وضعیت اعتباردهی آنلاین در ایران / رویکرد بانک مرکزی به نفع استارتاپ‌ها نیست!

به گزارش تجارت‌نیوز ، پلتفرم‌های لندتک زیرمجموعه‌ فناوری فین‌تک هستند. آن‌ها فرایند وام‌دهی را برای افراد و شرکت‌هایی که به انواع وام‌ به ویژه وام‌های خرد و اعتباردهی آنلاین احتیاج دارند از طریق دادن وام‌ دیجیتال تسهیل می‌کنند.

با این حال به نظر می‌رسد که اعتباردهی دیجیتال و آنلاین در کشور روزهای خوبی را پشت سر نمی‌گذارد. در حالی که اعتباردهی و وام‌های خرد در این شرایط اقتصادی می‌تواند به عموم مردم کمک فراوانی کند.

محمدمهدی مومنی، مدیرعامل « ازکی وام » در گفتگو با تجارت‌نیوز درباره وضعیت این صنعت در ایران و جهان می‌گوید.

وضعیت حوزه لندتک (اعتباردهی آنلاین) در ایران

_وضعیت صنعت لندتک و اعتباردعی دیجیتال را در ایران چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا به روندی که این صنعت طی می‌کند امیدوار هستید؟

«این صنعت به صورت کلی یک صنعت خیلی جوان است. حتی در عرصه بین‌المللی نیز این حوزه از سال ۲۰۰۷ یا ۲۰۰۸ شروع به کار کرده‌است. در ایران نیز در سال ۹۷ این صنعت شروع به فعالیت کرد.

در ابتدا شرکت ایران ونتر یا همان لندو فعلی، در این صنعت شروع به کار کرد. پس از آن دیجی‌پی، وارد شد. پس از آن کسب‌وکارهایی مانند ما و BMpm landtek و دیگر بازیگران این صنعت، شکل گرفتند.

فضا نسبت به یک سال و نیم قبلی که ما شروع کردیم خیلی متفاوت‌تر و بهتر شده است. اما همچنان به آن میزان کیفیتی که باید یک صنعت اعتباری در مقایسه با سطح جهانی از نظر اعداد و ارقام، کیفتی و خدماتی که باید به مشتریان ارائه دهد، قطعا نرسیده‌ایم.

دلایل این عقب‌ماندگی را می‌توان در چند لایه بررسی کرد؛ سخت‌افزاری و نرم‌افزاری. در قسمت نرم‌افزاری، بدنه بانکی کشور ما سال‌های زیادی از بستر تکنولوژی و نحوه تعامل با مشتری خرد دور بوده و به سمت فضای اعتباردهی خرد و وام دهی آنلاین نرفته است. به صورت کلی فرایندها، روش‌ها و دستور عمل‌های سیستم بانکی برای همچین مدل‌های جدیدی طراحی نشده است. بنابراین زمان زیادی می‌برد تا در این بدنه بانکی ساختارهای جدید شکل بگیرد.»

قوانین پول و اعتبار قدیمی دست‌و پا گیرند

قسمت بعدی در بخش نرم‌افزاری قوانین پول و اعتبار است. این قوانین به نحوی تعبیه شدند که اجازه طراحی محصولات اعتباری و مالی را به کسب و کار ها نمی‌دهند. بانک‌ها و سایر موسسات مالی که در حال فعالیت هستند، سال‌ها برای طراحی یک محصول مالی پشت در‌های شورای پول و اعتبار و سایر اجزای بانک مرکزی می‌مانند.

ما کم شاهد این مساله نبودیم که یک محصول در این زمبنه طراحی می‌شود، اما در فرایند دریافت مجوزها ممکن است که از ریشه این محصول از بین برود.

دوم؛ بحث زیرساخت و سخت افزاری است. به صورت کلی بانک‌‌های ما بر روی طراحی سازکارهایی که به مشتری آن‌ها از لحاظ سخت افزاری کمک کند، تمرکز نکردند. تا بتوانند اعتبارهای خرد را از طریق بستر آنلاین راحت‌تر دریافت کنند.

