استعدادهای ایرانی در تور ویزای استارتاپی / ایرانیان یونیکورن می‌سازند اما نه در ایران!

به گزارش تجارت‌نیوز ، ایرانیان طی سال‌های ۲۰۱۹ تا نیمه اول ۲۰۲۲ از دو کشور کانادا و انگلستان بیش از ۲ هزار ویزای استارتاپی و کارآفرینی، سرمایه‌گذاری و خوداشتغالی دریافت کرده‌اند. با یک حساب سرانگشتی و بررسی میزان مبالغ مورد نیاز سرمایه‌گذاری در این کشورها می‌توان ارقام نگران‌کننده خروج سرمایه از کشور را استخراج کرد.

رتبه دانشجوفرستی ایران در بازه زمانی ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۰ از رتبه ۲۶ در جهان به رتبه ۱۷ تغییر یافته است. بررسی کشور مقصد مهاجران ایرانی هم حائز نکات مهمی است؛ پس از امریکا که همواره مقصد اول ایرانیان بوده، کشورهای آلمان، ترکیه و کانادا مقاصد محبوب دانشجویان ایرانی به شمار می‌روند. نکته اساسی درباره علت مهاجرت به شرایط کسب‌وکار در آن کشور برمی‌گردد؛ هم در شیوه و شرایط بازار و هم در ایجاد بنگاه استارتاپی و کارآفرینی.

طی سال‌های اخیر اغلب کشورهای توسعه‌یافته طرح ویزای استارتاپی را ایجاد کرده‌اند. بدین وسیله استعدادهای دیگر کشورها را که اغلب از جهان سوم هستند و شرایط سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کشورشان مانع از کارآفرینی و بروز استعدادهای‌شان می‌شود، با ویزای استارتاپی و مهیا کردن محیط کسب‌وکار جذب می‌کنند.

طی ۱۲ سال اخیر، ۱۶هزار ویزای تحصیلی و ۱۲هزار ویزای اقامت و اجازه کار برای ایرانیان صادر شده است. در بخش ویزاهای استارتاپی، در سال ۲۰۲۱ از سوی کانادا تعداد ۸۰ ویزا و از سوی انگلستان ۳۰ ویزا برای استارت آپ های ایرانی صادر شد و این تعداد در سال ۲۰۲۲ به ترتیب ۳۰ و ۱۴ ویزا بوده است. از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۲ تعداد ۲ میلیون و ۸۶ ویزای دائم برای مهاجران ایرانی صادر شده است. با تجمیع انواع آمار مهاجران ایرانی حداقل ۶۵،۰۰۰ نفر سالانه از کشور مهاجرت می‌کنند.

ویزای استارتاپی توری که برای استعدادها پهن می‌شود

براساس گزارش‌های شورای اقتصاد نوآوری، یک سوم کل استارت آپ‌ها در کانادا متعلق به مهاجران یا فرزندان مهاجران است. نرخ موفقیت در ویزای استارت آپ بالای ۷۵درصد است. ۷۸درصد از استارت‌آپ‌هایی که توسط سرمایه گذاران تجاری انکوباتور، ۸۰درصد از استارت‌آپ‌های که توسط شبکه‌های سرمایه‌گذاران فرشته و ۴۳درصد از استارت‌آپ‌هایی که توسط صندوق سرمایه‌گذاری خطرپذیر پشتیبانی می‌شوند، مورد تایید قرار می گیرند.

کانادا دارای یک اکوسیستم فعال در حوزه استارتاپی است و مهاجران نیز نقش بسیار مهمی در پویایی این اکوسیستم دارند. کشور کانادا از سال ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۳، سالانه ۵۰۰ اقامت دائم جدید تحت عنوان ویزای استارتاپی به مهاجران اعطا کرده است. تا اکتبر ۲۰۲۱، بک لاگ متقاضیان ویزای کسب و کار استارت‌آپ حاوی ۶۴۴۲ نفر بود.

ایرانیان یونیکورن ساز؛ ولی نه در ایران

همچنین براساس آمارها از مجموع ۵۸۲ استارت‌آپ آمریکایی با ارزش بیش از یک میلیارد دلار (یونیکورن)، ۳۱۹ مورد آن توسط مهاجران راه‌اندازی شده است و ۶۴درصد بنیانگذاران و هم بنیانگذاران یونیکورن‌های آمریکایی را مهاجران و یا فرزندان آنها تشکیل می‌دهند.

مجموع ارزش ۳۱۹ یونیکورنی که مهاجران در آمریکا راه‌اندازی کرده‌اند، ۱.۲ تریلیون دلار است که این رقم بیش از ارزش تمام شرکت‌های بورسی بسیاری از کشورها، از جمله آرژانتین، کلمبیا، پرو، پرتغال، ایرلند، روسیه و مکزیک است. ایرانیان، دهمین ملیت از نظر تعداد سازندگان یونیکورن‌های تاسیس شده در آمریکا هستند.

