میلاد قزللو 
یک اقتصاددان:
منتظر تحولات طلا و ارز در ماه‌های آینده باشید
مرتضی ایمانی‌راد، اقتصاددان می گوید: «انتظار داریم نرخ دلار و نرخ طلا مجددا در بازارهای جهانی افزایش پیدا کنند و به دنبال آن نرخ طلا در بازار آتی و در بازار نقدی ایران هم افزایش پیدا خواهد کرد.»
تحولات بازار جهانی طلا و نفت این روزها اقتصاد ایران را هم تحت تاثیر قرار داده است. اگرچه برخی تغییرات قیمتی که در بازار ایران اتفاق افتاده ناشی از تصمیمات داخلی هم هست، اما بنا به گفته اقتصاددانان، تحولات سیاسی از یک سو و افزایش تقاضای جهانی در بخش‌هایی از جهان با وجود رکود اقتصادهای نوظهور، سبب شده تا قیمت این دو کالا برای نخستین بار همزمان با هم افزایش یابد.
به گزارش تجارت‌نیوز، آن‌طور که مرتضی ایمانی راد، اقتصاددان و کارشناس ارشد اقتصاد بین‌المللی می‌گوید: «بر اساس تجربه‌ای که از اقتصاد جهانی داریم، وقتی دلار آمریکا افزایش پیدا می‌کند، انتظار داریم که قیمت طلا کاهش یابد و قیمت نفت هم کاهش پیدا کند؛ البته نمی‌توان کتمان کرد که این رابطه در همه زمان‌ها معنادار است. در یکی دو ماه اخیر ما شاهد هستیم که در شرایطی که دلار آمریکا در حال افزایش است که دلیل عمده چنین رابطه‌ای به مسائل سیاسی جهانی برمی‌گردد.»
اواخر بهمن ماه سال گذشته موسسه مطالعات اقتصادی بامداد در پژوهشی نوسان قیمت ارز و طلا را با توجه به تحولات جهانی پیش‌بینی کرده بود. هشت ماه بعد از ارایه این پژوهش، این پیش‌بینی محقق شد. دکتر مرتضی ایمانی راد، اقتصاددان و رئیس موسسه مطالعات اقتصادی بامداد در همین رابطه به سوالاتی درباره تحولات اقتصاد جهانی، نوسان‌های اخیر نرخ ارز، بالا رفتن قیمت طلا و نفت در بازارهای جهانی و تاثیرات آن بر اقتصاد ایران پاسخ گفت.
چرا طلا و نفت گران شد؟
مرتضی ایمانی راد در پاسخ به این سئوال که در حال حاضر در بازار جهانی به دلیل سه بار تصمیم فدرال رزرو برای افزایش بهره بانکی، دلار نسبت به سایر ارزها تقویت شده، از طرفی هم طلا و نفت هم روند افزایشی دارند و این افزایش‌ها تا کجا ادامه خواهد داشت، گفت: «همانطور که اشاره کردید، به دلیل افزایش سه بار نرخ بهره بانکی دلار آمریکا نسبت به سایر ارزهای بین‌المللی در چند ماه گذشته افزایش داشته است؛ هر چند که دلار آمریکا نسبت به دوران قبل از انتخاب ترامپ به عنوان رئیس‌جمهوری آمریکا پایین‌تر است، ولی در هر حال باز یکی از ارزهای قدرتمند در سطح جهان به شمار می‌رود.»
او افزود: «بر اساس تجربه‌ای که از اقتصاد جهانی داریم، وقتی دلار آمریکا افزایش پیدا می‌کند، انتظار داریم که قیمت طلا کاهش یابد و قیمت نفت هم کاهش پیدا کند؛ البته نمی‌توان کتمان کرد که این رابطه در همه زمان‌ها معنادار است.»
