دولت سعودی در ۴۰ صندوق خطرپذیر بین‌المللی سرمایه گذاری کرده است /حساب ویژه عربستان روی جهان فناوری

علی اصغرپور: به گزارش تجارت‌نیوز ، عربستان سعودی با درآمدهای فراوانی که از فروش نفت به‌دست می‌آورد، یکی از کشورهای سرمایه‌دار در جهان محسوب می‌شود. آنها از این سرمایه در مسیر برقراری ارتباط با جهان استفاده می‌کنند. مسیری که یکی از جنبه‌هایش سرمایه‌گذاری روی کسب‌وکارهای فضای نوآوری و تکنولوژی است.

بعد از ولیعهدی محمد بن سلمان، اصلاحات اساسی در حوزه تعاملات جهانی در این کشور رخ داد. هرچند پس از قتل جمال خاشقجی روزنامه‌نگار واشنگتن پست در سال ۲۰۱۸، بسیاری از شرکت‌های سرمایه‌گذار خطرپذیر (Venture Capital) در افشای اینکه آیا سرمایه‌ای از عربستان سعودی دریافت کرده‌اند یا خیر، مردد بودند. اما الان اوضاع متفاوت شده و کمپانی‌های جهانی به دنبال دلارهای نفتی هستند.

سرمایه ‌گذاری میلیارد دلاری عربستان در فناوری

دارایی کل صندوق دارایی عمومی عربستان سعودی، ۶۲۰ میلیارد دلار گزارش شده است و یکی از بازوهای عمومی فعال این صندوق، شرکتی به نام سرمایه‌گذاری سنابیل (Sanabil Investment) است. این شرکت با افشای ارتباطات خود با نزدیک به ۴۰ شرکت سرمایه‌گذاری آمریکایی و چندین صندوق بین‌المللی، سکوت ایجادشده در مورد پول‌های عربستان در کشورهای دیگر را شکست.

یکی دیگر از ارگان‌های فعال در حوزه سرمایه‌گذاری خطرپذیر، بانک سرمایه‌گذاری خطرپذیر عربستان است. گزارش صادرشده از این بانک، نشان‌دهنده رشد چشمگیر سرمایه‌گذاری خطرپذیر و تاثیر قابل‌توجه آن بر منظومه سرمایه‌گذاری خطرپذیر در پادشاهی سعودی از سال ۲۰۱۸ تاکنون است.

براساس این گزارش، مجموع سرمایه‌گذاری بانک سرمایه‌گذاری خطرپذیر سعودی از ابتدای تاسیس آن تاکنون به ۵۶۰ میلیون دلار رسیده و تعهدات سرمایه‌گذاری بانک و شرکای آن به ۸۰۰ میلیون دلار می‌رسد، ضمن اینکه این شرکت در 50 صندوق داخلی سرمایه‌گذاری کرده و تعداد شرکت‌های نوپا و کارگاه‌های کوچک و متوسطی که از آن‌ها حمایت کرده است، به ۵۲۵ ‌شرکت و کارگاه می‌رسد. این استارتاپ‌ها عمدتا در زمینه‌هایی مانند تجارت الکترونیک، فناوری مالی، فناوری داده، آموزش و حمل و نقل فعال هستند.

عربستان و سرمایه گذاری روی آینده

یکی از زمینه‌های مورد علاقه عربستان برای سرمایه‌گذاری، حوزه بلاکچین و متاورس است که در مجموع حدود ۶.۴ میلیارد دلار در این دو حوزه سرمایه‌گذاری کرده است. بخشی از این رقم به شرکت فناوری و دیجیتال نئوم اختصاص دارد که نام آن برگرفته از شهر نئوم است. این شهر با رویکرد آینده‌محور و با سیاست شهر هوشمند در عربستان در حال تاسیس است؛ شهری بدون اتومبیل، بدون کربن و با انرژی پاک. قابل ذکر است که تاکنون 20درصد از این پروژه 500 میلیارد دلاری پیش رفته است. شرکت فناوری و دیجیتال نئوم، قصد دارد متاورس اختصاصی خود را نیز ایجاد کند که یک جهان سه‌بعدی دیجیتال است و کاربران آن می‌توانند با یکدیگر تعامل داشته باشند.

