چرا رودخانه ارس راهبردی است؟
محمد درویش، فعال محیط‌زیست معتقد است رودخانه ارس یکی از رودخانه‌های راهبردی برای کشور ایران، ترکیه، آذربایجان و ارمنستان است.
به گزارش تجارت‌نیوز، محمد درویش گفت: «رودخانه ارس از سلسله جبال آرارات سرچشمه می‌گیرد و سال‌های‌سال است این کشورها از منافع مشترک ارس استفاده می‌کنند. اما اگر این سدهای جدیدی که ترکیه می‌خواهد در قالب پروژه گاپ بسازد، اجرا شود؛ معادله به‌هم می‌‌خورد. الان کل آورد رودخانه ارس چیزی حدود چهارمیلیارد و 473 میلیون متر مکعب است. اکنون ترکیه می‌خواهد سه‌میلیارد و 743میلیون متر مکعب مخزن روی ارس بسازند، یعنی 83 درصد کل رودخانه ارس است و تنها 17 درصد از آورد رودخانه برای کشورهای ایران، آذربایجان و ارمنستان باقی می‌ماند. فکر می‌کنم اگر آذربایجان که دولت دوست و متحد ترکیه در بین این سه کشور نبود، احتمالا آن 17 درصد را هم رها نمی‌کرد. اگر این اتفاق بیفتد، کل معادلات را به‌هم می‌ریزد، یعنی کل کشت و صنعت‌هایی که ایران، آذربایجان و ارمنستان دارد تحت‌تاثیر این تصمیم و سدسازی‌ها قرار می‌گیرند. به‌خصوص کشت و صنعت مغان به‌شدت آسیب خواهد دید. بحرانی که به‌وجود می‌آید فقط محیط‌زیستی نیست، یعنی به‌جز اینکه چشمههای تولید گردوخاک افزایش پیدا می‌کند، بلکه بحران اجتماعی و امنیتی هم ایجاد خواهد شد.»
درویش همچنین در ادامه گفت: «همین الان است که ایران باید وارد گفت‌وگو و مذاکره شود. هرچند الان هم دیر شده است. ترک‌ها می‌گویند هدف‌شان بیشتر تامین انرژی است اما بحث انرژی را می‌توان از راه‌های دیگری تامین کرد، مثلا ایران به‌دنبال استقرار انرژی خورشیدی است. دستوری که معاون اول رئیس‌جمهور داده این است که 30 گیگابایت برق باید از طریق انرژی خورشیدی باید تولید شود. درحالی‌که ما ظرفیت بالاتری برای تولید انرژی خورشیدی داریم. بنابراین می‌توانیم با تعاملات منطقه‌ای این بهانه را از آنها بگیریم و نگذاریم کار به جایی برسد که در مورد عراق و سوریه رسید و چهارمیلیون هکتار از اراضی کشاورزی در آن دو کشور بایر شد و درنهایت منجر به بحران‌های اجتماعی و امنیتی شد. درنهایت یقه خودمان در هورالعظیم، بصره و آبادان را هم گرفت. چشمههای تولید گردوخاک افزایش پیدا کرد. پنج استان ما درگیر شد. این البته به‌صورت غیرمستقیم بود اما به‌هرحال در مورد ارس به‌صورت مستقیم استان‌های آذربایجان غربی و شرقی و اردبیل را درگیر خواهد کرد.» درویش معتقد است همین الان باید با تیمی قوی از سوی وزارت نیرو و سازمان محیط‌زیست و با همکاری کشورهای آذربایجان و ارمنستان یک کنوانسیون مشترک شکل بدهیم. او ادامه داد: «باید مواضع مشترک داشته باشیم و وارد میز مذاکره شویم و نگذاریم که چنین فاجعه‌ای اتفاق بیفتد.»
