میدان آرش کویت را به آغوش بن‌سلمان انداخت؟

به گزارش تجارت‌نیوز،  انتصاب شیخ صباح خالد الصباح به عنوان ولیعهد کویت در این ماه، امیدها برای احیای سیاست خارجی کویت، به ویژه در قبال همسایگان را افزایش داد.

به نوشته المانیتور، انتصاب شیخ صباح خالد الصباح به عنوان ولیعهد کویت در اول ژوئن با استقبال گسترده در این کشور و میان ناظران مواجه شد. روزنامه کویتی القبس اعلام کرد که شیخ صباح در «احیای نقش محوری کویت در مسائل منطقه‌ای» نقش اساسی خواهد داشت.

تاکنون، هدف اصلی شیخ صباح تقویت روابط سنتی قوی کویت با عربستان سعودی، همسایه خود در شورای همکاری خلیج فارس بوده است. در واقع، اولین تعامل دیپلماتیک شیخ صباح، بازدید از جده در ۱۲ ژوئن و دیدار با محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی بود. شیخ صباح از «مذاکرات موفقیت‌آمیز» تمجید کرد که بر اولویت او برای بهبود روابط کویت و عربستان سعودی تأکید دارد. در آن نشست، هر دو طرف همکاری‌های جاری در زمینه انرژی و دفاعی و همچنین هماهنگی در مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی را بررسی کردند.

تنها یک روز پس از انتصاب شیخ صباح در ۲ ژوئن، فیصل بن فرحان، وزیر امور خارجه عربستان سعودی برای دیداری رسمی عازم کویت شد. شاهزاده فیصل در دیدار با ولیعهد، بر روابط تاریخی دو کشور و مردم آن‌ها و همچنین بر اهمیت تقویت همکاری‌های دوجانبه در زمینه‌های مختلف تأکید کرد. بلومبرگ گزارش داد که در ۲۶ ژوئن، اداره کل سرمایه‌گذاری کویت، یکی از بزرگ‌ترین صندوق‌های ثروت ملی جهان اعلام کرد که برای تقویت تجارت بین دو کشور، دفتری در عربستان سعودی تأسیس خواهد شد.

تعمیق روابط اقتصادی در برهه حساس تنوع‌سازی اقتصاد هر دو کشور به عنوان یک اولویت اصلی تلقی می‌شود.

شریک منطقه‌ای ارزشمند

انتصاب شیخ صباح به ولیعهدی به دلیل این تصور که او از بهترین گزینه‌ها برای تعامل با عربستان سعودی است، مورد استقبال قرار گرفت. او به عنوان یک دیپلمات حرفه‌ای، از سال ۱۹۹۵ تا ۱۹۹۸ به عنوان سفیر کویت در عربستان سعودی خدمت کرده، دوره‌ای که پایه محکمی برای تلاش‌های دیپلماتیک آینده او با ریاض به شمار می‌آید.

حفظ روابط مثبت با عربستان سعودی به طور سنتی برای کویت حیاتی تلقی می‌شود. در واقع، شیخ مشعل آل احمد الجابر، امیر کویت اولین سفر رسمی خود به این پادشاهی را در ژانویه و یک ماه پس از انتصاب به عنوان امیر انجام داد.

کریستین اسمیت دیوان، پژوهشگر ارشد مؤسسه کشورهای عربی خلیج فارس به المانیتور گفت: «مهمترین موضوع برای سعودی‌ها سرمایه‌گذاری است. دولت کویت متعهد شده که سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی در شهر نئوم انجام دهد». نئوم شهر سبز آینده‌نگر عربستان سعودی در امتداد ساحل دریای سرخ و جزء کلیدی چشم‌انداز ۲۰۳۰ بن سلمان است. او افزود: «بسیاری از بازرگانان کویتی در حال یافتن فرصت‌هایی در عربستان، به ویژه در منطقه شرقی استان حول الخبر هستند».

همانطور که عربستان سعودی با چشم‌انداز ۲۰۳۰ گام‌های قابل توجهی را برای متنوع‌سازی اقتصاد سنتی وابسته به نفت خود برداشته، کویت نیز تلاش کرده تا با چشم‌انداز ۲۰۳۵ که در سال ۲۰۱۷ ترسیم کرد و با عنوان «کویت جدید» شناخته می‌شود، اقدامات مشابهی انجام دهد.

بر اساس گفته وزارت امور خارجه کویت، با چشم‌انداز ۲۰۳۵، کویتی‌ها هدف «تبدیل کویت به یک مرکز مالی و تجاری منطقه‌ای و بین‌المللی و جذاب‌ترشدن برای سرمایه‌گذاران» را تعیین کرده‌اند.

چشم‌انداز ۲۰۳۵ علاوه بر تشویق سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، شامل افزایش بهره‌وری و اصلاح نهادهای ملی نیز می‌شود. این چشم‌انداز خواستار حرکت به سمت یک اقتصاد مبتنی بر فناوری، بهبود سطح زندگی، تقویت بخش مراقبت‌های بهداشتی، افزایش رفاه عمومی و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها است.