از سوی دیگر طراحی چنین سازکارهای زمان زیادی می‌برد. چرا که ما در همین یک سال و نیم بسیار تلاش کردیم یک سری از مسائل را مانند سفته دیجیتال، امضای دیجیتال، احراز هویت دیجیتال را برای اعتباردهی آنلاین حل کنیم. در حال حاضر سه یا چهار سال است که فعالان این صنعت تلاش می‌کنند، اما تنها کوچک‌ترین حرکت‌ها رقم خورده است.

بستری که وجود دارد موجب شده که ما فقط از پله صفر در این چند سال به پله یک صعود کنیم این در حالی است که صد پله دیگر وجود دارد.

«رویکرد بانک مرکزی به نفع استارتاپ‌ها نیست»

_چه چالش‌هایی که با بانک مرکزی دارید؟ آیا بانک مرکزی حمایت می‌کند؟

«بانک مرکزی رویکردی با استارتاپ‌ها دارد که به نفع کسب‌وکارها نیست. به این صورت که کسب وکارها خودشان بهتر می‌توانند رگولاتوری کنند تا یک نهاد دیگر. چون قالبا بحث تعارض منافع وجود دارد.

موضوع اعتبارسنجی یکی از مهمترین موضوعات است. چون بانک به‌ این افراد وام خرد نمی‌دهد و نمی‌داند فرد در پرداخت اقساط چه برخوردی دارد. چیزی که نزدیک به ۳۰ سال است در اروپا و آمریکای شمالی برطرف شده؛ با نظامی که یک نظام خصوصی است. چندین شرکت خصوصی نمره‌های اعتبارسنجی ارائه دادند. یک شرکت هم توانسته نظر همه را جلب کند.در نتیجه فضای رقابتی استاندارد شکل گرفته است.

چند شرکت اعتبار سنجی در کشور وجود دارد؟

ما از گزارش یک شرکت اعتبار سنجی در کشور، استفاده می‌کنیم. اما به دلیل نداشتن دقت و کامل نبودن، خیلی از افراد در این سیستم، نمره‌ اعتبار سنجی ندارند. چراکه رویکردش رویکرد پسیو است. یعنی می‌گوید یک فرد یک بار وام گرفته و آن را برای آینده‌اش معیار قرار می‌دهد. حالا فردی که وام نگرفته و می‌خواهد برای اولین بار وام بگیرد، چه شرایطی دارد؟ یک سری موضوعات اخلاقی در این میان وجود دارد که روند را با مشکلاتی روبرو می‌کند.

این مدل، یک مدل صحیح نیست؛ چون فضا یک فضای رقابتی نیست. ما که می‌خواهیم بهبود بدهیم نمی‌توانیم وارد این فضا شویم. در نتیجه این مدل هم هرگز بهبود پیدا نمی‌کند. از تاسیس شرکت اعتبارسنجی ۱۶ سال می‌گذرد و ۱۶ سال است که در ایران شرکت اعتبارسنجی داریم. اما روند بهبود پیدا نکرده است.

سقف اعتباردهی ازکی وام چقدر است؟

استقبال از اعتباردهی آنلاین خیلی بالا است و مشکل این است که به واسطه نبودن همان زیرساخت‌ها نمی‌توانیم کاری پیش ببریم. در حال حاضر در « از کی وام » سقف درخواست مرتبط با تشکیل پرونده و دادن اعتبار نزدیک به صد میلیارد تومان است و همین الآن نزدیک ۲۲۰۰ کاربر با میانگین ۴۰ و خرده‌ای میلیون تومان درخواست اعتبار دارند. ما به آنها خرید اعتبار می‌دهیم تا بتوانند خرید اقساطی کنند. ولی یکی از مشکلات apiهایی است که در عرصه جهانی هست و آن را نداریم.»