این فعال محیط‌زیستی درباره ورود کنوانسیون‌های بین‌المللی در رابطه با سدسازی‌های ترکیه نیز توضیح داد: «طبق کنوانسیون‌های بین‌المللی، آبخیزهای مشترک یک حرمت دارند و کشورهایی که از آبخیزهای مشترک برخوردارند، نباید به‌نحوی از این حوضه‌های برداشت کنند که برای مردمی که پایین‌دست این حوضه‌ها قرار دارند، مشکل ایجاد شود، مثلا کشور نیجریه و مصر هم بر سر نیل درگیر چنین ماجرایی هستند. در خیلی از کشورهایی که رودخانه مشترک دارند، درگیر چنین مسائلی هستند. آمریکای لاتین، رودخانه آمازون و کشورهای پایین‌دست آمازون نیز همین اختلاف‌ها وجود دارد. منتها ترکیه به این کنوانسیون نپیوسته و امضا نکرده است. اما چون امضا نکرده است، دلیل نمی‌شود بی‌قانونی کند، مثلا وقتی شما کنوانسیون حقوق بشر را نمی‌پذیرید، دلیل نمی‌شود اصول حقوق بشر را نپذیرید و نسل‌کشی به‌راه بیندازید. بالاخره مجامع قانونی بین‌الملل از این امر جلوگیری می‌کنند و ممکن است کار به دادگاه لاهه هم بکشد. در اینجا هم همین‌طور است.»
درویش همچنین گفت ترکیه بسیار مایل است که به اروپا بپیوندد و این‌گونه سیاست‌های ترکیه می‌تواند اصول بین‌الملل را زیرسوال ببرد و امکان دارد که به این مسائل حساس شود. وی با این استدلال تاکید می‌کند اکنون باید ایران با کشورهای هم موضع خود، وارد مذاکرات جدی شود، حرف‌های مشترک پیدا کنند و بعد با قدرت بیشتری وارد تعاملات با ترکیه شوند.
این فعال محیط‌زیست ادامه داد: «معاون یو ان‌تی‌پی سازمان ملل نیز در این حوزه تحریک و وارد این ماجرا شود. سال گذشته این شخص برای مساله ریزگردها دعوت شد و به ایران آمد و گفت اگر به‌موقع اطلاع پیدا و گزارش‌های مستندی از سوی ایران دریافت می‌کردیم، مواضع‌مان در رابطه با پروژه گاپ این‌گونه نبود. اما ایرانی‌ها هیچ اقدام موثری در آن دوره انجام نداده‌اند و ما فکر می‌کردیم در آن زمان قربانیان این پروژه فقط عراق و سوریه هستند. الان این فرصت وجود دارد که ایران موثرتر وارد شود.»
او درباره تاثیر تعاملات سیاسی در جریان پیش بردن این مساله گفت: «متاسفانه همین تنش‌های سیاسی باعث شده نتوانیم با یکدیگر بر سر یک موضوع مشترک به توافق برسیم. ایران یکی از بزرگ‌ترین شرکای تجاری ترکیه است و به‌هرحال ترکیه دوست ندارد این متحد و این شریک تجاری را برنجاند. من فکر می‌کنم مذاکرات می‌تواند سودمند باشد و ما به یک حقابه برای هر چهارکشور برسیم.» درویش درباره اهمیت موضوع و تلاش‌های مسئولان کشورمان برای مذاکره با ترکیه در پایان گفت: «من هیچ تحرکی را در وزارت خارجه، وزارت نیرو و سازمان حفاظت محیط‌زیست نمی‌بینم. مطلقا هیچ تحرکی وجود ندارد. درصورتی‌که آثار زیانبار حذف سه‌میلیارد متر مکعب از حقابه ارس به‌مراتب از حمله موشکی دشمن هم بیشتر است، بنابراین اتفاقا دیپلماسی ایران در اینجا باید قوی عمل کند و نباید به‌دلیل اشتغالات دیگر دولت، این مساله را دست‌چندم تلقی کند. به کارهای قوی رسانه‌ای نیاز داریم. حداقل کمیسیون امنیت ملی باید ورود کند.»
نظرات