اختصاص یارانه به همه سیاستی بی‌هدف است نه هدف‌دار/ شیوه درست اعطای یارانه چیست؟

به گزارش تجارت‌نیوز، مرکز پژوهش‌های مجلس در بررسی اولیه خود از لایحه بودجه 1402 با اشاره به نرخ بالای فقر، بر ادامه سیاست‌های حمایتی از اقشار کم‌درآمد جامعه تاکید می‌کند. در چنین شرایطی، گروهی از اقتصاددانان با اشاره به سرآمدن دوره پول‌پاشی خواهان توانمندسازی خانوار هستند. با اینحال حسن سبحانی، استاد اقتصاد دانشگاه تهران در این باره به تجارت‌نیوز می‌گوید اجرای همزمان این دو سیاست مانعة‌الجمع نیست. او در عین حال شیوه دیگری برای اختصاص یارانه به گروه‌های نیازمند معرفی می‌کند.

توانمندسازی خانوار به چه معناست؟

این اقتصاددان با اشاره به اینکه اختصاص یارانه و کالابرگ و همزمان توانمندسازی خانوار مانعة‌الجمع نیستند، به تجارت‌نیوز گفت: اگر امکان توانمندسازی خانوار وجود داشته باشد، اجرای آن باید از همین امروز آغاز شود فردا دیر است.

اما توانمندسازی خانوار به چه معناست؟ این امر یعنی ابزار و امکان کار یا ماشین‌آلات ساده و پیچیده به اندازی در اختیار خانوار قرار بگیرند که آنها بتوانند زندگی خودشان را تامین کنند. البته این هدف در کوتاه‌مدت به دلایل مختلف در اقتصاد عملیاتی نیست. اینکه خانوار توانمند شوند یک حرف خوبِ توسعه‌ای است ولی اینکه ما الان وضع موجود را متوقف کنیم و به سمت توانمندسازی برویم، یک مقداری قابل قبول نیست.

اینکه به همه یارانه بدهیم، منصفانه نیست

سبحانی با تاکید بر اینکه دادن یارانه نقدی و کالابرگ به همه روند منصفانه‌ای نیست، افزود: هرچند این سخنِ من حدود چهار یا پنج سال قبل نسبت به زمان حاضر، سخن درست‌تری بود، چون هرچقدر جلوتر می‌رویم افراد فقیرتر می‌شوند. اما در شرایط فعلی باز هم اعتقادم این است که صحیح نیست ما به همه افراد یارانه بدهیم، بعد از آن هم بخواهیم ثروتمندان را شناسایی کنیم تا یارانه آنها کاهش یابد یا حذف شود. البته هیچ وقت هم این اتفاق رخ نمی‌دهد.

فرمول اعطای یارانه تغییر کند

وی با بیان اینکه به نظر می‌رسد دولت باید بگوید من به کسی یارانه نخواهم داد؛ مگر اینکه ثابت شود که او نیازمند است، گفت: یعنی فرمول برعکس می‌شود؛ یارانه متوقف می‌شود الا برای کسانی که ثابت کنند به یارانه نیاز دارند. این امر دارای تبعاتی است، برای مثال ممکن است برخی بگویند یک عده به دلیل علو طبع نیاز خود را مطرح نمی‌کنند. ولی در جامعه‌ای که ما الان می‌شناسیم تعداد این افراد خیلی زیاد نیست و هستند کسانی که نیاز خود را به دریافت یارانه اعلام کنند.

یعنی فرد به سازمان‌های حمایتی مراجعه و درآمد-هزینه و تعداد اعضای خانواده خود را اعلام می‌کند تا شرایط او براساس خط فقر و دیگر معیارها مورد ارزیابی قرار گیرد و مشخص شود که به یارانه نیاز دارد یا خیر.

یارانه حذف‌شدگان صرف چه اموری شود؟

سبحانی اضافه کرد: من فکر می‌کنم بیش از 10 میلیون نفر یا نمی‌توانند ثابت کنند درآمدشان کمتر از هزینه‌هایشان است و در نتیجه مراجعه نمی‌کنند یا اگر مراجعه کنند هم نیازمند بودن آنها ثابت نمی‌شود و در نهایت عده زیادی ریزش می‌کنند. یارانه‌ای که از ریزش این عده به دست می‌آید صرف ارتقای زندگی افرادی می‌شود که نیاز خود را ثابت کرده‌اند.

بخشی از این یارانه به خودشان داده می‌شود و بخش دیگر باید صرف آموزش و بهداشت و درمان این افراد شود که همان بحث توانمندسازی است. بنابراین، اینکه یارانه به همه افراد داده شود، سیاستی بی‌هدف است نه هدف‌دار.