« API یا رابط برنامه‌نویسی برنامه کاربردی (Application Programming Interface) مجموعه‌ای از توابع است که به برنامه‌ها امکان دسترسی به داده‌ها و تعامل با اجزای نرم‌افزار خارجی، سیستم‌عامل‌ها یا سرویس‌های خرد را می‌دهد. »

«اصرار بر احراز هویت حضوری، یکی از مشکلات اساسی است»

_از قوانینی که روند پیشرفت حوزه اعتباردهی دیجیتال را کند می‌کنند، بگویید. برای اصلاح این قوانین راهی وجود دارد؟

در موضوع کارت و مسائل بانکی یک مشکل وجود دارد. سال ۱۳۸۶ در قانون مبارزه با پول‌شویی پیرو تامین مالی تروریسم که در مجلس تصویب شد، یکسری مصداق وجود دارد که دست سایر اجزای ارگان‌های اجرایی کشور را بسته و این ارگان‌ها هم تقصیری ندارند.

قانونی که در مجلس تصویب شده می‌گوید؛ مثلا برای خدمات پایه بانکی حتما فرد به صورت حضور جهت احراز هویت به شعبه مراجعه کند. یا مثلا سقف انتقال وجه تعیین کردند.

در سال ۱۳۸۶ تورم و نرخ دلار با حالا تفاوت داشت اما هنوز با همان قانون پول جابه‌جا می‌شود. آن زمان سقف جابه‌جایی غیرحضوری صد میلیون تومان بود و فرد با این مبلغ می‌توانست بنز آخرین مدل بخرد. اما حالا صد میلیون تومان قیمت یک لپ‌تاپ است.

متاسفانه قانون در خودش یک ایراد ضمنی دارد و مصداق تعریف می‌کند. سپس با یکسری دستورالعمل ها آن را تفسیر کردند. در نتیجه یک بانک می‌گوید انجام می‌دهد و یک بانک دیگر می‌گوید انجام نمی‌دهد. هر دو اما کارشان درست است. هر دو مجبور به تفسیرند و ریسک قبول می‌کنند.

در نتیجه مجبوریم تیم پشتیبانی‌مان را هر چندماه یکبار دوبرابر کنیم. چراکه درخواست و تقاضا بالا می‌رود و نمی‌توانیم با تکنولوژی آن را حل کنیم. مجبوریم با نیروی انسانی به صورت دستی تا جایی که جا داشته باشد موضوع را حل کنیم.

الویت جایگزینی روش‌های دیجیتال برای اعتباردهی آنلاین

_چقدر روش‌های دیجیتال اعتباردهی و وام‌دهی جایگزین روش‌های سنتی شدند؟ آیا از ظرفیت استارتاپ‌های حوزه اعتباردهی دیجیتال کاملا استفاده می‌شود؟

«بیزینس‌های استارتاپی و تکنولوژیکی روی مفهومی به نام اسکیل‌آپ سوار هستند. برای اینکه اسکیل‌آپ شوند به ویژه در صنعت فینتک نیاز است یک سری apiهایی از نهادهای مالی گرفته‌شود. مثل apiهای مشخصات حساب شخص یا اعتبارسنجی و موضوعات مرتبط به این شکل.

« اسکیل آپ (scaleup)؛ زمانی که استارت آپ به اندازه کافی ایده خود را در بازار تست کرد و محصول یا خدمات آن تثبیت شد وارد مرحله اسکیل آپ می‌شویم. »

چنبن چیزی در ایران نداریم و مواردی که وجود دارد به دلیلل شل بودن و لختی شبکه بانکی نتوانستند خیلی خوب پا بگیرند. سه یا چهار بیزینس هستند اما استفاده لازم از آنها را نمی‌بریم. وقتی نتوانیم استفاده کنیم، باید بخش بزرگی از کارها را به صورت آفلاین و دستی انجام دهیم.

سال گذشته چیزی به نام فرایند دیجیتال نداشتیم و برای هر پرونده که می‌خواستیم باید به درب خانه مشتری می‌رفتیم و امضا و چک می‌گرفتیم و در اینجا پرونده‌اش را تشکیل می‌دادیم. همه چیز کاغذی بود. در حال حاضر وضعیت کمی بهبود پیدا کرده و امضای دیجیتال اضافه شد و قسمت بزرگی از کارها را با امضای دیجیتال جلو می‌بریم. ما همچنان در مرحله اول هستیم در حالی که مرحله اول پنج شش سال طول بکشد.»