۶۶ استارتاپ یونیکورن را در ایالات متحده آمریکا کارآفرینان مهاجر هندی راه‌اندازی کرده‌اند. سپس، کارآفرینان مهاجر از کشورهای اسرائیل با ۵۴، انگلستان با ٢٧، کانادا با ٢٢، فرانسه با ١٨، آلمان با ١١ و اوکراین با ١٠ یونیکورن در مرتبه های دوم تا هفتم قرار دارند. تعداد استارتاپ های ایرانیان مهاجر مقیم آمریکا ٨ یونیکورن است که از نظر تعداد تاسیس در جایگاه هشتم رده‌بندی شده‌اند.

سپس، کارآفرینان مهاجر استرالیا با ٧، رومانی، ایتالیا، هلند و نیجریه هر کدام با ۶ استارتاپ، زلاندنو، کره جنوبی, پاکستان، آرژانتین و برزیل هر کدام با ۵ استارتاپ، پرتغال و دانمارک هر کدام با ۴ استارتاپ و چند کشور دیگر در رده‌های بعدی رتبه‌بندی شده‌اند.

ارزش آفرینی دیگران برای آمریکا

ارزش جمعی استارتاپ های یونیکورن آمریکا که توسط مهاجران کارآفرین راه‌اندازی شده‌اند، در حدود ١/٢تریلیون دلار است. این شرکت‌ها در هر استارتاپ به‌طور متوسط ٨۵٩ شغل ایجاد کرده‌اند.

چنانچه به ایجاد شغل به صورت انفرادی استارتاپ ها نگاه کنیم خواهیم دید که تعدادی از استارتاپ های یونیکورن دارای هزاران پرسنل است. برای مثال، شرکت های Reef Technology و Gopuff هر کدام دارای ١۵/٠٠٠، اسپیس ایکس ١٢/٠٠٠، و Stripe ٧٠٠٠ نیروی انسانی کارآمد دارد.

رشد نیروی انسانی در شرکت‌های موفق درخور توجه است. برای مثال، تعداد کارکنان اسپیس ایکس که در سال ٢٠١۶ میلادی ۴/٠٠٠ نفر بود در سال ٢٠١۶ به ٧/٠٠٠ نفر و در سال ٢٠٢٠ به ١٢/٠٠٠ نفر افزایش یافته است.

غوغای حمایتی عربستان و امارات از استارتاپ‌ها

عربستان سعودی ماه‌های قبل در چشم‌انداز توسعه سند ۲۰۳۰ خود از تسهیلات روادیدهای تحصیلی بلندمدت و کوتاه‌مدت برای دانشجویان خارجی بدون نیاز به پشتوانه مالی رونمایی کرد.

امارات ماحده عربی با سرعت توسعه بالا، در سال‌های اخیر در حمایت از استارتاپ‌ها اقدام کرده است. امارات در سال ۲۰۲۲ برای کاهش هزینه‌های تأسیس کسب‌وکار، معافیت کارآفرینان از پرداخت هزینه‌های صدور مجوزهای مقرر و اتخاذ تدابیری برای افزایش صادرات شرکت‌های کوچک، در تسهیلات خود بازنگری کرد.

کاهش عوارض خدمات دولتی، کاهش هزینه‌های صدور مجوز شرکت‌ها، ابتکار شهروند کارآفرین، استراتژی صنعتی، راهکارهای تأمین مالی، فرصت‌های خوداشتغالی، برنامه بازنشستگی اختیاری پیش از موعد و صندوق فارغ التحصیلان برخی از ابتکارات جدید این کشور بود.

نبود فهم متقابل میان استارتاپ‌ها و بخش دولتی

عدم حضور یا نقش موثر ذی‌نفعان بخش خصوصی در استارتاپ‌ها و کسب وکارهای مجازی در سیاست‌گذاری‌های کلان و همچنین دشواری‌ها، قطعی‌ها و در دسترس نبودن بستر فعالیت که اینترنت است و عدم ورود کافی و میزان مورد نیاز سرمایه‌گذار همه از علت‌های تشدید مهاجرت کارآفرینان و استارت آپ ها به خارج از کشور است.

نبود فهم متقابل و باب گفتگو میان استارتاپ‌ها و فعالان کسب و کارهای مجازی با بخش دولتی نیز یکی از دلایل پر تکرار از سوی آن‌هاست. در کنار ما کشورهایی همچون عربستان، ترکیه و امارات روادیدهای استارتاپی تدوین و طراحی کرده‌اند که به سادگی می توانند ظرفیت‌های دیگر کشورها از جمله ما را جذب کنند.

برای کشور ترکیه هم مسائل و چالش‌های سیاسی پیش آمد، اما نوع مواجهه آن‌ها با آن به گونه‌ای بود که کسب و کارهایی از قبیل آنلاین ها و استارتاپ هایی که در این زمینه‌ها فعالیت می‌کنند، کمترین آسیب را ببینند.