آیا معاونت دیپلماسی اقتصادی وزارت خارجه کارآمد است؟

رامین مهمانپرست، سفیر اسبق ایران در قزاقستان، در بخشی از گفت‌وگو با برنامه صدای دیپلمات در پاسخ به این سوال که آیا معاونت دیپلماسی اقتصادی وزارت خارجه کارآمد است، گفت:

• بعضی از دوستان ما در مجلس یا بیرون از وزارت خارجه فکر می‌کنند اگر می‌خواهیم دیپلماسی اقتصادی اوج بگیرد معاون دیپلماسی اقتصادی را حتماً در وزارت خارجه تقویت کنیم و بعد تعداد رایزن‌های بازرگانی‌مان را هم افزایش دهیم. من معتقدم اگر می‌خواهیم دیپلماسی اقتصادی‌مان تقویت شود باید معاونت‌ها را تغییر دهیم. همه معاونت‌ها به صورت منطقه‌ای کار اقتصادی کنند، همه وزارت خارجه کار اقتصادی کند و روش انتخاب و اعزام‌ رایزن‌های بازرگانی را کاملاً تغییر دهیم.
• دو سه سال پیش بود که من را برای موضوع دیپلماسی اقتصادی دعوت کردند؛ هم من در آن جلسه صحبتی داشتم هم رئیس فراکسیون دیپلماسی-اقتصادی مجلس و هم رئیس کمیسیون اقتصادی حضور داشتند. هر دو صحبت کردیم. فردی که از مجلس آمده بود گفت برای دیپلماسی اقتصادی باید معاونت دیپلماسی اقتصادی را تقویت کنیم و تعداد رایزن‌های بازرگانی را هم زیاد کنیم. من به این نماینده گفتم ما باید رایزن‌های بازرگانی را برگردانیم و معاونت دیپلماسی اقتصادی را هم منحل کنیم که همه تعجب کردند. بعد در مورد ساختار وزارت خارجه توضیح دادم و گفتم اگر تغییر کند به جای یک معاون اقتصادی دارای پنج معاون خواهید بود و همه بدنه وزارت خارجه فعال می‌شود.
• راجع به عملکرد رایزنان بازرگانی هم در حضور نماینده بخش خصوصی گفتم سوالی از شما دارم. اگر فردی از اقتصاد بین‌الملل آگاهی داشته باشد، تجارت بین‌الملل را بلد باشد و در کشور میزبان از تمام موضوعات اقتصادی، فرهنگی و سیاسی آگاه باشد، شناخت خوبی از آن کشور داشته باشد و در نهایت هم رابطه خوبی با مسئولان کشور مقصد داشته باشد، آیا این فرد حاضر است تمام کارهایی را که می‌تواند خود بشخصه در آن کشور انجام دهد رها کند و با ماهی چهار پنج هزار دلار کارمند دولت بشود؟ همه مخالفت کردند. من هم معتقدم فردی که این توانایی را دارد، در فعالیت اقتصادی خود 10 برابر بیشتر برای خودش و کشورش درآمدزایی می‌کند.
• چه کسانی معمولاً به عنوان رایزن بازرگانی به کشورهای دیگر می‌روند؟ مثلاً ما قاعده‌ای گذاشتیم که از وزارت صمت و سازمان توسعه تجارت، کارمندان این سازمان‌ها و دستگاه‌ها اعزام شوند. البته این موضوع در مورد همه این افراد صادق نیست اما می‌خواهم بگویم این شرایط وجود دارد. ما هم کارمند در وزارت خارجه بوده‌ایم و با مسائل و مشکلات مختلف مواجه شده‌ایم. در این مواقع یک کارمند می‌گوید مثلاً خانم من مریض است، جایی ما را برای ماموریت اعزام کنید که معالجه‌اش کنیم. یکی می‌گوید فرزند من به سن دانشگاه رسیده است، ما را به ماموریتی بفرستید که بچه‌ام دانشگاه برود. یک نفر می‌گوید ما 30 سال کارمند دولت بودیم، هنوز یک خانه نداریم، ما را به ماموریتی بفرستید که پول‌هایمان را جمع کنیم تا خانه بخریم. در این مواقع به‌یکباره سطح کسانی که به عنوان رایزن بازرگانی می‌خواهند به خارج از کشور بروند محدود به تعداد خاصی از کارمندان می‌شود که ممکن است هزاران مشکل شخصی داشته باشند و دنبال حل مشکل خودشان باشند.
