۱۰ فیلم برتر با موضوع هوش مصنوعی / جدال و دوستی میان انسان و ماشین

امیرحسین جعفری/ تجارت‌نیوز، «اودیسه فضایی، 2000»، شاهکار ساخته استنلی کوبریک شاید یکی از نخستین فیلم‌های تاریخ سینما باشد که از خطر هوش مصنوعی می‌گوید؛ جایی که در یکی از صحنه‌ها، کامپیوتر سفینه تلاش می‌کند کنترل آن را بر عهده بگیرد. 

در سال‌های بعد، این موضوع به یکی از سوژه‌های مورد علاقه کارگردانان سینما تبدیل شد. با این تفاوت که به مرور زمان، ترس‌ها افزایش یافت و هشدارها نیز جدی‌تر شدند. اگر در اودیسه فضایی در نهایت هوش انسان بر هوش ماشین پیروز می‌شود، اما در برخی فیلم‌های جدیدتر ربات‌های انسان‌‌نما و عروسک‌های هوشمند، کم کم کنترل امور را به دست می‌گیرند و بر انسان‌‌هایی که فکر می‌کنند از آنها باهوش‌ترند، مسلط می‌شوند. 

در کل، سوژه‌های مربوط به هوش مصنوعی قابلیت ایجاد جذابیت‌های سینمایی و محتوای جدید را دارند؛ موضوعاتی از جنس پیشرفت‌های بشر در حوزه هوش مصنوعی که در مواردی منجر به آسیب رساندن به انسان می‌شود.

محصولات سینمایی مربوط به مباحث هوش مصنوع را نمی‌توان در یک فهرست محدود و مشخص خلاصه کرد. در این مطلب نگاهی انداختیم به 10 اثر از میان فیلم‌های پرمخاطب با موضوع هوش مصنوعی.

۱- فراماشین / 2015

فیلم سینمایی Ex machine یا فراماشین، اثری در ژانر علمی-تخیلی به نویسندگی و کارگردانی الکس گارلند است. فیلمی که تلاش می‌کند تقابل هوش مصنوعی و هوش واقعی را نشان می‌دهد و بخش‌های هیجان‌انگیز آن نیز به همین تبادل انسان و ربات برمی‌گردد.

موضوع این فیلم ماجرای برنامه‌نویسی است که در شرکت خود برنده جایزه‌ای عجیب می‌شود و یک هفته را در کلبه‌ای در کوهستان می‌گذارند؛ کلبه‌ای که او را درگیر یک ربات انسان‌نما می‌کند. فیلم فراماشین در سال ۲۰۱۵ با بازی دامنل گلیسون، اسکار آیزاک و آلیسیا ویکاندر با ۱۵ میلیون دلار بودجه ساخته شد.

۲-  ماتریکس/ 1999

تجسم واقعی هوش مصنوعی و خطرات ترسناک آن برای بشر، فصل مهمی از فیلم ماتریکس (THE Matrix) را در زمانی شکل می‌دهد که هنوز هوش مصنوعی به صورت امروزی در میان مردم مشهور نبود. ماترکیس، اثری سینمایی مربوط به سال ۱۹۹۹ به کارگردانی لانا و لیلی واچوفسکی است. کسب ۴ جایزه اسکار نشان می‌دهد که این فیلم از قدرت سینمایی و فنی خوبی برخوردار است.

کیانو ریوز، لانرس فیشبرن، هوگو ویوینگ و کری ان ماس، بازیگران اصلی این فیلم هیجان‌انگیز را تشکیل می‌دهد. ماتریکس نمایانگر درک انسان در فضایی غیرواقعی با کد‌هایی جدید است که رفتار و جهانی ملموس‌تر از هوش مصنوعی را در آن سال‌ها نشان می‌دهد.

۳- مانیبال / ۲۰۱۱

مانیبال (moneyball)، اثری سینمایی در ژانر علمی، ورزشی و درام است که استفاده از هوش مصنوعی در عرصه ورزش را به نمایش می‌گذارد. این فیلم بر اساس داستانی از مایکل لوئیس و با کارگردانی بنت میلر ساخته شده است.

بررسی عملکرد یک تیم ورزشی در حال شکست با استفاده از ابزار ریاضی و تجزیه و تحلیل داده ها، باعث می‌شود تیم شکست خورده‌ی اوکلند اتلتیک دوباره به جایگاه قبلی خود بازگردد و موفقیت‌هایی را کسب کند.

۴- میچل‌ها در برابر ماشین‌ها/ ۲۰۲۱

میچل‌ها در برابر ماشین‌ها (The Mitchells vs. the Machines)، انیمیشنی به کارگردانی مایک ریاندا در سال ۲۰۲۱ است. این اثر نشان می‌دهد که نگرانی‌های بشر از نافرمانی هوش مصنوعی تا چه حد جدی است. 

ابی جکوبسون، دنی مک براید و مایا رودولف از جمله گویندگان این انیمیشن پرمخاطب هستند. انیمیشنی که شخصیت محوری آن دختری فیلمساز است. در معرفی این انیمیشن آمده است: «میچل‌ها با کمک دو روبات معیوب، اریک و دبورابات ۵۰۰۰، که تلاش داشتند میچل‌ها را اسیر کنند، تلاش می‌کنند تا دنیا را نجات دهند.»

۵- ای. آی. هوش مصنوعی/ ۲۰۰۱

ای. آی. هوش مصنوعی (A.L.artifical intelligence) به کارگردانی استیون اسپیلبرگ نیز فیلمی در ژانر علمی-تخیلی است. این فیلم اقتباسی کوتاه از داستان برایان آلدیس است هرچند برخی مدعی هستند که این فیلم از داستان پینوکیو نیز تاثیر گرفته است.

