علل از سرگیری رابطه تهران و ریاض چیست؟

محمد ایرانی، مدیرکل اسبق حوزه خاورمیانه عربی و شمال آفریقا وزارت خارجه با برنامه صدای دیپلمات در پاسخ به این سوال که علل از سرگیری رابطه تهران و ریاض چیست، می‌گوید:

*این‌طور نیست که دو طرف (ایران و عربستان) دست در دست هم گذاشته باشند تا چینی‌ها کاری انجام دهند. چین کشوری است که فرصت موجود را درک و از آن در جهت منافع خود بهره‌برداری و استفاده کرد؛ تهران و ریاض با مذاکرات‌شان در حال پیگیری ازسرگیری روابط بودند، منتها در این میان موانع ساختاری‌ای موجود بود که به برخی از آنها اشاره کردم.

*ذکر این نکته جایز است که مذاکرات میان ایران و عربستان سعودی مدت طولانی، حدوداً ۱۰ دور در عراق پیگیری و انجام شد ولی طرف سعودی تمایل چندانی برای حل همه مشکلات نداشت و بیشتر گفت‌وگوها به اینجا ختم می‌شد که باید از پایتخت خودشان پاسخ بگیرند. یعنی موضوعات را مطرح کنند و برای دور بعدی حاضر شوند که روند کار به همین ترتیب عقب می‌افتاد.

*چینی‌ها، که بنا بر اظهار تمایل عربستان سعودی- بر اساس چارچوب تفکرات رهبر جدید عربستان محمد بن‌سلمان- خواهان آغاز مجدد روابط با ایران بودند، واسطه‌گری چین را قبول کردند. محمد بن‌سلمان برنامه‌های خود را به عنوان یک تفکر تحول‌خواهانه در عربستان سعودی دنبال می‌کند و نگاه او به آینده گسترش روابط با سایر کشورهای دنیا، رفع تنش‌هاست و اینکه بتواند توسعه‌ای فراگیر برای عربستان سعودی به دست آورد، تا وارد اقتصاد جهانی شود.

*می‌خواهد در اقتصاد جهانی جایگاه مهمی پیدا کند آن هم با توجه به اندوخته‌های ارزی بسیار بالایی که سعودی‌ها دارند. او خواهان آن بود که کانون‌های بحران و تنش را در منطقه کاهش دهد و به همین خاطر وقتی چینی‌ها این موضوع را پیشنهاد دادند عربستان سعودی به‌سرعت پذیرفت و در مارس ۲۰۲۳ این اجلاس در پکن شکل گرفت و نشست ایرانی-سعودی با وساطت چینی‌ها برگزار و توافقی هم امضا شد.

*گرچه ما معتقدیم این توافق به طور کامل و دقیق جلو نمی‌رود. البته در این توافق به روابط گذشته و بازگشت به توافق‌نامه‌های پیشین، که محصول دوران دولت آقای هاشمی بود، اشاره شده است. به این معنا که توافق‌نامه‌ای که گفت‌وگوهایش از دولت آقای هاشمی شروع شد و در دولت اصلاحات به توافق‌نامه‌های فرهنگی و امنیتی انجامید، مد نظر قرار گرفته است. و اگر اشتباه نکنم توافق‌نامه‌های سال‌های ۷۷ و ۸۰ که توافق‌نامه‌های فرهنگی و امنیتی مطرح بود مبنا و پایه قرار گرفت.

*آنچه هنوز هم انتظار می‌رود این است که روابط ایران و عربستان سعودی بعد از توافق پکن آن‌طور که شایسته و بایسته باشد و آن‌طور که انتظار می‌رفت، جلو نرفت. یک بُعد ازسرگیری این روابط به چین برمی‌گردد، زیرا تفاوت چینی‌ها با بقیه کشورها این است که به‌شدت دنبال آرامش، ثبات و امنیت در منطقه هستند؛ منافع اقتصادی‌شان ایجاب می‌کند که از این کانال به اروپا بروند و از طریق خلیج‌فارس، ایران و کشورهای عربی روابط تجاری‌شان را گسترش بدهند.

*از بُعد دوم که مربوط به روابط دوجانبه ما با عربستان سعودی و به دنبال آن با سایر کشورهای عربی است، هر دو کشور باید رویکرد و راهبرد ویژه در این مرحله داشته باشند که انتظار می‌رود دولت جدید جناب آقای پزشکیان در این مسیر حرکت کند.

*سطح توقعات و انتظارات مردم این است که رابطه عربستان با ایران بیش از این گسترش پیدا کند. همه توقع داشتند بعد از بازگشایی سفارتخانه‌ها و تبادل سُفرا، لااقل در حوزه‌های اقتصادی، امنیتی و بسیاری از حوزه‌هایی که به‌راحتی می‌شود دو طرف فعال شوند، همکاری‌هایی صورت گیرد. این رفع تنش‌هایی که بازگو کردم- تا حدود زیادی این تنش‌ها و شکاف‌ها عمیق شده است-  کمک می‌کند تا به‌‌تدریج مسائل دیگر هم برطرف شود.

متن و ویدئو کامل مصاحبه محمد ایرانی با برنامه صدای دیپلمات را اینجا بخوانید و ببنید.