تاریخچه خیلی کوتاهی از بیمه

زندگی کم از میدان جنگ ندارد. زمانی که شما پای خود را از محدوده امن خانه خود بیرون می‌گذارید در معرض انواع و اقسام بلایا و حوادث قرار می‌گیرید. ممکن است تصادف کنید و علاوه بر آسیب جسمی مدتی نتوانید، در محل کار خود حضور پیدا کنید و یا ممکن است با خودرو شخصیتان تصادف کرده و متحمل خسارت شوید. می‌گویم محدوده امنِ خانه بخوانید، به ظاهر امنِ خانه، چراکه خانه شما نیز در معرض حوادث بسیاری قرار دارد. ممکن است بر اثر بلایای طبیعی چون سیل، زلزله، طوفان به ساختمان خانه شما آسیب وارد شود و یا دچار حریق شود و یا مورد سرقت قرار بگیرد. شاید با تمام این تفاسیر انسان مدرن بگوید؛ کاش از آن غار بیرون نیامده بودم و به تنهایی زندگی می‌کردم. چراکه با شکل‌گیری اجتماعات مخاطرات، مشکلات و خساراتی که انسان‌ها و به طور کلی جوامع بشری را تهدید می‌کنند، افزایش یافتند.

از قضا و قدر تا بیمه

همان‌طور که گفته شد، خطرات و حوادثی که انسان‌ها را تهدید می‌کند، از همان ابتدای شکل‌گیری تمدن‌های اولیه نمایان شد. هرچند عامه مردم وقوع این مشکلات و مخاطرات را به قضا و قدر و بخت و اقبالِ نامیمون ربط می‌دادند، اما همواره در پس ذهن خود به دنبال راهی برای پیشگیری از این خطرات بودند. همچنین از سوی دیگر در اندیشه این بودند، که اگر دچار خسران شدند، چگونه آن را جبران کنند؟

مخاطرات و حوادثی که در ابتدای این نوشته مطرح شد، شاید دغدغه انسان مدرن باشد. در جوامع اولیه یکی از مهم‌ترین خسارات در زمان نقل‌وانتقال کالاها به وقوع می‌پیوست. هرچه که جوامع بشری پیشرفته‌تر می‌شدند، شدت و احتمال وقوع این حوادث بیشتر و بیشتر می‌شد. غرق شدن کشتی‌ها، دچار حریق شدن محموله‌های کالا، دستبرد دزدان، از جمله خطرات احتمالی در زمان حمل‌ونقل کالاها بود.

افراد کم‌کم دریافتند که نیروی، این حوادث را از پیش تعیین نمی‌کند و جلوگیری از آن‌ها ممکن است. فهمیدند که می‌توان این حوادث را به حداقل رساند و یا خسارت ناشی از آن را به نحوی جبران کرد. تمامی این داستان‌ها طبق متون تاریخی به ۳۰۰۰ سال قبل برمی‌گردد.

مگر کشتی‌هایت غرق شده؟

شاید در ۳۰۰۰ سال پیش یکی از بیشترین خطرات هنگام حمل‌ونقل کالاها با کشتی اتفاق می‌افتاد و عمق فاجعه زمانی بود که کشتی‌ها غرق می‌شد.

زمانی که صاحبان محموله کل ثروتشان را از دست می‌دادند، دچار مصیبت جبران‌ناپذیری می‌شدند. شیوه تقسیم یا توزیع خطر یکی از ابتدایی‌ترین روش‌های کاهش خسارت بود، که نخستین بار توسط تجار چینی و بابلی اجرا شد. به این شکل که به جای حمل محموله خود با یک کشتی آن را با چند کشتی جابه‌جا می‌کردند. اگر یکی از کشتی‌ها دچار حادثه شد، کل ثروتشان از بین نمی‌رفت.

تاریخ بیمه و حمل‌ونقل با هم گره خورده‌اند.

۲۰۰۰ سال پیش از میلاد، در زمان سلطنت حمورابی قوانینی در راستای حمایت از کارون‌ها وضع شد. به این شکل که اگر محموله‌ای که به کلده (نام یکی از بخش‌های تمدن بابل است) می‌رفت و دچار خسارت و حادثه می‌شد، این خسارت توسط اهالی شهر بابل به صورت جمعی جبران می‌شد.

