیت کنونی، این پروژه می‌تواند منبع درآمدی باشد که که هم کمک اقتصادی است و هم برای افغان‌ها فرصتی برای بهره‌مندی از منابع خود به شمار می‌آید. او گفت که حتی اگر بخش عمده‌ای از درآمد این پروژه به دولت تعلق گیرد، باز هم ایجاد شغل می‌شود و از تخصص افغانستان استفاده می‌شود و این نکته مثبتی است. اگرچه تمام اینها به نحوه اجرای پروژه بستگی دارد».

سابقه نه چندان روشن چین در اجرای پروژه‌ها

با اینکه این پروژه خبر خوبی برای افغانستان به شمار می‌آمد، اما مردم این کشور در خوش‌بینی نسبت به آن محتاط هستند. یکی از دلایل این است که چین هنوز هیچ یک از سرمایه‌گذاری‌های خود را در بخش معدن این کشور انجام نداده است. به علاوه، این معامله دقیقا شبیه به یکی از معامله‌های قبلی است که دولت قبلی افغانستان به دلیل فساد آن را لغو کرده بود.

جمرینی در خصوص پروژه قبلی یادآور شد: «این یک پیروزی بزرگ برای دولت بود زیرا CNPC یک شرکت بسیار بزرگ است و چین در حال حاضر بزرگترین خریدار نفت و گاز در منطقه است».

چین از طریق چهار خط لوله از ترکمنستان گاز وارد می‌کند که سه خط آن از ازبکستان و یکی از طریق تاجیکستان ترانزیت می‌شود و به افغانستان این فرصت داده شد تا بخشی از خط لوله چهارم باشد. دولت افغانستان در آن زمان از این شرکت خواست تا بخشی از روند مناقصه باشد اما آنها نپذیرفتند. جمرینی گفت، اگر چینی ها با روند مناقصه عادلانه موافقت می‌کردند، این یک فرصت عالی برای افغانستان بود تا بخش نفت خود را توسعه دهد.

قرارداد 25 ساله قبلی اگر به سر انجام می‌رسید، سرمایه گذاری اولیه بالقوه 400 میلیون دلاری برای استخراج 87 میلیون بشکه نفت را به همراه داشت که در نهایت حداقل 7 میلیارد دلار درآمد برای افغانستان به ارمغان می‌آورد.

دولت قبلی امیدوار بود چین در بخش‌های استخراجی افغانستان از جمله مس، نفت و گاز سرمایه‌گذاری زیادی انجام دهد، اما اینگونه نشد. دولت افغانستان چندین تلاش دیگر برای احیای این توافق انجام داد اما مذاکرات شکست خورد. احتمالا اختلافات قبلی با CNPC دلیل انجام معامله کنونی با طالبان از طریق یک شرکت وابسته به جای خود دولت باشد.

در سال 2008 نیز، یک شرکت چینی برای استخراج نزدیک به 11.08 میلیون تن مس، معادن «مس عینک» افغانستان را به مدت 30 سال اجاره کرد. اکنون، با گذشت بیش از نیمی از مدت اجاره ، این شرکت هنوز معادن را توسعه نداده است.

سخنگوی طالبان به نشانه آگاهی طالبان از عملکرد ناقص چین گفت که بر اساس قرارداد آمودریا، «اگر شرکت مذکور در مدت یک سال تمام مواد و موارد ذکر شده را انجام ندهد، قرارداد به طور خودکار ملغی خواهد شد.

اهمیت سیاسی قرارداد چین و افغانستان

با این وجود، این قرارداد با توجه به وضعیت بین‌المللی دولت طالبان دارای درجه‌ای از اهمیت سیاسی است. طالبان با چندین همسایه دیگر نیز برای از سرگیری پروژه‌های همکاری اقتصادی وارد مذاکره شده است.

عمرصدر، یک آکادمیک افغان و استاد سابق دانشگاه آمریکایی افغانستان، به الجزیره گفت که تعامل چین با طالبان بیشتر بر پایه امنیت است تا منافع اقتصادی.

صدر گفت: «یکی از منافع چینی‌ها در افغانستان جلوگیری از بازگشت ایالات متحده به منطقه است. در نتیجه هر شکلی از منافع اقتصادی نسبت به منافع امنیتی در درجه دوم قرار خواهد گرفت».

علاقه مجدد چین به افغانستان پس از سقوط دولت تحت حمایت ایالات متحده این کشور صورت گرفت و این توافق اخیر حضور چین را در این کشور جنگ‌زده تقویت می‌کند.

این سوال باقی می‌ماند که افغان‌ها چه مزایایی از اجرای این پروژه در کشورشان دریافت خواهند کرد. آموزش، انتقال فناوری، درآمدهای حاصل از قرارداد، همگی می‌توانند جزو این مزایا باشند اما هیچ کدام قطعی نیستند. صدر افزود که چین نیز از محدودیت‌های طالبان آگاه است و در نتیجه تعهد زیادی نکرده است.

شرکت‌های دولتی چین، تا زمانی که از امنیت افغانستان مطمئن نشوند، در این کشور سرمایه‌گذاری نخواهند کرد. آخرین بار حمله به سرمایه‌گذاران چینی در مرکز شهر کابل باعث شد چین به اتباع خود توصیه کند که افغانستان را ترک کنند.