هوش مصنوعی حوزه دیگری است که عرب‌های متمول سعودی به آن نظر دارند. در همین راستا، عربستان بیش از 93 میلیارد دلار در صندوق ویژن فاند که متعلق به شرکت سافت بانک ژاپن است، سرمایه‌ گذاری کرده است. ویژن فاند یک صندوق سرمایه‌گذاری 100 میلیارد دلاری است که بیشترین تمرکز را روی فناوری‌های مدرن و تکنولوژی‌هایی چون هوش مصنوعی دارد.

نفت سر سفره استارتاپ‌ها

شرکت نفتی دولتی آرامکو نیز که گردش مالی بالایی دارد و با ارزش‌گذاری 2 تریلیون و 104 میلیارد دلاری خود در رده سوم ارزشمندترین کمپانی‌های جهان قرار گرفته است، بخشی از سرمایه خود را در صندوق سرمایه ‌گذاری خطرپذیر ونچراسپریت (Ventue Spirit)، سرمایه‌گذاری کرده است.

اما یکی از پرسروصداترین سرمایه‌گذاری‌ها، به گزارش نشریه اینفورمیشن (Information)، شرکت سهامی آب و برق عربستان سعودی است که بخشی از همان صندوق دارایی ملی عربستان بوده و در سال ۲۰۲۰ حدود ۲.۶ میلیارد دلار و در سال ۲۰۲۲، حدود ۲ میلیارد دلار در شرکت اسپیس ایکس (Space X)، سرمایه‌گذاری کرده است. این سرمایه‌گذاری ارزش شرکت ایلان ماسک را به ۱۴۰ میلیارد دلار رساند.

اهمیت سرمایه‌ گذاری خطرپذیر برای عربستان

حال بازمی‌گردیم به اولین موضوع بحث یعنی شرکت سرمایه‌گذاری سنابیل. براساس گزارش CBinsight این شرکت در سال 2008 راه‌اندازی شده و درواقع بازوی سرمایه‌گذاری دولت عربستان و زیرمجموعه صندوق سرمایه‌گذاری عمومی این کشور است. براساس برنامه‌ریزی‌های این شرکت و مطابق با آنچه در صفحه نخست وب‌سایت این کمپانی آمده است، سالانه ۳ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در شرکت‌ها و صندوق‌های مختلف از جمله در VCها انجام می‌دهد و این سرمایه‌گذاری‌ها کاملا هم‌سو با اهداف بلندمدت عربستان تا سال ۲۰۳۰ است. اهدافی که قرار است این کشور را به هاب تکنولوژی و فناوری خاورمیانه تبدیل کند.

در گزارشی که اخیرا منتشر شد، شرکت سنابیل شراکت با شرکت‌های سرمایه گذاری برجسته مانند Andreessen Horowitz،Coatue Management، Craft Ventures و Insight Partners را افشا کرده است.

این روابط و پیوندهای جهانی، میزان حضور صندوق سرمایه گذاری عمومی عربستان در بازار ایالات متحده را روشن می‌کند. مشارکت با این شرکت‌های سرمایه‌گذاری بسیار مهم است، زیرا نشان‌دهنده علاقه فزاینده به بازار سرمایه خطرپذیر ایالات متحده توسط صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان است.

سرمایه‌گذاری‌های موفق و طعم شیرین اگزیت

اقدام سنابیل برای آشکارسازی سرمایه‌گذاری‌هایش، جریان سرمایه را نیز افزایش می‌دهد و پیامدهایی برای رقابت‌پذیری بازار و انواع سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده دارد. علاوه بر این، این مشارکت‌ها برای شرکت‌های VC ایالات متحده منبع جدیدی از سرمایه را ایجاد می‌کند؛ البته منبعی که در سال‌های اخیر با بحث‌های حقوق بشری همراه بوده است.