این اقتصاددان با بیان اینکه رابطه بین طلا و نفت و دلار آمریکا از جنس یک رابطه بلندمدت است، عنوان کرد: «بنابراین هر تحرکی که در قیمت شاخص دلار آمریکا داده شود، این مقدار تغییر به همان نسبت خودش را در طلا و نفت نشان نمی‌دهد. چون این دو کالا خودشان تحت تاثیر عوامل دیگری به جز شاخص دلار آمریکا هستند.»
او اضافه کرد: «در یکی دو ماه اخیر ما شاهد هستیم که در شرایطی که دلار آمریکا در حال افزایش است. برخلاف انتظار عمومی هم طلا افزایش پیدا کرده و هم قیمت نفت بالا رفته است و بسیاری از تحلیلگران و کارشناسان به دنبال این سوالند که چرا این متغیرها که با دلار آمریکا واگرایی قوی داشته‌اند در این دو ماه گذشته با یکدیگر همسو و همگرا شده‌اند.»
رئیس موسسه مطالعات اقتصادی بامداد دلیل عمده چنین رابطه‌ای را مسائل سیاسی جهانی می‌داند و معتقد است: «در شرایط فعلی نظام جهانی همراه با تشنج‌های خاصی است که در سال گذشته این تشنج‌ها را ما تجربه نمی‌کردیم، مسئله برخورد ترامپ با خاورمیانه و ایجاد اختلال در روابط بین کشورهای خاورمیانه، فشار سیاسی قابل توجه بر ایران، فشار سیاسی بر کره شمالی و ایجاد تنش در اقتصاد جهانی بی‌سابقه بوده است و به همین دلیل وقتی تنش افزایش پیدا می‌کنند.»
او گفت: «طبیعی است که طلا به عنوان کالای که هزینه ریسک تنش را پایین می‌آورد، مورد استقبال عمومی قرار می‌گیرد. این یکی از مهم‌ترین دلایلی است که طلا بدون توجه به افزایش شاخص دلار کاهش پیدا کرده است. با توجه به اینکه این تنش‌ها نه تنها کاهش پیدا نمی‌کنند، بلکه پیش‌بینی می‌شود که آنها در شش‌ماهه دوم سال ۱۳۹۶ افزایش پیدا کنند.»
پیش‌بینی قیمت طلا در ماه‌های آینده
ایمانی راد پیش‌بینی کرد: «بنابراین ما انتظار داریم نرخ دلار و نرخ طلا مجددا در بازارهای جهانی افزایش پیدا کنند و به دنبال آن نرخ طلا در بازار آتی و در بازار نقدی ایران هم افزایش پیدا خواهد کرد. از سویی احتمال اینکه این تنش‌های سیاسی نسبت به این مسائل کاهش پیدا کنند، بسیاربسیار کم است و به طور معمول هرگونه تنش و هرگونه تضاد در سطح بین‌المللی چه سیاسی و اقتصادی سریع خودش را در تقاضا برای طلا نشان می‌دهد.»
او معتقد است: «این مسئله در مورد نفت هم صادق است. تنش‌های سیاسی بین ایران و عربستان سعودی و ایجاد سردی روابط سیاسی بین ایران و کشورهای منطقه و دامن زدن این اختلافات توسط آمریکا، منطقه خاورمیانه را به منطقه‌ای پرتنش تبدیل کرده است. همانطور که در شش‌ماه گذشته دیدیم این تنش‌ها در حال افزایش بوده و در شش‌ماه دوم سال ۹۶ پیش‌بینی می‌شود، سطح این تنش‌ها نه تنها کاهش نیابد، بلکه بر سرعت افزایش آن افزوده شود.»
