ناجی اقتصاد ایران پس از خروج آمریکا از برجام

میلاد مرادی: خروج آمریکا از برجام را می‌توان داغ‌ترین خبر سال 1397 تاکنون دانست.

به گزارش تجارت‌نیوز ، این روزها تحلیل‌های مختلفی از تاثیر تصمیم جنجال‌برانگیز دونالد ترامپ بر اقتصاد ایران ارائه می‌شود. برخی تاثیر منفی این اقدام آمریکا بر اقتصاد کشور را قابل‌توجه می‌دانند و برعکس، گروهی دیگر از وجود برخی راه‌ها برای کاهش قابل‌توجه تاثیر این اقدام آمریکا بر اقتصاد ایران می‌گویند.

کمیل طیبی، اقتصاددان و عضو هیئت علمی گروه اقتصاد دانشگاه اصفهان در گفتگو با تجارت‌نیوز ، به پرسش‌هایی در مورد میزان اثرگذاری این اقدام آمریکا بر اقتصاد ایران و راه‌های مقابله با آن پاسخ داده است.

خروج آمریکا از برجام تا چه حد می‌تواند به لحاظ اقتصادی تاثیرات منفی بر اقتصاد کشور داشته باشد؟

آمریکا در میان کشورهایی شکل‌دهنده توافق برجام، دارای نقش بسیار عمده‌ای بود. در دوره آقای اوباما نیز مشاهده کردیم که کشور آمریکا از همان ابتدا نقش برجسته‌ای را برای رسیدن به توافق برجام ایفا کرد. اکنون به عبارتی خروج آمریکا به همان اندازه که سهم تعیین‌کننده‌ای در حصول توافق داشت، می‌تواند تاثیر منفی بر روی این توافق بگذارد. چرا که باعث به وجود آمدن یک شرایط نوسانی برای برجام می‌شود. اکنون مساله اصلی بر روی تاثیرات اقتصادی این اقدام آمریکا است. از طرفی کشورهای اروپایی بیان می‌کنند که آنها در توافق باقی خواهند ماند و از اثرگذاری این اقدام جلوگیری می‎‌کنند. اما باید گفت در کارکرد اقتصادی کشورهای اروپایی، بخش خصوصی است که تعیین می‌کند با کدام کشورها و به چه نحوی ارتباط داشته باشند و رفتار کنند.

آیا در همین زمینه می‌توانیم به کشورهای اروپایی و شرکت‌های آنها برای عدم قطع ارتباط اقتصادی با ایران امیدوار بود؟

این اقدام آمریکا به نوعی یک نوع دوگانگی ایجاد کرده است. همانطور که گفتم سیستم اقتصادی کشورهای اروپایی مبتنی بر بخش خصوصی است. درست است که دولت‌های اروپایی می‌توانند قوانین محدودکننده در رابطه با ارتباط این شرکت‌ها با ایران را بردارند. اما در نهایت این بخش خصوصی کشورهای اروپایی است که در مورد ارتباط اقتصادی با ایران ارتباط خواهد گرفت. همانطور که تاکنون نیز مشاهده کرده‌ایم، ارتباطات بانکی بین ایران و این کشورها آنطور که باید شکل نگرفته است. این موضوع به این دلیل است که عمده بانک‌های این کشورها مبتنی بر سیستم بخش خصوصی هستند. خب این موضوع می‌تواند هزینه زیادی را برای ما ایجاد کند. مگر آنکه بتوان به صورت هوشمندانه این قضیه را در مذاکرات با خود اروپایی‌ها پیش برد. اما قطعا اگر بخش خصوصی اروپا دچار محدودیت شود و منافعش به خطر بیفتد، برای ارتباط اقتصادی با ایران ترغیب نخواهند شد. در واقع اقدام کشورهای اروپایی برای حفظ ارتباط اقتصادی با ایران و کاهش اثرگذاری اقدام آمریکا، بیشتر تشویق بخش خصوصی و شرکت‌های مختلف این کشورها برای ارتباط با ایران است.

کشورهای اروپایی علاوه بر نقش تشویقی، چه کار دیگری می‌توانند در این زمینه انجام دهند؟

قطعا تشویق دولت‌های اروپایی بر روی نحوه رفتار بخش خصوصی این کشورها با ایران بی‌تاثیر نخواهد بود. همچنین این دولت‌ها می‌توانند در صورت امکان به شرکت‌ها و بخش خصوصی خود در مورد ارتباط با ایران تضمین بدهند. قطعا چنین تضمینی می‌تواند اثرگذار باشد. اما به هر حال، آمریکا نیز دارای ارتباط گسترده با اقتصادی با این شرکت‌ها بوده و می‌تواند تاثیرگذاری منفی بر رفتار آنها داشته باشد.

اکنون بین کشورهای اروپایی با آمریکا بر سر ارتباط اقتصادی با ایران یک نوع تقابل ایجاد شده است. آیا قبلا نیز سابقه چنین تقابلی بین آنها بوده است؟

درست است که کشورهای اروپایی از برخی جنبه‌ها مانند موضع‌گیری‌های سیاسی و حقوق‌بشری با آمریکا دارای مواضع یکسان هستند. اما به هر حال اکنون اروپا یک اتحادیه یکپارچه است. اقتصاد یکپارچه‌ای دارد. ارز یورو به عنوان ارز مورد قبول اکثر این کشورها شکل گرفته و قطعا تمایل ندارد ارزش یورو در برابر دلار کاهش پیدا کند. بنابراین یک نوع رقابت بین دلار و یورو و بین سیستم‌های بانکی و مالی اروپا و آمریکا وجود دارد. این موضوع می‌تواند برای ما یک امتیاز و پتانسیل محسوب شود و باعث می‌شود تا درجه تصمیم‌گیری به صورت مستقل توسط این کشورها افزایش پیدا کند. البته برخی‌ها نیز ممکن است که چنین نظری را قبول نداشته باشند. اما به هر حال سیستم اقتصادی جهان در نهایت براساس چانه‌زنی است.

به نظر شما خروج آمریکا از برجام بیشتر بر کدام بخش‌ها و شرکت‌های اقتصادی ایران می‌تواند تاثیر منفی داشته باشد؟

به نظر می‌رسد بخش نفت و پتروشیمی کشور در برابر این قضیه آسیب‌پذیرتر خواهد بود. باید مکانیسم و سازوکار تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری در کشور ما باید به سمت تقویت اقتصاد بخش خصوصی پیش برود. چرا که بخش خصوصی عمدتا از این نوع تحریم‌ها مصون خواهد ماند. همانطور که می‌دانید اینگونه تحریم‌ها در واقع تحریم دولت‌ها و افراد دولتی است. چرا که بسیاری از شرکت‌ها و صنایع یا دولتی بوده یا به نوعی وابسته به دولت هستند. در صورتی که بخش خصوصی کشور تقویت شود، از تحریم مصون خواهد ماند.