چه کسانی وزارت خارجه را تضعیف کردند؟

رامین مهمانپرست، سفیر اسبق ایران در لهستان، در بخشی از گفت‌وگو با برنامه صدای دیپلمات در پاسخ به این سوال که چه کسانی وزارت خارجه را تضعیف کردند گفت:

• وزارت خارجه طی سال‌های گذشته به‌شدت تضعیف شده، در بعضی جاها هم تحقیر شده است. از سوی بعضی از مسئولان اجرایی کشور. آقای احمدی‌نژاد که رئیس‌جمهور بودند دیدشان راجع به وزارت خارجه طوری بود که وزارت خارجه را تضعیف می‌کرد. همان موقع‌ها بحث این بود که افراد دیگری خارج از وزارت خارجه بیایند مسئولیت روابط ما را با مناطق دنیا بر عهده بگیرند یا بدون هماهنگی با وزارت خارجه اقداماتی انجام بدهند. شاید قبل از آن هم بود، ولی پررنگ شد. همین تضعیف وزارت خارجه ممکن است منجر به این شود که ما در سفارتخانه‌هایمان افراد قوی‌ای نداشته باشیم. همین امر ممکن است باعث شود بعضی از افراد غیر وزارت‌ خارجه‌ای مسئولیت‌هایی را در روابط خارجی یا سفارتخانه‌های ما بر عهده بگیرند.
• ممکن است این افراد بر یک موضوع خاص تسلط داشته باشند، ولی در موضوع سیاست خارجی و منافع ملی نتوانند همه آن اقداماتی که باید انجام بشود را انجام دهند. چیزی که ما الان به آن انتقاد داریم، جایگاه وزارت خارجه است. ما الان در حدود 150 تن از مدیران ارشد داریم که وزارت خارجه‌ای بودند، هر کدام حداقل 40 سال سابقه مدیریتی داشتند؛ معاون وزیر‌، مدیرکل و چندین دوره سفیر بودند، اکثرشان بازنشسته شده‌اند و تعدادی هم بازنشسته نشده‌اند. از این‌ افراد استفاده نمی‌شود، چرا؟ اصلاً کار سیاست خارجه که مانند کار صنعت نیست که شما وقتی به یک سن رسیدید بگویند فرسوده شده‌اید و نمی‌توانید کار کنید. در سیاست خارجی تجربه مهم است.
• شما اکثر کشورهایی که در سیاست خارجی صاحب‌نام هستند را ببینید، همین شبه‌قاره تمام دیپلمات‌های ارشدشان افراد بالای 70 سال هستند، چون اوج پختگی در آنها وجود دارد. ما چرا از مدیران و دیپلمات‌های ارشدمان استفاده نمی‌کنیم؟ الان دولت جدید روی کار آمده است و به عنوان دولت چهاردهم می‌خواهد تحول بزرگی در روابط خارجی و سایر مسائل ایجاد کند و اولویت اقتصاد را در سیاست خارجی پررنگ کند و گره از مشکلات مردم و مسائل اقتصادی و معیشتی مردم باز کند، قصد دارد برای رفع تحریم اقدام کند. حداقل‌اش این است که ما به چند مدیر ارشد در داخل وزارت خارجه نیاز داریم که با تجربه و خلاقیت باشند و حدود 15، 20 سفارتخانه مهم داریم؛ جاهایی که تعیین‌کننده هستند. اینجا محل تجربه پیدا کردن دیپلمات‌های جوان ما نیست. این‌ کشورها جایی نیست که یک نفر را بفرستید و بگویید چون این کارنامه خوبی داشته یک مقدار کار بزرگ‌تر یاد بگیرد.