• به‌ندرت در بین آنها آدم‌هایی هم پیدا می‌شود که تنها برای خدمت به این سفر رفته باشند و قاعده کلی که برای انتخاب رایزنان بازرگانی وجود دارد همین‌جا به هم می‌خورد. من می‌گویم شما در یک کشور سفیر هستید و نگاه می‌کنید که یک شرکت خصوصی به آنجا آمده، فعال است، روابط خوب ایجاد کرده است، شناخت خوبی دارد، با مسئولان آنجا ارتباط دارد، می‌تواند پروژه‌های بزرگ را عهده‌دار شود و اعتبار به دست آورد؛ خب این فرد را به عنوان مشاور بازرگانی یا سفیر انتخاب کنید. این کسی است که می‌تواند در روابط خارجی ما کمک‌کننده باشد.
• من خودم در کشوری سفیر بودم و رایزن بازرگانی هم داشتیم که دستاورد چندانی هم از طریق رایزنی بازرگانی‌مان نداشتیم. ولی دیدم یک شرکت ایرانی وجود دارد که در حوزه راهسازی فعال است و از بخش خصوصی آمده بود. پرسیدم چه‌کار می‌کند؟ گفتند این شرکت هفت سال است که به اینجا آمده و راه‌ها و بزرگراه‌های اصلی این کشور را می‌سازد. گفتم چطور؟! گفتند کیفیت کارش عالی است، زمان‌بندی‌اش سر موقع است، همه مسئولان کشور میزبان را هم راضی نگه داشته است و ظرف هفت سال 500 میلیون دلار پروژه اجرا کرده است. از این فرد دعوت کردم و گفتم بیایید ما می‌خواهیم شما را ببینیم که چه‌کار می‌کنید، ایستگاه کاری‌شان هم خیلی دورتر از سفارت بود و مشغول کار خودشان بودند. گفتم این کاری که می‌کنید بهترین کمک به سفارت است، من اگر پنج شرکت مانند شما داشتم اصلاً سفارت هم نمی‌خواستیم. شما بهترین کار را می‌کنید. برای کشورمان اعتبار آورده و درآمدزایی می‌کنید و کمک‌حال سفارت هستید.
• مسئولان همین شرکت راهسازی یک بار نزد من آمدند و گفتند آقای سفیر ما معاون وزیر راه این کشور (میزبان) را دعوت کردیم که به ایران بیاید؛ با تیمی هشت 10 نفره از مدیرکل‌هایشان به کشورمان می‌آیند تا در همایشی راجع به قیر و آسفالت در ایران شرکت کنند. سوال کردم همه این افراد در همایش شرکت می‌کنند؟! گفتند بله. خرج‌شان را خودمان می‌دهیم، اما اگر اینها به ایران بیایند و در این همایش شرکت کنند، می‌فهمند کیفیت کار قیر و آسفالت در کشور ما چقدر بالاست، بگذارید اینها مشتری خودمان بشوند. آن افراد را به ایران آوردند و پس از همایش همه‌ آنها را به کارخانجات یزد، اصفهان و... بردند و کیفیت قیر و آسفالت ایران را به آنها نشان دادند. وقتی برگشتند معاون وزیر راه آن‌ کشور با من تماس گرفت و گفت آقای سفیر می‌خواهم شما را ببینم. من به وزارتخانه مربوطه رفتم و او گفت من ایران بودم، کیفیت کار شما را دیدم و از این به بعد مثلاً 100 هزار تن قیر به علاوه ماشین‌آلات را از شما می‌خواهیم خریداری کنیم. 
• ما رایزن‌های بازرگانی‌ای می‌خواهیم که شناخت دقیق از آن کشور داشته باشند، بتوانند پروژه‌های بزرگ ایجاد و اجرا کنند، اعتماد و ارتباط خوبی داشته باشند. رایزن یعنی مشاور، رایزن باید مشاور و کمک سفیر و سفارت باشد. ما باید دیدمان را عوض کنیم و خودمان را ملزم نکنیم که فقط یک تعداد کارمند از یک سازمان خاص متعلق به یک وزارتخانه خاص داشته باشیم. از هر کسی که ببینیم در یک کشور فعال است، می‌تواند کارهای بزرگ انجام دهد، فکر اقتصادی و ارتباط خوبی دارد استفاده کنیم. پس باید دیدمان را تغییر دهیم.

متن و ویدئو کامل گفت‌وگوی رامین مهمانپرست با برنامه صدای دیپلمات را اینجا بخوانید و ببینید.