محمد امین سامنی 
تجارت‌نیوز گزارش می‌دهد
زنگ خطر جهانی برای خشک شدن دریاچه ارومیه/ دریاچه‌ها سالانه ۲۱.۵ تریلیون لیتر آب از دست می‌دهند
بزرگترین دریاچه های جهان در حال کوچک شدن و از دست دادن منابع آبی خود هستند. تحقیقات ماهواره‌ای نشان از اثرگذاری سه عامل بر تشدید خشکی دریاچه ها دارد که در این میان، عامل انسانی مهمترین عامل خشکی دریاچه ارومیه است.
به گزارش تجارت‌نیوز ، مطالعات جدید نشان می‌دهد که بیش از نیمی از بزرگترین دریاچه ها و مخازن آبی جهان در حال خشک شدن هستند. دریاچه ها و تالاب‌هایی در سراسر جهان از جمله دریاچه ارومیه در شرایط بسیار وخیمی قرار دارند.
افزایش دما، تغییرات آب‌وهوایی و تغییر مسیر آب در جامعه از اوایل دهه 1990، تریلیون‌ها لیتر آب دریاچه‌های جهان را در سال کاهش داده است. بررسی دقیق نزدیک به 2000 دریاچه از بزرگترین دریاچه های جهان نشان داد که آنها سالانه حدود 21.5 تریلیون لیتر آب از دست می‌دهند. نکته مهم اینجاست که از ماهواره‌ها برای ردیابی چگونگی تغییر دریاچه‌های سراسر جهان، از دریای خزر گرفته تا دریاچه بزرگ نمک آمریکا، در سه دهه گذشته استفاده شد.
به گزارش یورونیوز ،از سال 1992 تا 2020، جهان معادل 17 دریاچه مید (بزرگترین مخزن ذخیره آب آمریکا)، در نوادا را از دست داد. این آمار تقریباً برابر با مقدار آب مصرفی آمریکا در یک سال کامل در سال 2015 است.
حتی دریاچه ها در مناطقی که بارندگی بیشتری دارند چروکیده می‌شوند. بر اساس مطالعات جدید که در مجله science منتشر شد، جو تشنه‌تر ناشی از هوای گرم‌تر که آب بیشتری را در تبخیر می‌کشد، و جامعه تشنه آب را از دریاچه‌ها به سمت کشاورزی، نیروگاه‌ها و منابع آشامیدنی هدایت می‌کند.
گل ترک خورده دریاچه‌ای خشک شده در یوتا- اوت 2022
کارشناسان همچنین دلیل سومی را ذکر کردند که آن را طبیعی‌تر می‌نامند؛ یعنی کاهش آب به دلیل الگوهای بارندگی و تغییرات جریان رودخانه! اما حتی این اتفاق ممکن است یک دلیل مرتبط با تغییرات آب‌وهوایی داشته باشد. بر اساس این مطالعه، تغییر الگوهای بارندگی و انحراف جریان‌های ورودی، علت اصلی کاهش حدود 1.05 تریلیون لیتر دریاچه ارومیه در سال است.
آیا کوچک شدن دریاچه ها به معنای کاهش آب آشامیدنی است؟
کوچک شدن دریاچه ها به این معنی نیست که جوامع محلی به طور ناگهانی بدون آب آشامیدنی می‌مانند. با این حال، این اتفاق ممکن است منجر به رقابت بیشتر برای تصاحب آب دریاچه شود در شرایط معمولی از آن برای مصارف دیگری چون تفریحات دریایی، تامین انرژی برق منطقه و … استفاده می شود.
فانگ فانگ یائو، محقق آب‌وهوا در دانشگاه کلرادو، می‌گوید: «بیش از نیمی از کاهش آب دریاچه ها در درجه اول به الگوی مصرف انسان یا سیگنال‌های غیرمستقیم انسانی از طریق گرم شدن آب‌وهوا نسبت داده می‌شود.»