این کارشناس اقتصاد بین‌الملل تاکید کرد: «وقتی در منطقه خاورمیانه این تضادها بالا می‌گیرد، اولین اثر خود را جدا از طلا روی نفت می‌گذارد. در نتیجه در اثر این شرایط قیمت نفت بالا می رود و این اتفاق در زمانی اتفاق می‌افتد که قیمت دلار هم افزایش می یابد. جالب است که در چنین شرایطی که قیمت نفت به خاطر تشنج‌های خاورمیانه در حال افزایش است،»
وی ادامه داد: «زمزمه‌های کاهش و مدیریت عرضه نفت توسط اوپک نیز شنیده می‌شود و این خود موجب شده است که تقاضا برای نفت در بازار جهانی افزایش پیدا کند و قیمت نفت را بالا ببرد. ولی باید توجه داشت که تنش‌های سیاسی اثرات متفاوتی بر طلا و نفت دارند. یعنی اثر این تنش‌ها بر طلا مستمر و پایدار است و اثر آن بر نفت به صورت شوک و یکباره است و پس از مدتی آثار این شوک از بین می‌رود. بنابراین پیش‌بینی می‌شود که قیمت نفت به افزایش خود ادامه ندهد ولی با نوسان همراه باشد.»
او گفت: «اگر بخواهم جمع‌بندی کنم، عامل سیاست یکی از عوامل مهم در همگرایی قیمت طلا و قیمت نفت با شاخص دلار آمریکا بوده است و اگر این تشنج‌های سیاسی ادامه پیدا کند -کما اینکه این‌طور پیش‌بینی می‌شود- ما باید منتظر همگرایی بیشتر این متغیرها باشیم. ولی در صورتی که تنش‌های سیاسی کاهش یابد، پیش‌بینی برگشت واگرایی متغیرهای نفت و طلا با شاخص دلار خواهیم بود.»
اوضاع اقتصادی اروپا و آمریکا خوب می‌شود
ایمانی راد در پاسخ به این سوال که: پیش‌بینی صندوق بین‌المللی پول از رشد اقتصاد جهانی در آخرین گزارش کمی تعدیل شده و افزایش یک‌دهم درصدی را اعلام کرده که البته گفته شده بود که این افزایش رشد ناشی از افزایش تجارت جهانی است؛ سهم نفت و طلا و تغییرات نرخ بهره چقدر در این رشد پیش‌بینی شده موثر است؟ گفت:
«در ابتدای سال ۲۰۱۷ پیش‌بینی میشد که اقتصاد جهانی دارای نرخ رشد بالاتری نسبت به سال ۲۰۱۶ باشد؛ اطلاعاتی که تاکنون منتشر شده است، نشان می‌دهد که این پیش‌بینی درست بوده و نرخ رشد اقتصاد جهانی تا حد بسیار کمی در حال افزایش بوده است. نرخ رشد اقتصادی در آمریکا بیشتر شده، در هندوستان رو به افزایش است و در اتحادیه اروپا نرخ رشد به سطح قابل قبولی رسیده است.»
او افزود: «نرخ رشد اقتصادی کماکان در بسیاری از مناطق جهان در حالت ایستایی و رکود است؛ ولی در مجموع می‌توان دید که بهبود بسیار محدودی در نرخ رشد اقتصاد جهانی ملاحظه می شود.»
وی ادامه داد: «هرچند که این بهبود به طور نابرابری بین کشورهای جهان تقسیم شده است؛ اما اینکه نرخ رشد اقتصاد جهانی در سال ۲۰۱۸ در چه وضعیتی قرار خواهد گرفت، به دو عامل بسیار مهم بستگی دارد: یکی از این دو عامل اقتصادی است. تقاضا در بخش‌هایی از کشورهای جهان در حال افزایش است، هرچند که رکود در بسیاری از کشورهای پیشرفته و نوظهور بر اقتصادشان سایه انداخته است.»
او اضافه کرد: «آمارهایی که از اقتصاد آمریکا منتشر می‌شود، نشان می‌دهد که وضعیت اقتصادی آمریکا به تدریج بهبود پیدا می‌کند، شاخص بورس سهام در آمریکا به بالاترین میزان تاریخی خود رسیده است و سیاست های حمایت گرایانه ترامپ موجب شده که تحولات مثبتی در اقتصاد این کشور به وجود بیاید.»
وی گفت: «همین بهبود را شما در اروپا هم می‌توانید مشاهده کنید. نرخ رشد اقتصادی در اروپا بعد از چندین سال به بالای ۲ درصد رسیده است و این برای اروپا خبر بسیار خوبی است. این یکی از عوامل بالابرنده میانگین نرخ رشد اقتصادی جهانی است، ولی از طرف دیگر یک عامل تهدیدکننده سیاسی مشغول به کار است.»
