دست‌های نامرئی در بورس به دنبال چه هستند؟
یک کارشناس اقتصاد کلان گفت: سرمایه‌گذارانی که سرمایه‌های سرگردان در اختیار دارند و مدتی را در بورس سپری کردند اکنون با آغاز تلاطمات و ترس از ضررهای بیشتر درصدد ورود به بازار مسکن هستند.
وضعیت آشفته بازار بورس در روزهای اخیر «سرمایه‌گذاران مهاجر» را به تردید انداخته و باعث دودلی آنها شده است. سرمایه‌گذاران مهاجر صاحبان پول‌های سرگردانی هستند که هر روز از این شاخه به آن شاخه می‌پرند و در واقع هر جا که باد بوزد همانجا حضور دارند.
به گزارش تجارت‌نیوز ، حکایت این روزهای بورس نشان از جولان بی‌قاعده سرمایه‌گذاران مهاجر دارد که در روزهای خوشی و اوج بورس برای خرید سهام به صف می‌شدند و با فروریزی شاخص‌ها طی چند روز گذشته اکنون دست به عصاتر شده و علایمی از خروج سرمایه از این مکان را علنی‌تر کرده‌اند.
استقبال سرمایه‌گذاران جدید از ورود به بازار سرمایه اتفاقی بود که نزدیک به ۲ ماه قبل آغاز شد. کارگزاری‌ها وقت سر خاراندن نداشتند. موجی از سرمایه‌اولی‌هایی که از بازارهای ارز و سکه و مسکن نا امید بودند در بورس ایجاد شده بود.
بازاری که کرخت شده
بازار بورس تا چند سال قبل بازار بسیار هوشیاری بود که به کوچکترین سخن و خبر حساسیت نشان می‌داد و بسیار سریع در تصمیمات خود تجدید نظر می‌کرد. به عبارتی دیگر، تا قبل از تحریم‌ها و حتی تا چند ماه پس از اعمال تحریم‌های گسترده امریکا بازار بورس یک بازار پویا و در حالت کلی آینه‌ای تمام نما از اقتصاد و وضعیت کشور بود به طوری که شاخص بورس را دماسنج اقتصاد می‌نامیدند.
اما این روزها وضعیت این بازار غیرعادی شده است. درست شبیه وضعیت بازار ارز که حتی به وخیم‌ترین اخبار هم واکنش حرکتی خاص نشان نمی‌دهد. این در حالی است که بازارهای استاندارد جهانی قاعدتا در قبال تحولات سیاسی و اقتصادی خاص با نمایان کردن نوسانات جزئی حیات طبیعی و عادی خود را نمایان می‌کنند.
این وضع در ایران تا به آنجایی ادامه داشت که برخی تحلیلگران می‌گویند بازار سرمایه ایران در مسیر خنثی و کنترل شده قرار دارد و به عبارتی دیگر هر زمانی که صلاح بدانند شاخص‌ها را بالا می‌برند و هر زمانی که بخواهند آنها را کاهش می‌دهند.
میدان‌دارانی که بد بازی می‌کنند
طی چند ماه اخیر نیز در بازار بورس اتفاقات هیجانی عجیب و بی‌دلیلی مشاهده شد از جمله اینکه بعضی مواقع مشاهده شد سهامی که تا روز قبل خریدار نداشت، ناگهان مورد علاقه بازار قرار می‌گرفت و برای خرید آن صف خرید تشکیل می‌شد و گاهی هم برعکس، یعنی کاملا بدون دلیل مشخص ناگهان بسیاری از سهامداران فروشنده می‌شدند. به همین دلیل صف‌های خرید و فروش به واسطه هیجانی که دارند به راحتی سرمایه‌گذاران را بازیچه قرار می‌دهند و در نتیجه ضررهای سنگینی در بازار بورس رخ می‌دهد.
در بسیاری از مواقع سرمایه‌گذاران متضرر به دنبال دلیل و علت شرایط منفی ایجاد شده هستند. با این حال به نظر می‌رسد عواملی در این بین دخیل هستند که در بالا و پائین شدن قیمت‌ها نقش اساسی ایفا می‌کنند. به عنوان نمونه، ایجاد موج شایعه در بازار و رواج خبری منفی یا مثبت در مورد سهام، باعث ایجاد برخی صف‌ها می‌شود.
در بیشتر موارد، پیدا کردن عاملان ایجاد اخبار نادرست در بازار بورس امکان‌پذیر نیست، چرا که از یک طرف عده زیادی ممکن است در این امواج سهیم باشند؛ مثل سهامداران عمده و یا سهامدار جزئی یا مهاجر و یا حتی مدیران شرکت و یا بعضی از کارگزاران بورس و از طرف دیگر هم بسیاری از سهامدارن خرد و کلان به نیت «نوسان‌گیری کوتاه مدت» ورود می‌کنند و پس از مدتی نقش فروشنده را بازی کرده و بازار را بهم می‌ریزند.
