کلید قفل فیلترینگ در دستان کیست؟

محسن حسینی: دامنه درخواست‌ها برای رفع فیلرترینگ شبکه‌های اجتماعی که سال‌هاست در ایران مسدودند به کابینه دولت کشیده شد. چهار تن از وزرای دولت دوازدهم حسن روحانی در نامه‌ای از رییس شورای عالی امنیت ملی که همان رییس جمهوری است درخواست کرده‌اند که تمهیداتی را برای رفع فیلتر توییتر، فیس‌بوک و دیگر شبکه‌های اجتماعی مهیا کند.

به گزارش تجارت‌نیوز ، عمده شبکه‌های اجتماعی در ایران با دلایل امنیتی مسدود شدند و مقام‌های مختلف در مقاطع گوناگون زمانی از لزوم تداوم این فیلترینگ گفته‌اند.

سراب یا رویا

شنبه‌شب، زمانی که زمزمه‌‌هایی پیرامون رفع فیلتر برخی شبکه‌های اجتماعی در کشور شنیده می‌شد برخی کاربران اینترنت در ایران در کمال ناباوری با صفحه‌های توییتر، فیس‌بوک و یوتیوب روبرو شدند که بدون هیچ‌گونه فیلترشکنی دسترسی به آنها ممکن بود. زمان کمی لازم بود تا هشتگ رفع‌ فیلتر و هشتگ‌های مرتب با این موضوع توییتر را پر کند. حتی صفحه‌های بی‌رونق فیس‌بوک که دیگر مانند گذشته مورد توجه کاربران نیست در همین چند ساعت غبار روبی شد.

برخی از کاربران این اقدام را نشانه‌ای از گشایش فضای مجازی دانستند که بعد از تجربه تلخ فیلتر تلگرام تلاشی آرامبخش تلقی می‌شد. البته کمتر از ۱۲ ساعت زمان لازم بود تا کاربران متوجه شوند این رفع فیلتر نیز مانند نمونه‌های قبلی صرفا نقص فنی در مسیر مسدودسازی بود.

استراتژی شکست خورده در تقابل با تهدیدها

چند روز پیش وزیر جوان ارتباطات و فناوری اطلاعات در گزارشی اعلام کرد که فیلترینگ تلگرام با شکست روبرو شده است. چرا که میزان استفاده از فیلترشکن‌ها در کشور افزایش یافته و میزان بازدید از کانال‌های ایرانی موجود در تلگرام به مقدار پیش از فیلتر رسیده است. یعنی مردم همان میزان به تلگرام مراجعه می‌کنند که پیش از فیلترینگ از آن استفاده می‌کردند.

در همین راستا یکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی از تجربه ناموفق حضور در پیام‌رسان‌های ایرانی گفت و اشاره کرد که کانال شخصی‌اش در پیام‌رسان ایرانی تنها ۱۰۰ فالوور را جذب کرده است.

با بررسی ساده می‌توان دریافت که همین روند در مورد شبکه‌های اجتماعی چون توییتر و فیس‌بوک نیز صادق است. جمعیت ایرانیان حاضر در توییتر جمعیتی قابل توجه است که امکان ایجاد موج‌های توییتری را نیز در اختیار دارند. از سوی دیگر تقریبا تمام مقام‌های عالی‌رتبه نظام در شبکه توییتر حضور دارند.

محمدجواد آذری جهرمی کمتر از یک سال پیش با حضور در برنامه‌ای در صدا و سیما اعلام کرد که با کسب مجوز لازم در توییتر حضور دارد و برای فعالیت در این شبکه اجتماعی از هیچ فیلترشکنی استفاده نمی‌کند.

محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان نیز که از چهره‌های فعال در توییتر است در پاسخ به محدودیت‌های اعلام شده برای این شبکه و نحوه حضور در آن گفته بود که تمام توییت‌های منتشر شده از سوی این مقام به زبان انگلیسی یا عربی است. یعنی انگلیسی و عرب زبانان جهان مخاطب اصلی مطالب منتشر شده از سوی وزیر امور خارجه هستند.

قفل فیلتر شبکه‌های اجتماعی باز می‌شود؟

هر چند نامه ارسال شده به رییس شوراسی عالی امنیت از سوی چهار وزیر امضا کننده این نامه تایید نشده اما نزدیکان این چهره‌های دولتی خبر نامه را تایید کرده اند. محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه، محمدجواد آذری جهرمی، محمد بطحایی وزیر آموزش و پرورش و سید عباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از امضا کنندگان این نامه هستند که هر چهار نفر در شورای عالی فضای مجازی و کارگروه تعیین مصادیق جرائم رایانه‌ای نیز عضویت دارند.

البته برخی اخبار غیر رسمی از حضور شش وزیر کابینه در میان امضا کنندگان خبر می‌دهند. از سوی دیگر نامه خطاب به شورای عالی امنیت ملی نوشته شده است که ریاست آن در اختیار رییس جمهوری قرار دارد. اعضای شوای عالی امنیت ملی از روسای سه قوه، نمایندگانی از نیروهای مسلح، نماینده رهبری تشکیل شده است.

شورای عالی امنیت ملی در دوران دولت دوازدهم از حسن روحانی (رییس جمهوری) علی لاریجانی (رییس مجلس شورای اسلامی) صادق لاریجانی (رییس مجلس شورای اسلامی) سعید جلیلی (نماینده رهبری در شورا) محمدباقر نوبخت (معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور) علی شمخانی (دبیر شورای عالی امنیت ملی) محمدحسین باقری (رئیس ستاد فرماندهی کل نیروهای مسلح) سرلشکر سید عبدالرحیم موسوی (فرمانده کل ارتش) محمدعلی جعفری (فرمانده کل سپاه پاسداران) عبدالرضا رحمانی فضلی (وزیر کشور) محمدجواد ظریف (وزیر امور خارجه) سید محمود علوی (وزیر اطلاعات) و وزیر مربوطه به موضوع مطرح شده به عنوان عضو غیردائمی است که در مورد مبحث فیلترینگ باید به نام محمدجواد آذری جهرمی اشاره کرد.

اکنون باید منتظر ماند و واکنش مخاطب نامه را در برابر خواست وزرا ارزیابی کرد. نکته دیگر اینکه آیا با توجه به ترکیب شورای عالی امنیت ملی کنونی، امکان عبور توییتر و شبکه‌های اجتماعی مسدود شده از زیر تیغ فیلترینگ وجود دارد یا خیر.