تصمیم سرمایه‌گذاری سنابیل برای افشای مشارکت‌های خود با شرکت‌های ونچرکپیتال ایالات متحده و صندوق‌های بین‌المللی به چند دلیل قابل‌توجه است. این موضوع میزان حضور عربستان سعودی در بازار جهانی سرمایه خطرپذیر را روشن کرده و اهمیت روزافزون این کشور به‌عنوان منبع سرمایه‌گذاری را برجسته می‌کند. در حقیقت، عربستان با نفت خود، در سطح جهان اعتبار ملی می‌خرد و خود را به برندی تبدیل کرده که به راحتی نمی‌توان آن را از مناسبات جهانی حذف کرد.

براساس گزارش‌ها، شرکت سنابیل تاکنون در 28 صندوق سرمایه‌ گذاری خطرپذیر در سراسر جهان سرمایه‌گذاری کرده و 5 اگزیت را هم تجربه کرده است. در ادامه به معرفی بخشی از سبد سرمایه‌گذاری (Portfolio) این شرکت می‌پردازیم.

پورتفوی یا سبد سرمایه شرکت سرمایه گذاری سنابیل

سبد سرمایه شرکت سنابیل از صندوق‌هایی سرمایه‌گذاری متعددی تشکیل شده که سنابیل بخشی از سرمایه مورد نیازشان را تامین کرده است. صندوق‌های سرمایه‌گذاری مانند Thoma Bravo فعال در حوزه نرم‌افزار، صندوق سرمایه‌گذاری آمریکایی که در حوزه نرم‌افزار فعال است، K1 Investment Management شرکت سرمایه‌گذاری آمریکایی دیگری محسوب می‌شود که در حوزه نرم‌افزار فعالیت می‌کند، Novacap شرکت سرمایه‌گذاری کانادایی در حوزه راه‌اندازی کسب‌و‌کار است، Triton Asset Mnagement که یک صندوق سرمایه‌گذاری یونانی است، Legend Capital که یک صندوق سرمایه‌گذاری خطرپذیر و خصوصی چینی است و… نمونه‌هایی از اعضای پورتفوی سنابیل هستند.

به‌طور کلی عربستان از طریق سنابیل، در بیش از 28 صندوق‌ سرمایه ‌گذاری خطرپذیر و در حال رشد، در سراسر جهان سرمایه ‌گذاری کرده است. iffin Gaming، March Capital، G Squared Techstars، eWTP Arabia Capital از دیگر صندوق‌هایی هستند که دلارهای نفتی دولت سعودی در آنها ذخیره شده است.

ردّپای دلارهای نفتی عربستان در جهان تکنولوژی

صندوق سرمایه‌گذاری عربستان سعودی (PIF) بیش از 8.2 میلیارد دلار در شرکت‌ها و کمپانی‌های بزرگ جهان در حوزه تکنولوژی سرمایه گذاری کرده است. به نوعی این کشور در حال چنبره‌زدن بر اقتصاد فناوری جهان است. از این جمله می‌توان به نمونه‌های زیر اشاره کرد. سرمایه گذاری 496 میلیون دلاری در والت دیزنی، خرید بیش از 5 میلیون سهم و گرفتن 4.84درصد سهام از این کمپانی غول‌پیکر جهانی، 520 میلیون دلار هم در فیس بوک سرمایه گذاری کرده و بیش از 3 میلیون سهم خریده و 491 میلیون دلار در سیسکو سیستم و 4.80 درصد سهم دریافت کرده است.

موارد یادشده نشان می‌دهد که جهان فناوری راهی برای ورود کشورهای صاحب خرد خاورمیانه به مناسبات جهانی است. سرمایه، پاشنه آشیل کمپانی‌های بزرگ دنیاست و عربستان سعودی به خوبی این موضوع را درک کرده و با درآمدهای هنگفت نفتی خود، در این زمینه از خود ردّپای قوی به‌جا گذاشته است.

شرایط عربستان در مناسبات فضای نوآوری جهان درحالی است که الان در ایران مهمترین بحث فنای نوآوری شامل این موضوع می‌شود که چه برخوردی با اینترنت (در حکم اکسیژن برای نوآوری) داشته باشیم؛ آن را طبقاتی، رانتی، باز، بسته، پیشرفته و حرفه‌ای کنیم یا اینکه کلا بساط اینترنت جهانی را در مملکت جمع کنیم.