روابط اقتصادی نزدیک

پیشرفت عربستان سعودی به سمت چشم‌انداز ۲۰۳۰ آشکارا پادشاهی را به الگویی برای کویت تبدیل کرده است. دیوان گفت: «به نظر می‌رسد که شیخ مشعل تحول عربستان را به عنوان الگویی برای کویت در احیای بلندپروازی‌های خود جهت تنوع‌بخشی اقتصادی و ادغام جهانی می‌داند و بن سلمان را به دلیل قاطعیتش در اجرای تغییرات تحسین می‌کند».

همچنین ممکن است شیخ صباح به دنبال تقویت توافقات گذشته مانند شورای هماهنگی سعودی-کویت باشد که در سال ۲۰۱۸ بین شیخ نواف الاحمد الجابر الصباح، امیر فقید و پادشاه سعودی تأسیس شد.

دومین نشست شورا در تاریخ ۳ ژوئن بین وزرای خارجه عربستان سعودی و کویت در کویت برگزار شد. هر دو وزیر بر اهمیت سرمایه‌گذاری‌های متقابل با محوریت چشم‌انداز ۲۰۳۰ و چشم‌انداز ۲۰۳۵ تأکید کردند. در آینده، این سرمایه‌گذاری‌ها بر روی حوزه‌هایی مانند ارتباطات، فناوری اطلاعات، زیرساخت‌ها و توسعه املاک و مستغلات متمرکز خواهد شد.

این نشست همچنین منجر به امضای دو تفاهم‌نامه در تاریخ ۳ ژوئن شد. اولین تفاهم‌نامه بر تقویت همکاری‌های فنی برای حفاظت و نگهداری از محیط‌زیست تمرکز دارد. دومین مورد تضمین‌کننده اعتباردهی متقابل به گواهینامه‌های دریانوردان است که تسهیل‌کننده همکاری‌های دریایی است.

وزرای خارجه همچنین از پروژه راه‌آهن ۶۵۰ کیلومتری که دو کشور را به هم متصل می‌سازد و قرار است تا سال ۲۰۲۸ تکمیل شود، تمجید کرده و بر تمایل هر دو کشور برای افزایش یکپارچگی اقتصادی و زیرساختی تأکید داشتند.

رسیدگی به مناقشات حاکمیتی و سرزمینی

در حالی که سرمایه‌گذاری دوجانبه نیروی محرکه روابط کویت و عربستان سعودی محسوب می‌شود، نگرانی‌های مشترکی در مورد تنش‌های منطقه‌ای نیز وجود دارد.

دیوان گفت: «کویتی‌ها به جلب حمایت عربستان سعودی و شورای همکاری خلیج فارس برای موضع خود در مورد اختلافات مرزی که با عراق بر سر مرزهای دریایی و با ایران بر سر یک میدان گازی مورد مناقشه به وجود آمده، علاقه‌مند هستند».

در واقع، اهمیت استراتژیک میدان گازی آرش که در سواحل شرقی کویت قرار دارد، همچنان نقطه‌ای بحرانی در روابط عربستان سعودی و کویت به شمار می‌رود.

سال گذشته، پس از اینکه ایران تلاش‌های کویت برای حفاری گاز از میدان آرش را محکوم کرد، تنش‌ها بر سر این میدان که حاوی حدود ۲۲۰ میلیارد مترمکعب گاز قابل‌استخراج است، بالا گرفت. اختلافات بر سر حقوق حفاری باعث شد تهران در مارس ۲۰۲۴ تهدید کند که در صورت اقدام یک‌جانبه کویت برای استخراج گاز، قبل از هرگونه توافق دریایی، اقدام به استخراج گاز از میدان کند.

علی‌رغم تلاش‌های گذشته کویت و ایران برای کاهش اختلافاتشان، چنین تنش‌هایی ممکن است بر روند آشتی گسترده‌تر شورای همکاری خلیج فارس و ایران که در طول سال‌های گذشته ایجاد شده، سایه بیاندازد. کویت همچنین اختلافات جداگانه‌ای با عراق دارد؛ از جمله در مورد ناوبری در آبراه مشترک خور عبدالله و همچنین ادعای بغداد نسبت به منطقه الدوره.

در حالی که هرگونه حل‌وفصل چنین اختلافاتی همچنان نامشخص مانده، کویت احتمالاً به دنبال جلب حمایت ریاض برای ادعاهای خود نسبت به میدان گازی آرش خواهد بود. در ژانویه، پادشاه عربستان سعودی و امیر کویت بیانیه مشترکی صادر کرده که در آن اعلام شد این میدان کاملاً در منطقه دریایی کویت قرار دارد و از ایران خواسته شد تا مذاکرات در مورد این میدان را از سر بگیرد.

کویت بر حاکمیت خود تأکید می‌کند که در گذشته ثابت شده مانعی در روابط مثبت آن با عربستان سعودی تلقی می‌شود. دو طرف برای اختلافات جزئی خود راه‌حل‌های مصالحه‌ای پیدا کرده‌اند. یک نمونه قابل توجه در سال ۲۰۱۹ بود؛ زمانی که ریاض و کویت توافقی در مورد «منطقه تقسیم‌شده»، منطقه‌ای بی‌طرف به مساحت ۵۷۷۰ کیلومتر مربع در مرز دو کشور، امضا کردند. این منطقه برای دهه‌ها خاری در روابط آن‌ها بود.

