بررسی سبد مصرف خانوار از سال ۹۶ تا آبان ۱۴۰۳

به گزارش تجارت نیوز،

هر خانوار با توجه به ترجیحاتی که دارد می‌تواند سبد منحصر به فردی برای مصرف داشته باشد. با این حال، برای این که بتوان اثر سیاست‌های رفاهی را اندازه گرفت یا سطح رفاه خانوار را سنجید باید یک سبد به عنوان معیار طراحی شود تا مبنای محاسبات قرار گیرد.

به همین منظور، مرکز آمار سبدی تحت عنوان «سبد مصرف‌کننده» طراحی کرده که ترکیبی از اقلام خوراکی، غیرخوراکی و خدمات است و هر کدام از کالاهای موجود در آن با وزنی مشخص و دلایل علمی انتخاب شده است. در طراحی سبد مصرف، تفاوت الگوی مصرف بین فقرا و ثروتمندان نیز در نظر گرفته شده است. این مسئله، خود را در ضرایب اهمیت هر کالا منعکس کرده است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که هزینه تامین این سبد استاندارد برای فقرا و ثروتمندان از سال 1396 تا انتهای آبان ماه امسال بین 9.5 تا 10 برابر شده است.

دهک‌ها، گروه‌بندی هزینه‌ای خانوارها

دهک‌های هزینه‌ای به گروه‌بندی‌های آماری از خانوارها بر اساس سطح مخارج آن‌ها اشاره دارد. این دهک‌ها به‌طور معمول به 10 بخش مساوی تقسیم می‌شوند که هر یک شامل 10 درصد از کل خانوارهای جامعه است. این گروه‌بندی‌ها به تحلیل بهتر توزیع درآمد و وضعیت اقتصادی خانوارها کمک می‌کنند.

هر دهک از کم‌درآمدترین (دهک اول) تا پردرآمدترین (دهک دهم) طبقه‌بندی می‌شود. معمولا خانوارهایی که در دهک‌های پایین‌تر قرار دارند، هزینه‌های خود را بیشتر صرف اقلام خوراکی‌ می‌کنند. در مقابل، خانوارهای دهک‌های بالاتر هزینه‌های بیشتری را صرف اقلام غیرخوراکی و خدمات می‌کنند. به عبارت دیگر، دهک اول نماینده 10 درصد از کم‌هزینه‌ترین و دهک دهم نماینده 10 درصد از پرهزینه‌ترین خانوارهای کشور است.

علت محاسبه دهک از سمت هزینه (دهک هزینه‌ای) این است که معمولا درآمد خانوارها - که عمدتا از محل پرسش‌نامه مشخص می‌شود - کم‌برآوردی دارد و در مقابل، هزینه‌ها با مقداری بیش‌برآوردی همراه هستند، معیار قرار دادن هزینه می‌تواند نماگر بهتری برای این محاسبات باشد.

برای محاسبه تغییر قیمت هزینه سبد مصرف خانوارها در دهک، باید به شاخص قیمت سبد مصرف در دهک‌ها رجوع کرد. شاخص قیمت مصرف‌کننده (CPI) نشان‌دهنده قیمت کالاها و خدمات موجود در سبد مصرفی خانوارهاست. مرکز آمار این شاخص را با سال پایه 1400 محاسبه می‌کند. در این روش، فرض می‌شود که خانوارها از یک سبد مشخص شامل کالاهای خوراکی، غیرخوراکی و خدمات استفاده می‌کنند. هر یک از اقلام موجود در این سبد دارای وزن یکسان و ثابت است. قیمت این سبد در سال پایه برابر با 100 در نظر گرفته می‌شود و سپس تغییرات قیمت ماهانه بر اساس این مقدار محاسبه می‌شود تا تورم به دست آید.

دوئل سبد مصرف بین فقیر و غنی

محاسبات از تغییر شاخص قیمت از سال 96 تا انتهای آبان ماه امسال نشان می‌دهد که افزایش هزینه‌های این سبد برای ثروتمندان شدیدتر از فقرا بوده است.

به عبارت دیگر، هزینه این سبد یکسان از کالای خوراکی و غیرخوراکی برای دهک اولی‌ها از ابتدای سال 96 تا انتهای آبان امسال 9.5 برابر شده است. در دهک دوم، این افزایش هزینه به 9.6 برابر می‌رسد. این هزینه در دهک‌های چهارم تا ششم از دهک دوم کمتر بوده اما همچنان در سطح 9.5 برابر است. برای مثال، اگر خانواری در هر یک از این دهک‌ها در سال 1396 برای تامین سبد مصرف خود یک میلیون تومان هزینه می‌کرده، در انتهای آبان ماه برای تهیه همان سبد باید 9 میلیون و 500 هزار تومان هزینه کند.

این در حالی است که میزان افزایش هزینه برای خانوارهای دهک هفتم و هشتم، برابر با دهک اول است. یعنی، به نظر می‌رسد با این که این خانوارها الگوی مصرف متفاوتی دارند اما هزینه سبدشان به نوعی تغییر کرده، که برآیند آن یکسان به نظر می‌رسد.

شدیدترین افزایش هزینه نیز مربوط به دهک دهم بوده است. هزینه سبد این دهک در این بازه زمانی 10.2 برابر شده است. برای مثال، اگر همان سبد مصرف فرضی در ابتدای سال 96 ارزشی معادل با یک میلیون تومان داشت، در آبان امسال هزینه همان سبد 10 میلیون و 200 هزار تومان شده است.

ممکن است شدیدتر بودن رشد هزینه در دهک‌های بالا نسبت به دهک‌های ابتدایی، استفاده بیش‌تر آن‌ها از اقلام غیرخوراکی باشد.