بر اساس گزارش‌های مرکز آمار، نرخ مشارکت اقتصادی زنان در سال 1402 حدود 14.2 درصد بوده است که اختلاف معناداری با رقم کشوری این شاخص (41.3 درصد) دارد. همچنین این ارقام برای نرخ بیکاری به ترتیب 15.8 و 8.1 درصد اعلام شده‌اند. نسبت اشتغال زنان (از میان جمعیت 15 سال و بیشتر) نیز در سال گذشته، 12.1 درصد بود؛ در حالی که میانگین کشوری این شاخص 37.9 اعلام شد. همچنین در بهار 1403 نرخ مشارکت اقتصادی برای جمعیت 15 سال و بیشتر 41.2 و برای زنان 14.3 درصد ثبت شده است. در مورد نرخ بیکاری این ارقام به 7.7 و 15 درصد رسیده‌اند. همچنین در مورد نسبت اشتغال نیز این ارقام 38 و 12.1 درصد اعلام شده‌اند. در این میان، گزارش‌های مرکز آمار سهم اشتغال در بخش صنعت را در سال 1402 برای کل کشور 33.7 و برای زنان با روندی کاهشی نسبت به سال قبل از آن، 25.7 درصد اعلام کرده است. این ارقام در بهار 1403 به ترتیب به 33 و 25.5 درصد رسیده‌اند. شرایط به ویژه در مورد اشتغال زنان در سیستان و بلوچستان متفاوت است. در این استان که گزارش‌های مختلفی آن را محروم‌ترین استان کشور می‌دانند، نرخ بیکاری در سال 1402 و بهار 1403 به ترتیب 12.4 و 12.3 درصد بوده است. به عبارت دیگر سیستان و بلوچستان در زمره معدود استان‌هایی است که نرخ بیکاری دو رقمی دارند و از این نظر به صورت معناداری بالاتر از نرخ کشوری آن ایستاده است. اما سهم اشتغال زنان در بخش صنعت سیستان و بلوچستان نیز نسبت به میانگین کشوری تفاوت قابل توجهی دارد و در صدر استان‌ها است. مرکز آمار، سهم اشتغال زنان در بخش صنعت این استان را در زمستان سال گذشته و بهار امسال 48.6 و 54 درصد می‌داند. اما دلیل این تفاوت چیست؟ پیش از پاسخ به این سوال نگاهی کلی داریم به آمارهای اشتغال و بیکاری زنان در ایران و تفاوت آن با میانگین کشوری و وضعیت مردان. نرخ اشتغال و بیکاری در سال 1402 بر اساس گزارش بانک مرکزی، سال گذشته نرخ مشارکت اقتصادی نسبت به سال 1401 افزایشی و نرخ بیکاری کاهشی بوده است. جدول زیر نگاهی دارد به برخی از شاخص‌های طرح آمارگیری نیروی کار در سال 1402. بیکاری و اشتغال فارغ‌التحصیلان آموزش عالی گزارش‌ها نشان می‌دهد که در این بخش نیز همچون برخی شاخص‌های دیگر، اشتغال زنان تفاوت معناداری با میانگین کشوری و نرخ یا سهم اشتغال مردادن دارد. اشتغال زنان در بخش خدمات بیشتر از مردان جدول زیر، سهم اشتغال در بخش‌های مختلف اقتصادی را در سال 1402 نشان می‌دهد. نکته قابل توجه این است که سهم اشتغال زنان در بخش خدمات، بر خلاف دو بخش صنعت و کشاورزی، بیشتر از مردان است. افزایش نرخ بیکاری زنان در بهار 1403 جدول چهارم به وضعیت اشتغال و بیکاری در بهار 1403 و مقایسه آن با بهار سال گذشته اختصاص دارد. نکته قابل توجه این است که در این بازه زمانی، میانگین کشوری کاهشی و و نرخ بیکاری زنان افزایشی بوده است. کاهش نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان دانشگاهی جدول زیر نگاهی دارد به به شرایط بیکاری و اشتغال فارغ‌التحصیلان آموزش عالی در بهار 1403 و مقایسه آن با بهار سال گذشته. افزایش اندک اشتغال زنان در بخش صنعت اشتغال زنان در بخش صنعت در بهار 1403 نسبت به همین بازه زمانی در سال گذشته، 1 دهم درصد افزایش یافته؛ این در حالی است که شاخص مورد نظر در سطح کشور و در میان مردان