چرا تورم روستا از شهر سبقت گرفت؟ / این اتفاق چه پیامدهایی دارد؟

بررسی آمار تورم آذر ماه سال جاری نشان از یک پدیده جالب دارد. آمارها نشان می‌دهد که در آذر ماه امسال تورم نقطه‌به‌نقطه و تورم ماهانه در مناطق روستایی بیشتر از مناطق شهری است. سبقت تورم روستا از شهر در حالی است که آخرین بار در مرداد 92 چنین اتفاقی رخ داده بود. در آن زمان نیز تورم 12ماهه منتهی به مرداد ماه در مناطق روستایی از مناطق شهری سبقت گرفته بود.

به گزارش تجارت‌نیوز، تورم آذر ماه نکته دیگری نیز در خود داشت. آمار تورم این ماه نشان می‌دهد که تورم نقطه‌ به ‌نقطه آذر ماه در روستاهای استان‌های مرزی کردستان و خراسان شمالی از مرز 47 درصد نیز عبور کرده که بیشتر از مناطق شهری است.

محمود باغجری، کارشناس اقتصادی در گفتگو با تجارت‌نیوز، در این خصوص دو روایت از دلایل سبقت گرفتن تورم روستایی از شهری بیان می‌کند. وی همچنین اعتقاد دارد که چون تامین مایحتاج مردم در مناطق روستایی مرزی اکثرا از طریق واردات صورت می‌گیرد، بنابراین تورم کالاها در آن مناطق نیز بیشتر شده است.

باغجری در خصوص سبقت گرفتن تورم مناطق روستایی از مناطق شهری می‌گوید: پاسخ جزئی‌تر و دقیق‌تر به این سوال نیاز به کار تحقیقاتی و مفصل‌تر دارد. اما در حال حاضر بر اساس یک سری شواهد می‌توان دلایلی را ذکر کرد. ما نمونه چنین اتفاقی را هم در سال 92 و هم در قبل از انقلاب به فاصله سال‌های 52 تا 56 تجربه کرده‌ایم. یعنی در آن سال‌ها تورم روستاها یا به بیان دیگر تورم در دهک‌های پایین درآمدی بیشتر از دهک‌های بالای درآمدی بوده است.

وی ادامه می‌دهد: در توضیح این قضیه باید ابتدا به نحوه محاسبه تورم دقت کنیم. تورم را بدین صورت اندازه‌گیری می‌کنند که ابتدا یک سبد برای مناطق روستایی و یک سبد برای مناطق شهری در نظر می‌گیرند. سبدهایی که دارای اقلام متفاوت و وزن‌های متفاوت هستند. یعنی سبد روستایی و شهری هر کدام اقلام خودشان را دارند و ممکن است شبیه به هم نباشند. از طرفی وزن‌دهی آنها نیز متفاوت است. به عنوان مثال، در حالت کلی وزن مسکن در زندگی شهری نسبت به زندگی روستایی بیشتر است.

این اقتصاددان می‌افزاید: از طرف دیگر، نقش و وزن کالاهای اساسی و ضروری در زندگی روستایی بیشتر از زندگی شهری است. اگر دقت کرده باشیم شوک‌های قیمتی ما در سال 97 عمدتا در کالاهای وارداتی بود. در واقع به بیان دیگر دلیل اصلی تورم در سال جاری جهش نرخ ارز بوده که منجر به جهش قیمتی کالاهای وارداتی نیز شده است. بخشی از کالاهای وارداتی کالاهای ضروری مصرفی هستند. هر چند که دولت تلاش کرد برای واردات آنها ارز یارانه‌ای اختصاص دهد تا قیمت‌ کالاهای ضروری بالا نرود. اما به هر حال چنین چیزی در عمل رخ نداد.

وی ادامه می‌دهد: از طرف دیگر به نظر می‌رسد که ما باید مقداری ذهنیت خودمان را در مورد روستاها تغییر بدهیم. یعنی روستاهای ما همانند سابق نیستند که نیازها و کالاهای ضروری خود را تولید کنند و حتی آن را به شهر انتقال دهند. اتفاقا اکنون اکثر روستاهای ما عمدتا تک‌محصولی هستند و بسیاری از نیازهای خود را از شهرها و زندگی شهری وارد می‌کنند. بنابراین باید گفت که هم نیاز روستاییان به کالاهای ضروری بیشتر شده و هم قیمت کالاهای ضروری طی سال جاری افزایش پیدا کرد.