• ما الان در این مقطع زمانی باید برای حدود 20 تا از سفارتخانه‌های مهم‌مان از ارشدترین دیپلمات‌ها حتی اگر بازنشسته هستند، استفاده کنیم. یعنی باید مجوز بگیریم و استفاده کنیم. ما برای مدیریت کلان در ستاد و وزارت خارجه، اگر می‌خواهند قائم‌مقام بگذارند یا معاونین وزارت خارجه باید از افراد پخته و کارکشته استفاده کنیم، چون دیگر وقت آزمون و خطا نداریم، زمان محدود است، کشورهای مختلف به سرعت پیشرفت می‌کنند، ما نباید درجا بزنیم و نباید فرصت‌ها را از دست بدهیم.
• ساختار وزارت خارجه باید بلافاصله عوض شود، ساختار فعلی وزارت خارجه ما را در روابط دوجانبه به‌شدت تضعیف کرده است. اول ساختار است؛ اگر قوی‌ترین آدم را در ساختاری اشتباه بگذارید نمی‌تواند کار کند، اما اگر ساختار را درست کنید، آدم قوی، باتجربه و خوب هم بگذارید عالی می‌شود. من چرا می‌گویم ساختار ایراد دارد؟
• چرا یک معاونت دیپلماسی-اقتصادی در ساختار وزارت خارجه نه‌تنها جواب نمی‌دهد بلکه نقض غرض است؟ خاطرم هست که مرحوم امیرعبداللهیان وقتی قرار بود به عنوان وزیر خارجه از برنامه‌های خودش دفاع کند، گفت دیپلماسی اقتصادی باید تقویت شود و این حرف درستی است. آقای امیرعبداللهیان در صحبت‌هایشان گفتند اولویت ما دیپلماسی اقتصادی است و تصمیم گرفتیم 40 درصد ظرفیت وزارت خارجه را برای کار اقتصادی بگذاریم. من حرفم این است که چرا 40 درصد؟ شما صددرصد روابط خارجی‌تان را باید بر مبنای موارد اقتصادی بگذارید.
• حالا اینکه چرا این ساختار جواب نمی‌دهد، حتی در مذاکرات سطح بالا هم همین‌طور است. یعنی در بالاترین سطح مذاکره یکباره یک پرونده را به دست می‌گیرد و می‌گوید این پرونده متعلق به این تاجر من است صد هزار دلار طلب دارد و... ما ممکن است در این‌گونه مواقع خجالت بکشیم، مثلاً ممکن است مقامات ما در چنین شرایطی بگویند زشت است نباید چنین حرفی زده شود، اما او می‌گوید من روابطم را برای این موضوع برقرار کردم که تاجرم سود کند. چون هدف نهایی باید همین باشد؛ بخش خصوصی باید قوی و فعال باشد و درآمد داشته باشد.
• اصلاً بحث بودجه به همین‌جا برمی‌گردد؛ اگر می‌خواهید وضع اقتصاد کشور درست شود باید هزینه‌ها را کاهش و درآمد را افزایش دهید، این ساده‌ترین روش است. شما اگر بخواهید هزینه‌ها را کاهش بدهید اگر شرکت‌های دولتی‌تان را به شکل درست به بخش خصوصی واگذار کنید که در آن فساد نباشد... آن‌قدر بد اجرا می‌کنند که آدم پشیمان می‌شود و می‌گوید به همان قانون قبلی برگردد، بهتر است. اگر درست اجرا شود هزینه‌های دولتی ما کاهش پیدا می‌کند، بخش خصوصی قوی می‌شود و کار می‌کند، درآمد پیدا می‌کند و مالیات می‌دهد. هرچه بیشتر کار کند و سود کند بیشتر مالیات می‌دهد و درآمد دولت بالا می‌رود. از طرف دیگر هم تعداد شرکت‌های دولتی‌مان کم شده و هزینه‌هایمان پایین می‌آید. یعنی راه نجات کشور این است. اگر آقای اردوغان از تاجرش دفاع می‌کند چون اصلی‌ترین وظیفه‌اش همین است.

متن و ویدئو کامل گفت‌وگوی رامین مهمانپرست با برنامه صدای دیپلمات را اینجا بخوانید و ببینید.