تمدن‌های باستان و شکل‌گیری مفهوم بیمه

تقسیم زیان در تمدن‌ها و در بین اقوام باستانی چون هند، بابل و یونان در سده ششم پیش از میلاد بسیار رایج بود. به طور مثال بازرگانان فنیقی تعیین کردند، که هر بازرگان سهم اندکی از محموله خود را در اسکله باقی بگذارد. در نتیجه این گندم‌ها روی هم جمع می‌شد و قابلیت جبران خسارت بازرگانانی که محموله‌شان دچار حادثه شده بود را پیدا می‌کرد. از این طریق ریسک حمل گندم را کاهش می‌دادند.

جالب است بدانید، کم‌کم شکل مواجه با این مخاطرات تغییر کرد و دچار تحول شد. در یونان قدیم موسساتی وجود داشت، که به نیازمندان کمک می‌کرد و زندگی افراد کهن‌سال و از کار افتاده را تامین می‌کرد و شکل ابتدایی از سازمان‌های بیمه اجتماعی را داشت.

در رم شکل‌هایی از مستمری مادام‌العمر وجود داشت، که زندگی شخص را تامین می‌کرد. اولین نوع بیمه زندگی در روم و میان سربازان رومی شکل گرفت، به این شکل که سربازان قسمتی از دستمزد خود را در صندوقی جمع‌آوری می‌کردند، تا به خانواده سربازان کشته شده در جنگ، برای گذران زندگی اهدا شود.

دریایی از وام

اولین نوع بیمه در جهان شاید وام دریایی باشد. یکی از بزرگ‌ترین نوآوری‌های مردمان آن زمان برای جلوگیری و مقابله با ریسک‌ها و خطرات ابداع وام دریایی بود. مکانیزم این وام به این شکل بود، که فرد وام‌دهنده با گرفتن بهره‌ای بالاتر از بهره معمول، قبول می‌کرد که تمام ریسک از بین رفتن وامش را به عهده گیرد.

به عبارتی در صورت از بین رفتن محموله و غرق شدن کشتی وام‌دهنده اصل‌وفرع وام را پس نمی‌گرفت. در این حالت شرایطی را به وجود آمد که هم وام‌دهنده و هم وام‌گیرنده منتفع شوند. افرادی که دارای درجه‌ای از ریسک‌پذیری بودند، خود را آماده ورود به چنین معامله‌ای می‌کردند.

البته اگر مالی که بر روی آن معامله می‌شد، صحیح و سالم به اسکله می‌رسید، وام باید با بهره‌اش تمام و کمال باز پس داده می‌شد و این جبران خسارت تنها به حوادث کلی تعلق می‌گرفت نه از بین رفتن بخشی از محموله و کشتی.

در واقع این تفاوت بین بهره معمولی و بهره این‌گونه معاملات به نوعی حق بیمه‌ای‌ است، که امروزه در معاملات بیمه‌ای پرداخت می‌شود. این شکل از وام در کشورهایی که به تجارت و دریانوردی می‌پرداختند، مانند فنیقیه، هندوستان و بابل رایج بود.

وام دریایی را بازرگان ایتالیایی در قرون‌وسطا یاد گرفته و استفاده کردند. در دوران مسیحیت کلیسا این وام را به منزله ربا در نظر گرفت و آن را کاری غیرشرعی اعلام کرد. وام دریایی اولین نوع بیمه در جهان بود و می‌توان آن را مبنای بیمه‌های امروزی به حساب آورد.

شروع عملیات

تاریخچه بیمه بسیار تامل‌برانگیز است. این نکته که بیمه به شکل امروزی حاصل تامل و ابداع هیچ حقوقدان و سیاست‌مداری نبوده، جالب‌توجه است. شاید بتوان بیمه را حاصل دور هم جمع شدن انسان‌ها و تشکیل جوامع بدوی دانست. شکل امروزی بیمه را به شهر لومباردی فلورانس نسبت می‌دهند.

در سال ۱۲۹۳ در پرتقال دستوری مبنی بر تشکیل اتحادیه بازرگانی وضع شد و قرار بر این شد، که اگر برای هر یک از اعضای اتحادیه در خارج از کشور پرتقال حادثه‌ای اتفاق بیفتد، باقی اعضای اتحادیه موظف‌ می‌شدند، که به شخص خسارت‌دیده کمک کنند.

آتش‌سوزی پای بیمه را به زندگی مردم باز کرد.

در ۱۳۱۰ در بلژیک اجازه ساخت اتاق بیمه داده شد. اتاق بیمه نیز سازوکارش به این شکل بود که تجار می‌توانستند با پرداخت درصد معینی کالاهایشان را بیمه کنند.