به رسمیت شناختن مشترک این منطقه به عنوان یک منطقه بین‌المللی مشترک باعث شد کویت کنترل بخش خود از این منطقه را به دست آورد و مدیریت منابع کل منطقه را با عربستان سعودی به اشتراک بگذارد، به جلوگیری از درگیری بین دو کشور کمک کرد.

ایجاد «منطقه تقسیم‌شده» توسط بریتانیا در سال ۱۹۲۲ با هدف حل یک اختلاف ارضی بین پادشاهی حجاز و نجد (عربستان سعودی امروزی) و شیخ‌نشین کویت آن زمان انجام شد. با این حال، این منطقه غنی از نفت همچنان نقطه اختلافی بین دو پادشاهی خلیج فارس باقی ماند. تنش‌ها حتی پس از توافق مهمی در سال ۱۹۶۵ ادامه یافت.

با این حال، توافق‌نامه ۲۰۱۹ به جلوگیری از درگیری بین دو کشور کمک کرد. همچنین شاهد از سر گیری تولید نفت در منطقه بود که در سال ۲۰۱۵ به دلیل اختلافات عملیاتی متوقف شده بود.

علی‌رغم عبور از این مانع، کویت و عربستان سعودی همچنان ممکن است با اختلافات احتمالی بیشتری در چهارچوب مشارکت خود مواجه شوند.

دیوان گفت: «جالب خواهد بود که ببینیم سعودی‌ها چگونه به تلاش‌های کویت برای احیای پروژه بندر شمالی خود واکنش نشان می‌دهند که از برخی جهات، می‌توان آن را رقیبی برای پروژه‌های شهر و بندر جدید عربستان سعودی دانست». کویت امسال حدود ۱۸۶ میلیون دینار (۶۱۴ میلیون دلار) را برای از سر گیری ساخت بندر مبارک الکبیر در جزیره بوبیان در سواحل شمالی خود اختصاص داد. این بندر شامل یک منطقه صنعتی، تأسیسات گردشگری و دفاتر تجاری خواهد بود.

دشمن مشترک

علاوه بر این، اخوان‌المسلمین نیز یکی دیگر از نقاط اختلاف جزئی بین دو کشور بوده است. این گروه تحت عنوان جنبش قانون اساسی اسلامی یا حدس که در سال ۱۹۹۱ پس از حمله عراق به کویت تأسیس شد، در کویت حضور دارد. در همین حال، عربستان سعودی اخوان‌المسلمین را یک سازمان تروریستی می‌داند.

اگرچه کویت هنوز میزبان حدس است، اما مفسران و مقامات کویتی در سال‌های اخیر به طور فزاینده‌ای از این گروه انتقاد کرده‌اند. علاوه بر این، کویت به همراه عربستان سعودی و امارات متحده عربی از کودتای نظامی عبدالفتاح السیسی در مصر در سال ۲۰۱۳ علیه دولت وابسته به اخوان‌المسلمین حمایت کردند.

به تازگی، دولت کویت در تاریخ ۵ ژوئن اعلام کرد که خیابان حسن البنا در شهر کویت را که به نام بنیان‌گذار اخوان‌المسلمین نام‌گذاری شده بود، تغییر نام می‌دهد و نام آن را با اعداد جایگزین می‌کند.

قابل ذکر است که کویت هرگز اخوان‌المسلمین را یک سازمان تروریستی در نظر نگرفته و طبق قانون اساسی ۱۹۶۲ خود، محیط سیاسی نسبتاً تکثرگرایی را در مجلس ملی خود دنبال کرده است.

با این حال، این کشور در سال‌های اخیر سعی کرده در برابر این گروه، طرف عربستان سعودی را بگیرد. در نهایت، این نشان‌دهنده هم‌راستایی بیشتر با ریاض در سیاست خارجی و رویکرد آن نسبت به جناح‌های سیاسی اسلام‌گرا است.

نگاهی به آینده

با وجود برخی اختلافات، شیخ صباح و شیخ مشعل به دنبال تعمیق و تحول روابط از پیش صمیمانه سعودی-کویتی با تمرکز بر سرمایه‌گذاری و همکاری‌های اقتصادی خواهند بود. همانطور که تعاملات دیپلماتیک اخیر نشان می‌دهد، کویت همچنان اولویت خود را بر حفظ روابط پایدار با عربستان سعودی قرار خواهد داد.

اگرچه نباید انتظار تغییرات چشمگیر در سیاست خارجی وجود داشته باشد، اما ارتقای روابط سعودی-کویتی ممکن است برای اهداف تنوع‌بخشی اقتصادی کویت مطلوب تلقی شود و در عین حال، کویت به دلیل تنش‌های احتمالی با ایران و عراق همچنان به ریاض تکیه خواهد کرد.