پاسخگویی پلتفرم های خارجی به ایران؟/ یک شوخی تلخ با اقتصاد دیجیتال است

به گزارش تجارت‌نیوز ، نزدیک به یک سال از فیلترینگ واتس‌اپ و اینستاگرام و دیگر محدودیت‌های جدید اینترنت در کشور می‌گذرد و حالا رئیس جمهور برای چندمین بار تاکید کرده است که پلتفرم های خارجی باید نسبت به فعالیت خود در ایران پاسخگو باشند.

وی اضافه کرده که به پلتفرم‌های خارجی گفته ایم همانطور که در کشورهای خارجی و اروپایی پاسخگو هستید، اینجا هم پاسخگو باشید؛ ما با کشورهای دیگر چه فرقی داریم؟ این مساله در همه کشورها وجود دارد.

پیش از این نیز علاوه بر رئیسی، سخنگوی دولت و وزیر ارتباطات هم گفته بودند که فعالیت پلتفرم‌ های خارجی در کشور در حالی امکان‌پذیر است که آنها در ایران دفتر رسمی باز کنند.

متا به ایران پاسخ نمی‌دهد

در همین راستا نیز دبیر سابق شورای عالی فضای مجازی، اواسط پاییز سال گذشته با ارسال نامه‌ای به مدیرعامل متا از او خواسته بود با معرفی یک نماینده رسمی در ایران، ضمن راه‌اندازی دفتر در کشور پاسخگوی کاربران ایرانی باشد. با این حال نه تنها تا این لحظه متا پاسخ این نامه را نداده، بلکه همان زمان هم اعلام کرد که وارد گفتگو با ایران نمی‌شود.

اینستاگرام پرطرفدارترین شبکه اجتماعی برای فروش کالا

گزارش اخیر مرکز توسعه تجارت الکترونیک نشان می‌دهد که با وجود فیلترینگ داخلی اینستاگرام برای فروش کالا همچنان پرطرفدارترین شبکه اجتماعی است و محبوبیت تلگرام از واتس‌اپ پیشی گرفته است.

همچنین گزارش اخیر یکتانت، نیز نشان می‌دهد که با وجود فیلترینگ گسترده‌ای که روی سرویس‌های مختلف خارجی اتفاق افتاده، نرخ استفاده از VPN در گروه‌های سنی مختلف برای ورود به شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها به ۸۰درصد رسیده است.

بر اساس گزارش یکتانت،‌ گردش مالی سالانه خرید و فروش VPN در ایران و در سال ۱۴۰۱ بین ۲۵ تا ۳۰هزار میلیارد تومان برآورد شده است. همچنین مطابق این گزارش، میزان استفاده از VPN در میان کاربران میانسال، تقریبا برابر با میزان استفاده کاربران جوان است.

در واقع، دیگر استفاده از این ابزارها مخصوص قشر تحصیل‌ کرده نیست و داشتن VPN در همه گروه‌های سنی و تحصیلی در ایران متداول است. آمارها نشان می‌دهد از هر ۳ کاربر ایرانی با تحصیلات ابتدایی ۲ نفر از VPN استفاده می‌کنند.

بهانه‌هایی برای فیلترینگ پلتفرم‌ های خارجی

حامد بیدی، کارشناس فناوری اطلاعات در گفتگو با تجارت‌نیوز درباره مطرح شدن گرفتن مجوز و دایرکردن دفتر در ایران توسط پلتفرم های خارجی برای فعالیت در ایران گفت: اولین بار که ایده منوط کردن فعالیت پلتفرم‌های خارجی به ایجاد دفتر نمایندگی در ایران به شکل فراگیر مطرح شد، در «طرح صیانت» بود.

همان زمان نیز کارشناسان معتقد بودند این ایده به ظاهر موجه، بیشتر بهانه‌ای است برای فیلترینگ پلتفرم‌های خارجی، زیرا با توجه به تحریم‌های گسترده مالی و تجاری، پلتفرم‌ها دلیلی نمی‌بینند در ایران فعالیت رسمی داشته باشند و به دولت ایران هم پاسخگو باشند.

او افزود: نکته جالب توجه آن است که حتی همین حالا هم ما به عنوان یک شهروند ایرانی از بسیاری از خدمات آنلاین بین‌المللی محروم هستیم و حتی در بسیاری از پلتفرم‌ها و نرم‌افزارها گزینه کشور ایران برای انتخاب هنگام ثبت‌نام وجود ندارد! یا در همین اینستاگرام و گوگل نیز ما از بخش عمده‌ای از امکانات مربوط به دیجیتال مارکتینگ محروم هستیم.

عدم درک اکوسیستم اقتصاد دیجیتال

حامد بیدی اضافه کرد: قابل درک است که وقتی شرکت‌های بین‌المللی نتوانند نفع مالی از کاربرانشان در یک کشور داشته باشند، خدمات خود را در آن کشور محدود کنند و دفتر نمایندگی نیز در آن کشور دایر نکنند. بنابراین این تأکید رئیس جمهور که پلتفرم‌ها باید به ایران هم نظیر سایر کشورهای دنیا پاسخگو باشند، از اساس قیاس اشتباهی است و ناشی از عدم درک اکوسیستم اقتصاد دیجیتال در جهان است.
وی همچنین ادامه داد: نکته قابل توجه دیگر، رویکرد کلی حاکمیت حتی نسبت به پلتفرم‌های داخلی است. وقتی پلتفرم‌های تحت مجوز داخلی نیز هنوز هر از گاهی مسدود یا فیلتر می‌شوند و مدیران آنها به عنوان متهم دائما به دادسراهای مختلف خوانده می‌شوند و هنوز قانون مستحکمی برای تعیین حدود مسئولیت پلتفرم‌ها (مانند آنچه در GDPR یا قوانین آمریکا آمده است) نداریم، توقع پاسخگویی از پلتفرم‌های خارجی بیشتر شبیه یک شوخی تلخ با فعالان استارتاپی است.

دلیل‌تراشی دولت برای فیلترینگ‌های گسترده غیرمنطقی

بیدی در پایان افزود: در نهایت اما با فرض صداقت مسئولان محترم و چشم‌پوشی از بهانه‌جویی برای فیلترینگ هر چه بیشتر در اینترنت، این سوال را باید از دولت پرسید که تاکنون چه تلاش‌ها و مکاتباتی در حوزه دیپلماسی انجام شده است و چه تسهیلات و سازوکارهایی برای دایرشدن دفاتر نمایندگی پلتفرم‌های بین‌المللی در نظر گرفته شده است؟! اگر پاسخ این سوال سکوت باشد، شاهد دیگری بر انبوه شواهد فعلی مبنی بر دلیل‌تراشی دولت برای فیلترینگ‌های گسترده غیرمنطقی، اضافه می‌شود.