ایمانی راد تاکید کرد: «نادیده نگیریم که هر لحظه احتمال یک تنش سیاسی در منطقه‌ای از جهان با تحریک دولت آمریکا ممکن است صورت بگیرد و این تنش‌های سیاسی موجب می‌شود که بخش قابل توجهی از منابع در سطح جهانی به حوزه‌های سرمایه‌گذاری و سفته‌بازی حرکت کنند و در عین حال اینکه قیمت کالاهای سفته بازی را بالا می‌برد؛ ولی موجب کاهش نرخ رشد اقتصادی در سطح جهان شود.»
او اضافه کرد: «قبلا هم در این مورد صحبت‌هایی شده بود که در سال ۲۰۱۷ تحرکات سیاسی و تنش‌های سیاسی نمی‌تواند اثر منفی روی اقتصاد جهانی بگذارد ولی این اثر در سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ خودش را نشان خواهد داد.»
این اقتصاددان گفت: «به همین دلیل است که بالا رفتن قیمت نفت در شرایط فعلی را نباید به عنوان علامت مثبتی برای اقتصاد جهانی در نظر گرفت؛ چرا که با از بین رفتن اثر این تنش‌ها و توافقات اوپک مجدد قیمت نفت تمایل به کاهش پیدا می‌کند. در این مورد پیش‌بینی‌های رادیکالی وجود دارد که نفت ممکن است مجددا به قیمت‌های ۵۰ دلار و یا زیر ۵۰ دلار برگردد. در مجموع می‌توان گفت که تحولات اخیری که شما به آن اشاره کردید روی نرخ رشد جهانی اثر منفی خواهد گذاشت.»
فنر ارز رها می‌شود؟
ایمانی راد در پاسخ به سوال دیگری با این مضمون که: در پژوهشی که موسسه بامداد اسفند سال گذشته منتشر کرد، اعلام شده بود که قیمت ارز افزایش می‌یابد و در دامنه 4 هزار تا 4500 تومان در نوسان خواهد بود؛ این افزایش اکنون اتفاق افتاده. به نظر شما تا چه اندازه دولت می‌تواند فنر ارز را فشرده نگه دارد؟ گفت:
«با توجه به اینکه بانک مرکزی با تلاش و برنامه‌ریزی دقیقی نرخ ارز را در بازار مدیریت می‌کند، ولی همانطور که پیش‌بینی میشد مجددا در هفته‌های اخیر این نرخ به بالای ۴۰۰۰ تومان افزایش پیدا کرد و به نظر می‌رسد که بانک مرکزی هم این افزایش را به حساب افزایش قیمت دلار در بازارهای جهانی و افزایش نرخ تورم در داخل کشور گذاشته است.»
وی ادامه داد: «البته با توجه به افزایش درآمدهای ارزی حاصل از صادرات نفت طبیعی است که بانک مرکزی بتوانند بازار را تنظیم کنند، ولی مشکلی که وجود دارد این است که بخش مهمی از درآمدهای ارزی کشور را نباید جزء عرضه ارز در کشور قلمداد کرد.»
او افزود: «به همین دلیل قیمت‌های مدیریت‌شده بانک مرکزی را نمی‌توان به عنوان قیمت‌های واقعی ارز پذیرفت. از طرف دیگر هرگونه تحول سیاسی تشدید، درگیری‌های سیاسی و یا هر گونه علائم به‌دست‌آمده از سیستم بانکی کشور که نشان دهد ممکن است بانک‌های دیگری نتوانند سپرده‌های مردم را بازپرداخت کنند.»