همان‌طور که پیش‌بینی می‌شود، با پیشرفت بیمه مشکلات هم کم‌کم سر برآوردند. بیمه‌گران به این فکر افتادند، که فعالیت‌های خود را متمرکز کنند. تقریبا می‌توان گفت که تا سال ۱۵۵۲ بیمه بیشتر محدود به بیمه کشتی‌ها و حمل‌و‌نقل دریایی می‌شد. اما به مرور افراد هم خواهان بیمه کردن خود در مقابل مخاطرات شدند.

در سال ۱۶۶۶ آتش‌سوزی بزرگی در لندن و در سال ۱۶۶۷ حریق عظیمی در هامبورگ اتفاق افتاد، که خسارات بسیاری را به این دو شهر زد و از آن پس به مرور شرکت‌های بیمه‌گر بیمه آتش‌سوزی را نیز ارائه کردند.

در سال ۱۸۸۸ در آلمان کارگران در مقابل حوادث بیمه شدند. ردپای انقلاب صنعتی در بسیاری از تحولات دنیای امروز ما وجود دارد. بعد از این انقلاب و تولید انبوه کالاها و افزایش مبادلات بین کشورها بیمه به قسمت‌های مختلف زندگی‌ها رسوخ کرد.

قهوه‌خانه، روزنامه، بورس لندن؛ سیرتکامل لوید

در قرن هفدهم، قهوه‌خانه‌ها از تصویری که اکنون در ذهن شما خواننده عزیز شکل گرفته است، متفاوت بودند. بسیاری از تجار و روشنفکران در این قهوه‌خانه‌ها کنار هم جمع می‌شدند. یکی از اولین مکان‌های ارتباطی بین بیمه‌گران و بیمه‌گذاران قهوه‌خانه‌ها بودند.

در این میان قهوه‌خانه‌داری به نام ادوارد لوید (Edward Lloyd) هوش به خرج داد و برای رساندن اخبار دریایی و مسایل تجاری به مشتریانش روزنامه لویدز نیوز را منتشر کرد. قهوه‌خانه لویدز کم‌کم به مرکز تجارت و معاملات بیمه تبدیل شد.

بعدها سایر انواع بیمه هم در لویدز انجام شد و طی فرمان سلطنتی در سال ۱۷۲۰ لویدز رسما به عنوان یک سازمان بیمه‌گر مجاز شناخته شد. بعدها دفتر بیمه لویدز به بورس لندن منتقل شد. البته لویدز لندن (یا آن طور که مشهور است لویدز) یک شرکت بیمه و موسسه‌ای با شخصیت حقوقی نیست.

لویدز بازار یا بورس بیمه است، که از عده‌ای بیمه‌گر تشکیل شده است و هر عضو برای خود منحصرا به کار بیمه می‌پردازد. سازمان لویدز تنها بر اعتبار و توانایی پرداخت اعضا و حسن انجام عملیات بیمه نظارت دارد. لویدز از ۳ بخش اصلی تشکیل شده است؛

بخش اطلاعات

در این بخش اطلاعاتی در مورد خسارت و بیمه در اختیار علاقه‌مندان گذاشته می‌شود و به افراد این امکان داده می‌شود، که با استفاده از این اطلاعات به محاسبه ریسک‌های بیمه بپردازند. مهم‌ترین نشریه لویدز خسارات نام دارد، که آخرین اطلاعات و خطراتی که برای کشتی‌ها اتفاق افتاده است را منتشر می‌کند. مجله Index هم تحت نظر لویدز است. از فعالیت‌های مهم دیگر لویدز انتشار روزنامه LLOYD'S LIST و بسیار از نشریات فنی دیگر است.

موسسه لویدز در لندن

بخش نمایندگان لویدز

لویدز نمایندگانش را در سراسر جهان قرار داده است، تا برایش اطلاعات جمع‌آوری کرده و به صورت پالایش شده در اختیارش قرار دهند. از نمایندگان لویدز در سمت مشاور و داور نیز می‌توان استفاده کرد. البته محبوب‌ترین نمایندگان لویدز ارزیابان هستند، که محبوبیت و مقبولیتی بین دو طرف دارند.

بخش بیمه‌گران وابسته

بیمه‌گران زیادی کارت عضویت لویدز را دارند و به اعتبار نام او مشغول به کارند. سازوکار لویدز به این شکل است، که بیمه‌گران عضو، بخشی از سود خود را به صندوق لویدز می‌پردازند. اگر بیمه‌گری به هر دلیلی ورشکست شود و نتواند تعهداتش را اجرایی کند. سیستم بیمه‌گذاری لویدز با پول موجود در صندوق خسارت را جبران می‌کند.