محمد امین سامنی 
گزارش «تجارت‌نیوز» از کنفرانس تغییرات آب و هوایی سازمان ملل متحد و توافق پاریس:
آیا جهان به اهداف اقلیمی دست خواهد یافت؟
تغییرات اقلیمی به یکی از مهم‌ترین چالش‌های عصر ما تبدیل شده است. گرمایش زمین و پیامدهای مخرب آن، از جمله سیل‌ها، خشکسالی‌ها، و موج‌های گرما، همه را به سوی یافتن راه‌حلی برای مقابله با این بحران سوق داده است.
در دهه‌های اخیر، تغییرات اقلیمی به یکی از بزرگ‌ترین تهدیدات برای بشریت تبدیل شده است. افزایش دمای جهانی و پیامدهای آن مانند خشکسالی، سیل‌های مکرر، و طوفان‌های شدید، جوامع جهانی را وادار کرده تا به دنبال راه‌حل‌های فوری و کارآمد برای کاهش این بحران باشند.
توافق‌نامه پاریس، که در سال ۲۰۱۵ در کنفرانس تغییرات اقلیمی COP21 به تصویب رسید، یکی از مهم‌ترین اقدامات جامعه جهانی برای مبارزه با تغییرات آب و هوایی است. این توافق به عنوان یک چارچوب قانونی و الزام‌آور برای کشورها تعریف شده و هدف آن جلوگیری از افزایش دمای زمین به سطحی است که برای زندگی بشر و محیط زیست خطرناک باشد.
با نزدیک شدن به بیست و نهمین کنفرانس تغییرات آب و هوایی سازمان ملل متحد (COP29) در باکو، توجه جهانی به چگونگی پیشرفت و موفقیت این توافق معطوف شده است. این مقاله نگاهی به اهداف و دستاوردهای توافق‌نامه پاریس دارد و همچنین به بررسی چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی این توافق در COP29 می‌پردازد.
توافق پاریس چیست؟
توافق‌نامه پاریس در ۱۲ دسامبر ۲۰۱۵ و در کنفرانس COP21 به تصویب ۱۹۴ کشور و اتحادیه اروپا رسید. این معاهده یک پیمان بین‌المللی الزام‌آور است که کشورها را متعهد می‌سازد تا با کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و مدیریت منابع خود، به کنترل گرمایش جهانی کمک کنند.
هدف اصلی این توافق‌نامه این است که میانگین دمای جهانی کمتر از ۲ درجه سانتی‌گراد نسبت به دوران پیش از صنعتی شدن باقی بماند و ترجیحاً این افزایش به ۱.۵ درجه سانتی‌گراد محدود شود.
این هدف به این دلیل انتخاب شده است که مطالعات علمی نشان داده‌اند که اگر دمای زمین بیش از این حد افزایش یابد، خطرات اقلیمی مانند خشکسالی‌های شدید، سیلاب‌ها، و طوفان‌های مرگبار به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد.
از دیگر تعهدات این توافق‌نامه، کمک‌های مالی به کشورهای فقیرتر برای تغییر سیستم‌های انرژی و مقابله با اثرات تغییرات اقلیمی است. همچنین کشورهای توسعه‌یافته متعهد شده‌اند که به کشورهای در حال توسعه کمک کنند تا زیرساخت‌های سبز خود را گسترش دهند و ظرفیت خود را برای سازگاری با تغییرات اقلیمی افزایش دهند.
این امر با هدف دستیابی به «بی‌طرفی کربنی» یا کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای تا صفر در نیمه دوم قرن بیست و یکم انجام می‌شود.
کشورهای امضاکننده توافق پاریس از زمان امضا تاکنون چه کرده‌اند؟
توافق‌نامه پاریس از کشورها خواسته تا هر پنج سال یک‌بار برنامه‌های ملی کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای خود (NDCs) را به‌روزرسانی کنند و تعهدات خود را برای دستیابی به اهداف اقلیمی تقویت کنند. این چرخه پنج ساله به کشورها اجازه می‌دهد تا با توجه به پیشرفت‌های علمی و فناوری، برنامه‌های خود را بهبود بخشند و سطح جاه‌طلبی خود را افزایش دهند.