بن لیونه، هیدرولوژیست دانشگاه کلرادو، می‌گوید: «انحراف آب از دریاچه‌ها، که یک عامل مستقیم انسانی برای کوچک شدن دریاچه ها به حساب می‌آید، احتمالاً بزرگتر و قابل توجه‌تر است زیرا بسیار حاد بوده و قابلیت تغییر چشم انداز را دارد.»
یائو در ادامه گفت: «دریاچه مونو کالیفرنیا نمونه خوبی از این نوع کوچک شدن به واسطه حضور انسانی است.»
دریاچه‌های گرمسیری مرطوب در آمازون و همچنین دریاچه‌های قطب شمال، آب خود را از دست داده‌اند که روندی بسیار گسترده‌تر از پیش‌بینی‌ها را نشان می‌دهد. حتی مناطقی که به دلیل تغییرات آب‌وهوایی مرطوب‌تر می‌شوند، آب دریاچه‌ها را از دست می‌دهند، زیرا هوای گرم‌تر، رطوبت بیشتری را از دریاچه‌ها می‌کشد.
لیونه در ادامه بیان کرد: «این بدان معناست که آب بیشتری در هوا وجود دارد که می‌تواند به صورت باران یا برف ببارد، اما ممکن است در نهایت به صورت باران در دوردست‌ها، خارج از حوضه‌ای که تبخیر شده یا حتی بالای اقیانوس باشد.»
استفاده از داده‌های ماهواره‌ای برای ردیابی تغییرات دریاچه ها
دانشمندان از ماهواره ها برای ردیابی دریاچه های در حال کوچک شدن جهان استفاده می‌کنند. یائو، لیونه و همکارانش تقریباً 30 سال از رصد ماهواره‌ای، داده‌های آب‌وهوا و شبیه‌سازی رایانه‌ای استفاده کردند تا بفهمند چه اتفاقی برای دریاچه‌ها می‌افتد. آنها دریافتند که بیش از نیمی از دریاها و دریاچه‌های زمین آنقدر کوچک شده‌اند که از نظر آماری معنی‌دار است و نمی‌توان آن را تصادفی به حساب آورد.
در آمریکا، دریاچه مید دو سوم آب خود را بین سال‌های 1992 و 2020 از دست داد، در حالی که دریاچه نمک بزرگ نیز به میزان قابل توجهی کاهش یافت. دریاچه های بزرگ از سال 1992 تا 2013 به طور قابل توجهی کاهش یافتند و سپس فلات شدند و اکنون تلی از خاک به جای آن ها باقی مانده است.
عکس‌های ناسا در فاصله سال‌های 2000 تا 2018 از دریاچه آرال در حدفاصل قزاقستان و ازبکستان.
مشکل دیگر این است که دریاچه ها با رسوب یا خاک رودخانه های بالادست پر می‌شوند. دانشمندان مدت‌هاست که از مشکلات تغییرات آب‌وهوایی، انحراف و رسوب‌گذاری آب در بستر دریاچه ها اطلاع دارند.
تاملین پاولسکی، استاد هیدرولوژی دانشگاه کارولینای شمالی، می‌گوید: «با این حال، روشِ تعیین کمیت کامل تغییرات ذخیره آب در دریاچه‌های بزرگ که یائو و همکارانش ارائه می‌کنند یک روش جدید است و تصویر بسیار کامل‌تری نسبت به تحقیقات گذشته ارائه می‌کند.»
پاولسکی در ادامه بیان کرد: «من عموماً بیشتر نگران دریاچه‌هایی هستم که از نظر اکولوژیکی مهم هستند و در مناطق پرجمعیت بدون منابع آب قرار گرفته‌اند. دریاچه ارومیه در ایران، دریای مرده، دریای سالتون… همه اینها نگران‌کننده است.»
در پایان، در کنار مطالعات یاد شده در این گزارش، دیگر مطالعات زمین شناسان هم از احتمال بدتر شدن شرایط آب دریاچه های کره زمین خبر می‌دهند؛ خصوصا در حاشیه دریاچه ها و تالاب‌های نیمه مرده یا در حال احتراز که بعید نیست با دست اندازی بیشتر مواجه شوند.
نظرات