ماجرای این فیلم به آینده‌ خطرناک بشر در صورت بحران‌های محیط زیستی اشاره دارد؛ وضعیتی بشر را ناچار به استفاده بیشتر از هوش مصنوعی و ربات کرده است. ۱۰۰ میلیون دلار بودجه و ۲۳۵ میلیون دلار فروش؛ بخش موفق اقتصادی این فیلم را نشان می‌دهد.

۶- اودیسه فضایی 2001/ ۱۹۶۸

اودیسه فضایی 2001 (۲۰۰۱: A Space Odyssey)، اثری معروف در ژانر علمی-تخیلی و حماسی به کارگردانی استنلی کوبریک است. برای سال ۱۹۶۸، این فیلم نگاهی پیش رو و فضایی جدید دارد، هرچند در آن دوره مسئله هوش مصنوعی در روزمره بشر به شکل امروزی مطرح نبود، اما کارگردان سعی داشت مسئله دانش فرابشری و توانمندی‌های رباتیک فراانسانی را در ۴ پرده به تصویر بکشد.

گری لاکوود، ویلیام سیلوستر و مارگارت تیزک از جمله بازیگران این فیلم هستند. ۱۰ میلیون دلار، بودجه این فیلم ماندگار بود. 

۷- من ربات هستم/ ۲۰۰۴

فیلم من ربات هستم ( I, Robot)؛ فیلمی علمی تخیلی متعلق به سال ۲۰۰۴ به کارگردانی الکس پرویاس است.

این فیلم نشان می‌دهد که هوش مصنوعی تا چه حد می‌تواند در زندگی انسان نفوذ کرده و حتی موجب مرگ صاحب آن شود.

ویل اسمیت، بریجیت مویناهان و جیمز کرامول تعدادی از بازیگران این فیلم هستند. جهش به سال ۲۰۳۵ و نگاه به تهدیدات هوش مصنوعی، بخش‌های قابل توجه این فیلم را تشکیل می‌دهد. سراسر این فیلم نگرانی‌های بشر برای آینده هوش مصنوعی است که در فیلم‌های مشابه این حوزه نیز تکرار می‌شود.

۸- متروپولیس/ ۱۹۲۷

فیلم متروپولیس (Metropolis) یکی از نخستین فیلم‌های مربوط به حوزه تکنولوژی و ربات‌هاست. این فیلم در زمانی ساخته شد که هنوز مسئله ربات‌ها در بسیاری از جهان حتی به گوش مردم نرسیده بود و تنها در بخش‌هایی از جهان این مسئله بروز و ظهور داشت.

این فیلم صامت به روش اکسپرسیونیسم آلمانی و با کارگردانی فریتس لانگ و نویسندگی تئا فن آربو  ساخته شده است. متروپولیس نوعی آینده‌نگاری نسبت به خطرات فناوری است که نشان می‌دهد در سال ۲۰۲۶ جهان به دو قسمت کارگر و اندیشکده تقسیم شده است. فیلم قصه دختری را روایت می‌کند که گرفتار یک روبات می‌شود. متروپولیس نخستین اثر سینمایی است که یک روبات را به تصویر می‌کشد.

۹- او / ۲۰۱۵

فیلم «او» (Her) به کارگردانی و نویسندگی اسپایک جونز در سال ۲۰۱۵ ساخته شد. این فیلم که داستان رابطه انسان و هوش مصنوعی را به تصویر می‌کشد، قصه مردی را روایت می‌کند که در زندگی شخصی خود شکست خورده است. او پس از طلاق، درگیر ارتباط با نرم‌افزاری می‌شود که طبق برنامه خود را با منش و رفتار فرد استفاده کننده تطبیق می‌دهد.

«او» نشان می‌دهد که رابطه انسان و هوش مصنوعی صرفا به مسئله خطرات آن و فناوری‌های سخت و صنعتی مربوط نمی‌شود. هوش مصنوعی گاه می‌تواند خود را در قامت یک دستیار انسانی نشان دهد. 

۱۰- میان‌ستاره‌ای/ ۲۰۱۴

در فیلم میان‌ستاره‌ای (Interstellar)، که جز بهترین آثار کارنامه کریستوفر نولان محسوب می‌شود؛ تارس و کیس، دو ربات در همراهی تیمی فضانورد هستند. به باور برخی منتقدان، این فیلم تجسمی از پیشرفت بشر در حوزه هوش مصنوعی و فناوری‌های فضایی است. 

کیپ تورن، فیزیکدان نظری، مشاور علمی فیلم بود تا تصاویر کرم‌چاله و نسبیت تا بیشترین حد ممکن دقیق باشد. وی درباره این فیلم گفته است: «درباره تصاویر کرم‌چاله و سیاه‌چاله بحث کردیم و سپس من روی معادلاتی کار کردم که به ما اجازه می‌داد مسیر پرتو‌های نور در نزدیکی کرم‌چاله یا سیاه‌چاله را پیش‌بینی کنیم. پس آنچه می‌بینید بر پایه معادلات نسبیت عام اینشتین است.»

نیل دگراس تایسون درباره موضوع اصلی فیلم گفته است: «به صورت نظری ما می‌توانیم با گذشته ارتباط برقرار کنیم و این که «ما دقیقاً نمی‌دانیم داخل سیاه‌چاله چیست.»