از سال ۲۰۲۰، کشورها به‌روزرسانی این برنامه‌ها را آغاز کرده‌اند، اما گزارش‌های اخیر نشان می‌دهد که میزان تلاش‌های فعلی برای دستیابی به اهداف توافق پاریس کافی نیست. سازمان ملل هشدار داده که اگر سیاست‌های کنونی ادامه یابند، تا سال ۲۱۰۰ دمای جهانی تا ۳.۱ درجه سانتی‌گراد افزایش خواهد یافت که فراتر از حد مورد نظر توافق پاریس است.
در کنار برنامه‌های NDC، تلاش‌های جهانی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و تغییرات سیستم‌های انرژی به سوی منابع پاک نیز همچنان ادامه دارد. برخی کشورها به کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و افزایش استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر پرداخته‌اند، اما سطح کلی کاهش انتشار هنوز کافی نیست. با این حال، این پیشرفت‌ها نشان‌دهنده تعهد جهانی به مقابله با بحران اقلیمی است، هرچند نیاز به اقدامات بیشتری احساس می‌شود.
نقش COP29 در آینده توافق پاریس
در کنفرانس COP29 که قرار است امسال در باکو، آذربایجان برگزار شود، کشورهای جهان یک بار دیگر گرد هم می‌آیند تا پیشرفت‌های خود را در زمینه کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و تطابق با تعهدات توافق‌نامه پاریس بررسی کنند. انتظار می‌رود که کشورهای شرکت‌کننده به چند اولویت کلیدی دست یابند، از جمله تعیین یک هدف مالی جدید برای حمایت از پروژه‌های اقلیمی کشورهای در حال توسعه.
این هدف مالی جدید که به عنوان NCQG شناخته می‌شود، کمک‌های مالی از کشورهای توسعه‌یافته به کشورهای فقیرتر را تقویت می‌کند و امکان سرمایه‌گذاری در پروژه‌های پایدار و سازگار با محیط زیست را فراهم می‌آورد.
همچنین یکی از مسائل مهم در COP29 موضوع «اعتبارات کربن» است. کشورهای مختلف قصد دارند دستورالعمل‌های دقیقی برای تجارت این اعتبارات تدوین کنند. سیستم اعتبارات کربن به کشورها اجازه می‌دهد تا با جبران انتشار گازهای گلخانه‌ای خود از طریق خرید و فروش این اعتبارات، به اهداف اقلیمی خود نزدیک‌تر شوند.
هدف این است که با ایجاد بازاری کارآمد برای اعتبارات کربن، کشورها بتوانند با همکاری بیشتر به کاهش انتشار گازها و دستیابی به بی‌طرفی کربنی نزدیک شوند.
یکی دیگر از انتظارات از COP29 اعلام برنامه‌های به‌روز شده NDC توسط برخی کشورهاست. این برنامه‌ها قرار است در فوریه ۲۰۲۵ به‌روزرسانی شوند و به عنوان پایه‌ای برای افزایش تلاش‌های جهانی برای رسیدن به اهداف اقلیمی عمل کنند.
در COP30 که سال آینده در برزیل برگزار خواهد شد، با توجه به اینکه این کنفرانس مصادف با دهمین سالگرد توافق‌نامه پاریس و پنج سال مانده به هدف ۲۰۳۰ است، انتظار می‌رود که تلاش‌های جدی‌تری برای دستیابی به کاهش ۵۰ درصدی انتشار گازهای گلخانه‌ای صورت گیرد.
توافق‌نامه پاریس یکی از مهم‌ترین و جامع‌ترین پیمان‌های بین‌المللی در زمینه تغییرات اقلیمی است که کشورها را ملزم به انجام اقدامات موثر برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و مقابله با پیامدهای تغییرات آب و هوایی می‌کند. هرچند که تلاش‌های صورت گرفته در این مسیر ارزشمند است، گزارش‌های اخیر نشان می‌دهند که این اقدامات هنوز کافی نیستند.
برگزاری COP29 فرصتی است تا کشورها تعهدات خود را تقویت کرده و با ارائه برنامه‌های به‌روز شده، به سمت تحقق اهداف توافق‌نامه پاریس گام بردارند. موفقیت در این کنفرانس می‌تواند به بهبود شرایط سیاسی و اقتصادی برای دستیابی به دستاوردهای بزرگ‌تر در سال‌های آتی کمک کند و زمینه‌ساز مذاکرات موثرتر در COP30 باشد.
اخبار حوزه محیط‌زیست و تغییرات اقلیمی را در صفحه اقتصاد سبز تجارت‌نیوز بخوانید.
نظرات