مهاجران ناامید
اکنون با این مقدمه، گریزی می‌زنیم به وضعیت امروز بازار بورس در مقایسه با سایر بازارهای سرمایه‌ای و مقایسه تب و تاب تحولات آنها با یکدیگر که می‌تواند نمایه دقیقی از آنچه ممکن است بروز یابد به دست دهد.
همانطور که گفته شد هجوم سرمایه‌گذاران مهاجر (تازه‌واردهای سهام اولی) باعث ایجاد شور و هیجانی خاص در بازار بورس شد اما اتفاقات چند روز اخیر یعنی ریزش شدید شاخص‌ها باعث ایجاد ترس و ناامیدی در سهام اولی‌های مهاجر شد. حتی آنهایی که هنوز سهام شان به مرحله رشد بیشتر نرسیده بود ترجیح دادند بدون سود چندان سهامی را که خریده بودند به فروش برسانند و ریسک روزهای آینده را نکنند.
هجوم میهمانان ناخوانده به بخش مسکن؟
اما اتفاقی که در کنار این وضعیت مبهم رخ داد رونق گرفتن خرید و فروش مسکن بود؛ بازاری که تا همین چندی قبل در رکود محض به سر می‌برد و مشتری پرو پاقرصی برای آن پیدا نمی‌شد.
نسیم شریفی، کارشناس اقتصاد کلان معتقد است ممکن است بخشی از سرمایه‌های ریزشی از بازار بورس به سمت بازار مسکن رهنمون شود.
وی گفت: اخبار چند هفته اخیر مبنی بر کاهش قیمت مسکن می‌تواند دلیل عمده‌ای بر تمایل بیشتر سرمایه‌گذاران تازه وارد بورس به کوچ به سمت بازار مسکن باشد که نشانه‌هایی از آن را هم طی روزهای اخیر شاهد بودیم.
این کارشناس یادآور شد: بازار مسکن در تهران همیشه جذابیت‌های خاص خود را دارد که در این کلان‌شهر البته در نیمه نخست سال ۹۸ وضعیت بی‌ثباتی حکمفرما بود که نشان دهنده نوعی رکود بود، چرا که با بالاترین قیمت‌ها و پایین‌ترین حجم معاملات به وضوح نمایان بود اما طی چند روز اخیر شاهد رونق نسبی در بازار مسکن هستیم که به گفته خیلی‌ها به دلیل ثبات نسبی قیمت‌ها و افزایش حجم معاملات، می‌توان از شروع یک دوره رونق موقتی همراه با افزایش قیمت اندک نام برد.
شریفی یادآور شد: سرمایه‌گذارانی که سرمایه‌های سرگردان در اختیار دارند و مدتی را در بورس سپری کردند اکنون با آغاز تلاطمات و ترس از ضررهای بیشتر درصدد ورود به بازار مسکن هستند اما چون تعداد این سرمایه‌گذاران اندک است ورود آنها به بازار مسکن نمی‌تواند منجر به نوسان قیمتی چندان قابل ملاحظه شود.
وی بی‌برنامگی در بستن مالیات به تعدد خرید و فروش ملک را عامل سفته بازی در بازار مسکن دانست و گفت: راه مسدود کردن ورود دلالان بی‌هدف به بازار استراتژیک مسکن، بستن مالیات به سبک اروپا است اما به نظر می‌رسد بخش‌های متولی علاقه چندانی به این موضوع ندارند.
دولتی‌ها، خصولتی‌ها و معادله بورس
این کارشناس در ادامه با اشاره به نقش نهادهای واسطه‌ای در بورس همچون کارگزاری‌ها گفت: این فاکتور بیشتر تابع میزان جابجایی‌های مالی سرمایه‌گذاران است و در واقع بخش مهمی از ریزش‌ها و بهبود شاخص‌ها در ارتباط با این نهادها و توصیه آنها به خرید سهام خاص یا فروش آنهاست.
شریفی خاطرنشان کرد: به دلیل ساختار خصولتی و شبه دولتی بسیاری از شرکت‌های بورسی نمی‌توان از کارکرد دست‌های پنهان در بالا و پائین کردن شاخص‌ها غافل بود، از این رو و با توجه به تجربه ناموفق و شبهه برانگیز خصوصی سازی‌های چند سال اخیر نمی‌توان تعریف قاعده‌مند و مشخصی در خصوص نحوه سرمایه‌گذاری در بورس ارائه کرد.