معضل مهاجرت انسانی در استارتاپ‌ها!

_با وجود تمامی چالش‌ها و مشکلاتی که در کشور برای استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای نوآور وجود دارد، آینده را چگونه می‌بینید؟

در ایران صحبت کردن از آینده روشن در شرایط کنونی کمی سخت است. یکی از بزرگ‌ترین معضلات ما بخش نیروی انسانی است. با کیفیت‌ترین نیروی انسانی در حال خارج شدن است. افرادی که خیلی خوب بودند به کشورهای غربی رفتند. افرادی که کمی توانشان کمتر بوده سمت ارمنستان و آذربایجان رفتند و کسانی که ماندند دلایل شخصی و خانوادگی داشتند و دوست ندارند بروند.

با توجه به روندی که در حال رخ دادن است آینده‌ را روشن نمی‌بینم. دلیل اصلیش این است که بیزینس‌های دانش‌بنیانی هستیم که با دانش جلو می‌رویم و موتور دانش فرد نخبه است. آخرین حلقه کارآفرین است و در صنعت فینتک شاید حدود ۱۶ کارآفرین خوب می‌شناسم که پنج شش ماه اخیر به منطقه خلیج فارس رفتند.

وظیفه من این است که بچه‌ها را در مسیری جلو ببرم که متوجه شوند قصد بهبود این صنعت را داریم. بدون دردسر بتوانند خدمات با کیفیت دریافت کند. وقتی نیروی متخصص نباشد و من هم نباشم که این بیزینس را هول دهم، در نتیجه بهبودی رخ نمی‌دهد.

حال اکوسیستم استارتاپی ایران خیلی خراب است. چون اگر حقوق‌هایی که بچه‌های خارج از کشور می‌گیرند را مقایسه کنیم؛ اصلا ما توان پرداخت این حقوق‌ها را نداریم. میانگین پرداختی حدود ۴۸۰۰ دلار است و در ایران میانگینش ۱۱۰۰ دلار در بیزینس‌های a+ دیجی‌کالا و اسنپ تبسی است. در سطح‌های پایین‌تر و در فضای استارتآپ‌های کوچک‌تر میانگین کمتر می‌شود. نهایتا ۶۰۰ یا ۷۰۰ دلار می شود.»

روند حوزه اعتباردهی آنلاین در ایران از ابتدا تاکنون

_از زمانی که وارد این صنعت شدید، با چه چالش‌هایی روبه‌رو بودید؟ در آینده برای بهبود وضعیت چه برنامه‌‌هایی دارید؟

«سال گذشته، سال اول شرکت بود و لذا با ضرر خیلی شدیدی داشتیم تا زیرساخت ایجاد کنیم. همه فرایند هزینه بود و کلا با ضرر بسته‌شد. ولی پیش‌بینی که امسال داریم این است که با سودآوری بسته‌می‌شود. اما فکر نمی‌کنم سود چندان زیادی باشد و صرفا از قسمت ضرر به سود حرکت می‌کند و هدف این است که طی سه سال آینده به سمت ipo شدن برویم.

اما شما دوسال پیش به سمت ایجاد این کسب و کار در همین شرایط رفتید…

دو سال پیش خیلی متفاوت بود. مشکل این است که در ایران هر سه ماه یک بار یک پارادایم داریم. دلیل سودآوری بیزینس شرایط تورمی کشور است و مشتری ما علاقه و انگیزه دارد. اما اینکه چقدر می‌توانیم به چیزی که دوست داریم برسیم جای سوال است؛ یعنی ممکن است سه هفته دیگر ۲۰ نفر از کل تیم فنی ما یا تیم محصول نیایند و تا یک تیم جدید تشکیل دهیم طول می‌کشد.»