رئیس موسسه مطالعات اقتصادی بامداد با این پیش‌بینی که ممکن هم است قیمت دلار از کنترل بانک مرکزی خارج شود و افزایش‌های جهش‌وار خودش را شروع کند، گفت: «تنها نکته‌ای که در شرایط فعلی می‌توان گفت این است که ارز به تدریج در حال افزایش خواهد بود و به نظر می‌رسد با این افزایش‌ها، بانک مرکزی هم هماهنگ است و از طرف دیگر شکنندگی قیمت ارز در شش‌ماهه دوم سال به دلایلی که در پرسش اول به آن پرداخته بالا خواهد بود و بنابراین فنری را که شما از آن نام می‌برید ممکن است در شش‌ماهه دوم سال رها شود.»
این اقتصاددان عنوان کرد: «همانطور که توسط اقتصاددانان متعددی تاکید شده است، لازم است بانک مرکزی همراه با تورم و همراه با تورم انتظاری، نرخ دلار را با توجه به قیمت شاخص دلار در اقتصاد جهانی تعیین کند و به شکل مدیریت‌شده اجازه دهد که نیروهای بازار بر قیمت ارز اثر بگذارند. اگر بانک مرکزی در تعیین نرخ ارز بخواهد جای بازار را بگیرد، کما اینکه تاکنون گرفته است، هر لحظه این احتمال وجود دارد که با فشار تقاضای واقعی و تقاضای سوداگرانه قیمت دلار در سطح بالاتری قرار بگیرد.»
او اضافه کرد: «خاطرمان باشد که مشکلات سیستم بانکی به راحتی می‌توانند به بازار ارز سرریز و بازار ارز را دچار تلاطم کند.»
وضعیت بنگاه‌های کوچک با نوسان‌های ارز
ایمانی راد در پاسخ به این سوال که تبعات این افزایش قیمت برای بنگاه‌های کوچک چگونه خواهد بود؟ گفت: «پیشنهادی که می‌توان به بنگاه‌های کوچک داد این است که فعالیت‌های تولیدی خود را بر مبنای نرخ ارز فعلی نگذارند و اگر قرارداد بلندمدتی تنظیم می‌کنند، با نرخی تنظیم شود که احتمال افزایش قیمت دلار را در خود دیده باشد. متاسفانه برای صنایع کوچک و کلا برای بخش‌های تولیدی و خدماتی در ایران سیستم پوشش ریسک ارزی وجود ندارد و لذا نمی‌توان ابزارهای متعارف بین‌المللی را به مدیران صنایع کوچک پیشنهاد دارد.»
او افزود: «ولی مدیران صنایع کوچک می‌توانند با آگاهی از تغییرات قیمت ارز و پایش این تغییرات حداقل به طور هفتگی آمادگی لازم را برای این منظور به دست آورند؛ طبیعی است صنایعی که دارای نقدینگی بهتری هستند، قدرت مانور بیشتری در مقابله با این شرایط دارند.»
این اقتصاددان گفت: «البته این که به جز این سیاست‌ها برای صنایع کوچک چه کار دیگری می‌توان کرد و یا اینکه مدیران این شرکت‌ها در این شرایط چه اقدامی باید انجام دهند، موضوعی بسیار مفصل است که فکر می‌کنم در این گفتگوی کوتاه امکان‌پذیر نباشد. اما اینکه تبعات این افزایش روی صنایع کوچک چگونه است، تنها می‌توانم به یک نکته اشاره کنم که کل سیستم تولیدی و ساختار هزینه آنها را بهم خواهد زد و مشکلات متعددی برای آنها ایجاد خواهد کرد.»
پیشنهادهایی برای کاهش اثرات نوسان نرخ ارز
او در پاسخ به این سوال که شما چه راهکاری را برای بنگاه‌هایی که عمدتا واردکننده هستند، در مقابل اثرات نرخ ارز پیشنهاد می کنید؟ اظهار داشت: «شرکت‌هایی که عمده فعالیت آنها واردات است و یا تولید آنها به کالاهای وارداتی وابسته است، در شرایطی که احتمال وقوع آن را دادیم بسیار شکننده خواهند شد.»