کاهشی بوده است. بیکاری در سیستان و بلوچستان مقایسه سال 1401 و 1402 نرخ بیکاری در سال 1402نسبت به سال قبل از آن، در کل کشور کاهشی و در سیستان و بلوچستان افزایشی بوده است. بهار 1403 نرخ بیکاری در بهار امسال نسب به همین بازه زمانی در سال 1402، هم در کشور و هم در سیستان و بلوچستان کاهشی بوده است اما در این استان بالاتر از میانگین کشوری قرار دارد. اشتغال زنان در بخش صنعت مرکز آمار، سهم اشتغال زنان را در بخش صنعت در بهار امسال نسبت به زمستان 1402، در کل کشور و در سیستان و بلوچستان افزایشی اعلام کرده است اما در این استان به طور معناداری از میانگین کشوری و دیگر استان‌ها بالاتر است. در واقع در این شاخص، سیستان و بلوچستان صدرنشین استان‌های کشور محسوب می‌شود. این در حالی است که مرکز آمار، سهم اشتغال صنعتی جمعیت 15 سال و بیشتر این استان را در سال 1401، سی و هفت درصد اعلام کرده بود که در سال گذشته با روندی کاهشی به 36.5 درصد رسید. هر دو این ارقام حدود سه درصد از میانگین کشوری بالاتر قرار دارند. همچنین سال گذشته اعلام شد که میزان ارزش افزوده بخش‌های اقتصادی سیستان و بلوچستان در بخش کشاورزی ۱۳.۷ دهم درصد، معدن چهار دهم درصد، صنعت ۲۲.۲۲ دهم درصد و در خدمات ۶۳.۶ دهم درصد است. از سوی دیگر بخش صنعت با 1.4 هزار میلیارد تومان (15.2 درصد اقتصاد استان) بزرگترین بخش اقتصادی این استان است (ایرنا و تسنیم). چرا زنان سیستان و بلوچستان صدرنشین اشتغال صنعتی شده‌اند؟ سهم اشتغال زنان در بخش صنعت سیستان و بلوچستان، شرایط متفاوتی نسبت به کل کشور دارد. اکنون زنان این استان، بیشتر از نیمی از اشتغال بخش صنعت این استان را در اختیار دارند. این رقم برای بهار امسال، 54 درصد اعلام شده است که نسب به زمستان سال گذشت روند افزایشی را نشان می‌دهد. البته سهم اشتغال زنان در بخش صنعت سیستان و بلوچستان، در گذشته ارقام بالاتری را نیز به خود دیده است؛ برای مثال این شاخص در تابستان سال پیش، 61 درصد و در بهار 1402 نیز 57.7 درصد بود. این در حالی است که سهم اشتغال صنعتی زنان در کشور حدود 25 درصد اعلام شده که هم از میانگین کشوری و هم از سهم مردان پایین‌تر است. چرا شرایط در سیستان و بلوچستان فرق دارد؟ «اکوایران» چندی پیش در پاسخ به این پرسش، به دو عامل اشاره کرد؛ «قرارگیری برخی مشاغل و صنایع دستی در زمره کار‌های صنعتی» و «استفاده از نیروی کار فامیلی». در واقع، مشاغلی مانند قالی‌‌بافی، سوزن‌دوزی و پارچه‌بافی نیز در بخش صنعت دسته‌بندی می‌شوند. در نتیجه به نظر می‌‌رسد رواج چنین فعالیت‌هایی در میان زنان سیستان و بلوچستانی، سهم اشتغال آنها را در بخش صنعت افزایش داده است. از سوی دیگر، در تعاریف مرکز آمار افرادی که دارای نسبت فامیلی هستند و بدون مزد در یک بخش فعالیت می‌‌کنند، به عنوان فرد شاغل در نظر گرفته می‌‌شوند. سبک زندگی در میان مردم استان‌‌های سیستان و بلوچستان سنتی است و بیشتر زنان در کنار همسر و خویشان خود به فعالیت می‌پردازند. به عنوان مثال اگر یکی از مردان در این استان به فعالیت سوزن‌دوزی مشغول باشد، زنان خانواده و فامیل نیز به او کمک می‌‌کنند. بنابراین این امر می‌‌تواند یکی از دلایل بالا بودن سهم اشتغال زنان در بخش صنعت باشد. مطالعه گزارش درآمد سرانه اردبیل؛ نصف میانگین کشوری پیشنهاد می‌شود.
