جرقه‌های شفاف‌سازی اقتصاد ایران؛ اطلاعاتی که ناگهان رو می‌شوند

میلاد مرادی: یک سال گذشته را می‌توان سال روشن شدن اولین جرقه‌های شفافیت در اقتصاد تاریک ایران دانست.

به گزارش تجارت‌نیوز ، از سال 1394 تاکنون اتفاقات جنجالی زیادی در سپهر حکمرانی کشور افتاده است. «شفافیت» مخرج مشترک همگی این اتفاقات بوده است.

جنجال فیش‌های نجومی، املاک نجومی و مشخص شدن بودجه برخی نهادها و سازمان‌ها از جمله پرونده‌های جنجالی چد سال اخیر بوده است. با این حال، یک سالی است که مطالبه‌گری عمومی در عرصه شفافیت وارد فاز جدیدی شده است. اما در همین زمینه ذکر چندین نکته خالی از لطف نیست.

در ابتدا لازم است بین دو واژه «شفافیت» و «افشاگری» تمایز قائل شویم. افشای مواردی مانند فیش‌های نجومی یا املاک نجومی نوعی افشاگری محسوب می‌شود. مواردی از این قبیل اگر چه فی‌نفسه اقدامی مثبت است، اما باید توجه داشت که شفافیت تنها افشاگری نیست.

شفافیت در عرصه حکمرانی را می‌توان بستری دانست که از طریق آن اقدامات و نحوه هزینه‌کرد دولت روشن شود. به عنوان مثال، اگر در مساله حقوق‌های نجومی سامانه‌ای طراحی شود تا از طریق آن عموم مردم به اطلاعات حقوق و دستمزد دولت‌مردان دسترسی داشته باشند، آنگاه می‌توان نام آن را شفافیت نهاد.

با این حال، باید گفت در یک سال اخیر به دنبال برخی اتفاقات، مساله شفافیت در کشور وارد عرصه تازه‌ای شده که بودجه جنجالی 97 یکی از اولین جرقه‌های آن بود. عرصه‌ای که تنها به افشای یک نامه یا یک فیش حقوقی ختم نمی‌شود.

به دنبال انتشار فایل بودجه سال 1397، انواع اخبار و تحلیل‌های مختلف در قالب متن، نمودار، اینفوگرافیک و…. توسط مردم در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شد.

بحث بر سر ردیف‌های بودجه اختصاص یافته به سازمان‌ها و نهادهای مختلف به یکی از داغ‌ترین بحث‌ها در میان عموم مردم تبدیل شد. فشار افکار عمومی باعث شد تا بسیاری از سازمان‌ها و مسئولین در مورد بودجه‌ اختصاص یافته برای سازمان یا نهاد خود توضیح بیشتری دهند.

از طرفی بالا رفتن آگاهی مردم و اطلاع آنها از برخی تغییرات اقتصادی در بودجه مانند افزایش حامل‌های انرژی منجر شد تا در نهایت دولت و مجلس برخی از بندهای بودجه جنجالی 97 را تعدیل کنند.

اما روز 21 فروردین سال 97، شهرداری تهران در اقدامی مثبت از سامانه شفافیت مالی شهرداری تهران رونمایی کرد. سامانه‌ای که در آن اطلاعات مالی مربوط به بودجه 97 این سازمان و همچنین قراردادهای شهرداری با شرکت‌های مختلف منتشر شد.

انتشار پرداخت‌های خزانه‌داری کشور در فروردین ماه سال 97 نیز یکی دیگر از گام‌های مثبت و هرچند کوچک در زمینه شفافیت بود. دولت با این اقدام دسترسی عموم مردم را به بودجه پرداختی دستگاه‌های مختلف در هر ماه امکان‌پذیر کرد.

این اتفاق نیز همانند لایحه بودجه سبب شد تا یکبار دیگر واژه «شفافیت» مورد توجه اذهان عمومی قرار گیرد. صحبت بر سر میزان بودجه دریافتی برای نهادها و ارگان‌های مختلف، یکی از مهم‌ترین حاشیه‌های شفاف‌سازی دولت بود.

اما بحران ارزی سبب شد تا چراغ کوچک اما روشن شده شفافیت همچنان روشن بماند. انتشار لیست واردکنندگان موبایل با ارز دولتی از سوی وزیر ارتباطات بار دیگر مساله شفافیت و اهمیت آن را به صدر اخبار رساند.

این اقدام وزیر جوان باعث شد تا به دنبال آن لیستی از واردکنندگان مختلف با ارز دولتی از سوی بانک مرکزی منتشر شود. انتشاری که تا حدودی توانست تاریکخانه واردات ایران را روشن سازد. اما مساله به اینجا ختم نشد و انتشار لیست واردکنندگان خودرو با ارز دولتی تبدیل به بمب خبری در فضای رسانه‌ای و مجازی کشور شد.

تمامی موارد ذکر شده طی یک سال اخیر حاکی از یک جهش مثبث هر چند کوچک در عرصه شفافیت است. در ابتدا باید گفت اینگونه اتفاقات نشان می‌دهد که شفافیت در کشور دیگر تنها مختص به افشاگری نیست. بلکه ایجاد یک سیستم شفاف اکنون به دغدغه و مطالبه بسیاری از مردم تبدیل شده است.

از این رو باید گفت که چنانچه دومینوی شفافیت در کشور ادامه یابد، امید است که در آینده‌های نه چندان دور اتفاقات مثبتی در عرصه شفاف‌سازی اقتصاد و حکمرانی کشور بیفتد.

اگر چه یک سال اخیر را می‌توان به واسطه دومینوهای شفافیت، سال روشن شدن جرقه‌های شفاف‌سازی در اقتصاد کشور نامید. اما اقدام شهرداری تهران را در راستای طراحی سامانه شفافیت مالی می‌توان به عنوان الگوی دومینوهای شفافیت یک سال اخیر نامید.