باغجری ادامه می‌دهد: اما از طرف دیگر باید گفت که ما در علم اقتصاد دو گروه کالا داریم که شامل کالاهای کم‌کشش و کالاهای پرکشش است. کالاهای پرکشش کالاهایی هستند که وقتی قیمت آن بالا برود، مصرف‌کنندگان می‌توانند یا مصرف آن را به تاخیر بیاندازند یا آن را با کالای دیگری جابه‌جا کنند. اما کالاهای ضروری این قابلیت را ندارند. به عنوان مثال هر چقدر قیمت مواد خوراکی و دارو بالاتر برود، باز هم افراد مجبور به خریداری آن هستند. وقتی تمام این موارد را در کنار یکدیگر می‌گذاریم، به این نتیجه می‌رسیم که امکان بالا بودن تورم در زندگی روستایی بیشتر می‌شود.

این اقتصاددان می‌گوید: از طرفی در مناطق شهری نسبت به مناطق روستایی امکان بیشتری برای جایگزین کردن کالاهای اساسی وجود دارد. چرا که در مناطق شهری فروشگاه‌های متنوع، فروشگاه‌های زنجیره‌ای و با انواع تخفیف‌ها و انواع بازارها وجود دارد. از طرفی در مناطق شهری مقامات دولتی دخالت بیشتری در تنظیم بازار می‌کنند. این در حالی است که زندگی روستایی چندان محل توجه نیست و مقامات دولتی کمتر به فکر هستند. تمام این موارد باعث می‌شود که اثر تورم بیشتر شود. همچنین نباید این نکته را نادیده بگیریم که در زندگی روستایی هزینه‌های توزیع کالا مقداری بیشتر از زندگی شهری است.

این کارشناس اقتصادی روایت دیگری نیز از سبقت گرفتن تورم مناطق روستایی از مناطق شهری ارائه می‌دهد و می‌گوید: در کنار تمامی دلایل فوق، پیش‌تر رسانه دنیای اقتصاد در تحلیل خود در مورد این موضوع، دلیلی کاملا برعکس تحلیل‌های قبلی ارائه داده بود. چرا که در تحلیل این رسانه عمده دلیل تورم در مناطق روستایی را تورم مسکن نام برده بود. حال اگر این فرضیه و آمار دنیای اقتصاد را در نظر بگیریم، می‌شود آن را از یک جنبه بررسی کرد. ببینید معمولا تاثیر متغیرهایی مانند مسکن با تاخیر رخ می‌دهد. یعنی در شهرستان‌های کوچک نسبت به شهرهای بزگ معمولا با تاخیر تاثیرگذار خواهد بود. به عنوان مثال، تاثیر تورم مسکن در تهران نسبت به شهرهای کوچک‌تر بسیار زودتر رخ می‌دهد. در علم اقتصاد به این موضوع اثر وقفه‌ای می‌گویند. بنابراین اگکر آمار و ارقام و تحلیل روزنامه دنیای اقتصاد را قبول کنیم، به نظر می‌رسد اثر وقفه‌ای بخش مسکن در ماه‌های اخیر در بخش روستایی بیشتر خودش را نشان می‌دهد.

وی همچنین اضافه می‌کند: در نهایت نباید عامل توزیع درآمدی در روستاها را نیز نادیده بگیریم چرا که وضعیت توزیع درآمدی در روستاها نسبت به شهرها چندان مناسب نیست بنابراین فشار تورم در این مناطق بیشتر خواهد بود.

این اقتصاددان در خصوص دلایل بیشتر شدن تورم روستاهای مناطق مرزی از مناطق شهری نیز اعتقاد دارد: در مناطق روستایی مرزی قسمت عمده‌ای از کالاها از طریق مرزها تهیه می‌شود. وقتی نرخ ارز بالا رفته، تهییه آن کالاها برای مناطق مرزی سخت‌تر می‌شود. در مناطق شهری و غیرمرزی کالاهای غیروارداتی بیشتری وجود دارد که اتفافا افزایش نرخ ارز نیز باعث ایجاد رقابت بین تولیدکنندگان و افزایش تولید می‌شود. اما در مناطق مرزی این‌گونه نیست و اکثر کالاها وارداتی هستند. بنابراین طبیعی است وقتی نرخ ارز بالاتر برود، قیمت کالاهای وارداتی نیز بالاتر می‎رود.

وی ادامه می‌دهد: از طر دیگر نباید این موضوع را نادیده بگیریم که نرخ ارز هر چقدر بالاتر برود، به مردم آن کشور فشار بیشتری وارد می‌کند و در عوض، موجب بهبود رفاه کشورهای اطراف خواهد شد. یعنی دقیقا همانند موردی عراقی‌ها برای خرید کالا به مناطق مرزی کشورمان مراجعه می‌کردند. یعنی قدرت خرید مردم کشورهای اطراف ما بیشتر شده و برای آنها به‌صرفه هست که از کشور ما خرید کنند. حتی اگر مقداری نیز با قیمت بالاتر این کالاها را نسبت به داخل کشور خرید کنند، باز هم برای آنها به‌صرفه‌تر است. خود این عامل باعث می‌شود که اثر تورمی این کار بر مردم مناطق مرزی بیشتر باشد.