وی ادامه داد: «همانطور که سوال شما به درستی مطرح شده است، مسئله مهم این است که در چنین شرایطی مدیران این شرکت‌ها چه باید بکنند. اینکه این شرکت‌ها چه اقداماتی را می‌توانند در مواجهه با شرایطی که نرخ ارز روند فزاینده‌ای داشته باشد، به عمل بیاورند به میزان بسیار زیادی به شرایط آن شرکت بستگی دارد. ولی اگر بخواهیم مجموعه اقداماتی که برای همه شرکت‌ها عمومیت دارد را فهرست کنیم، چند مورد به نظرم می‌رسد که توضیح می‌دهم.»
او افزود: «در وهله نخست، بسیار لازم است که در شرایطی که احساس افزایش نرخ ارز در اقتصاد کشور می‌رود، میزان و حجم خرید خود از خارج کشور را افزایش داده و به عبارت دیگر برای حفاظت از افزایش قیمت کالاهای وارداتی -به خاطر بالا رفتن نرخ ارز- بهتر است که موجودی انبارهای خود را افزایش بدهند.»
ایمانی راد گفت: «دوم با توجه به اینکه تمهیداتی به وجود آمده که شرکت‌ها می‌توانند کالاهای خود را به شکل یوزانس خریداری کنند، پیشنهاد بسیار جدی این است که تا جایی که امکان دارد، از یوزانس های خارجی استفاده نکنند، زیرا در این قراردادها ریسک افزایش نرخ ارز به طور جدی وجود دارد و بنابراین شرط احتیاط این است که اگر امکان دریافت وام در داخل کشور وجود دارد، از این منابع استفاده شود تا از منابع خارجی.»
وی تاکید کرد: «هر چند که اگر شما نرخ بهره خارجی و داخل کشور را با هم مقایسه کنید، حتما در وهله اول، وام‌های خارجی جذابیت بیشتری خواهند داشت، ولی همانطور که گفتم ریسک بالای ارزی در این قراردادها وجود دارد.»
رئیس موسسه مطالعات اقتصادی بامداد متذکر شد: «راه حل و یا سیاست دیگر که به طور معمول می‌شود به شرکت‌ها پیشنهاد کرد -البته این سیاست ساختاری و بلندمدت است- این است که شرکت‌ها سعی کنند تا نیازهای وارداتی خود را از طریق یک منبع ارزی تامین کنند. مثلا می‌توانند سپرده گذاری ارزی داشته باشند و یا در بازارهای جهانی سرمایه‌گذاری کنند، یا می‌توانند یک بخش صادراتی در مجموعه خود فعال کنند و از درآمدهای ارزی خود برای نیاز ارزی واردات استفاده کنند.»
او افزود:« این ارتباط دوجانبه با نظام جهانی بسیاری از شرکت‌ها را از شکنندگی نرخ ارز در ایران رها خواهد کرد و مشکل شرکت‌ها را حل خواهد کرد.»
این اقتصاددان گفت: «پیشنهاد دیگر این است که بعضی از شرکت‌ها که دریافتی ارزی آنها یک ارز است -مثلا یورو دریافت نمی‌کنند- ولی پرداختی آنها با ارز دیگری است (مثل صادرکنندگانی که یورو می‌گیرند و برای خرید خودشان از خارج کشور به ارز دیگری احتیاج دارند) می‌توانند ریسک تغییرات نرخ این دو ارز را در بازار ارز جهانی و با استفاده از ابزارهای موجود پوشش دهند و به این ترتیب حداقل از تغییرات نرخ ارزهای بین‌المللی مصون می‌مانند.»
او تاکید کرد: «به‌خصوص هم‌اکنون که تغییرات در نرخ ارزهای جهانی بسیار بالا است، این راهکار می تواند راهگشا باشد؛ نکته آخری که می‌خواهم اشاره کنم این است که پیشنهاد می‌کنم که شرکت‌ها تحت هیچ عنوان وارد قراردادهای بلندمدت ارزی نشوند، چون ریسک ارزی این قراردادها بسیار بالا است.»
منبع: خبرآنلاین
نظرات