وی افزود: در این میان برخی نیز بر این باورند که مسائل سیاسی روی نوسان شاخص تاثیرگذار بوده و برخی دیگر نیز فرضیه پوست اندازی بازار را مطرح می‌کنند؛ در حالی که به نظر می‌رسد این گونه اظهارنظرها به دلیل برداشت‌های سلیقه‌ای افراد بوده و اگرچه ممکن است در برخی مقاطع فاکتور «سیاست» هم بر روی روند حرکت بازار بورس اثرگذار بوده باشد، اما به علت ساختار تقریبا دولتی شرکت‌های بورسی نمی‌توان تحولات سیاسی را خیلی مهم ارزیابی کرد همچنانکه در بازار ارز شاهد بودیم حتی باوجود کاهش تعهدات ایران در برجام و هشدارهای اروپا و امریکا قیمت ارز همچنان به روند کاهشی خود ادامه داد.
کارگزاری‌ها چقدر سود می‌برند؟
در این میان به نظر می‌رسد نقشی که کارگزاران بورسی در جهت دهی به نگرش سرمایه‌گذاران دارند چندان بی تاثیر نیست. این گروه‌ها اغلب خط دهنده هستند و به سرمایه‌گذار توصیه خرید می‌کنند که در برخی موارد هم اشتباه از آب در می‌آید و در نتیجه سرمایه‌گذار مدت‌های زیادی را صرف می‌کند تا سهام توصیه شده‌ای را که خریده بود به سود برسد.
واحد امور اعضا و اشخاص وابسته به اعضای کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار در گزارشی وضعیت صورت‌های مالی صنعت کارگزاری را اعلام کرد. طبق این گزارش صنعت کارگزاری در سال ۹۷ حدودا ۶۶۵ میلیارد تومان سود خالص کسب کرده است.
بر همین اساس، بالاترین میانگین سود خالص در طول ۵ سال گذشته مربوط به سال ۹۷ و کمترین مربوط به سال ۹۴ است که رقم سود خالص صنعت کارگزاری در سال ۹۷ نسبت به دوره قبل رشد ۱۷۱ درصدی داشته است.
وضعیت ترازنامه‌ای صنعت کارگزاری در سال‌های ۹۳ الی ۹۷ هم نشان می‌دهد که در طول ۵ سال گذشته میزان کل دارایی‌های شرکت‌های کارگزاری ۳۱۶ درصد رشد داشته اما مجموع کل دارایی‌ها در سال ۹۷ نسبت به سال ۹۶، ۳۲ درصد افزایش یافته است. طبق این گزارش حدود ۸۸ درصد کل دارایی‌های صنعت کارگزاری دارایی‌های جاری تشکیل داده‌اند و همچنین با بررسی بدهی‌های صنعت کارگزاری حدودا ۹۸ درصد بدهی‌های کل صنعت شامل بدهی جاری بوده است. طبق ترازنامه صنعت کارگزاری مجموع حقوق صاحبان سهام شرکت‌های کارگزاری نیز از ۹۱۱ میلیارد تومان به ۲.۲۱۷ میلیارد تومان رسیده که بیانگر ۱۴۳ درصد رشد است.
دست‌های نامرئی
وی با بیان اینکه دست‌های نامرئی ممکن است خود، نقش هدایت‌گر در انتقال سرمایه از بورس به سمت مسکن داشته باشد، گفت: سرمایه‌اولی‌های ناواردی که شتابزده و بی‌هدف وارد بورس شدند به علت ضررهای اخیر ممکن است نتوانند سرمایه چندانی را روانه بازار مسکن کنند اما این نگرانی وجود دارد که در درازمدت و آنهایی که قبل از ضرر بیشتر بازار بورس را ترک کردند به فکر بیفتند که با توجه به افت قیمت‌ها در بازار مسکن سرمایه‌ها را مجددا به این بخش منتقل کنند.
سر و صدا نکنید بورس در حال استراحت است!
در کنار این نگرش نسبتا بدبینانه اما معدودی دیگر از کارشناسان می‌گویند اتفاقی که در بورس افتاده عادی بوده و طبیعی به نظر می‌رسد. بر همین مبنا، فعالان کهنه‌کار بورسی می‌گویند شاخص بورس تهران از چند روز بعد از مهر با نوسانات بعضا کاهشی مواجه بوده که این روند موقتی بوده و به زودی، شاخص مجدد حرکت خود را به سمت رشد آغاز خواهد کرد.
در واقع، تحلیلگران بورسی برخلاف اظهارنظرهای بدبینانه اقتصاددانها، سخن از آغاز دوران استراحت برای بورس تهران را به میان می‌آورند و معتقدند که بر اساس پیش‌بینی‌ها و تحلیل‌های بنیادین و تکنیکال، بورس باید این روند را آغاز می‌کرده و در اصل اتفاق بوقوع پیوسته اجتناب ناپذیر بوده و اکنون در یک شرایط کاملا طبیعی، وارد دوران رکود موقت یا خواب مفید شده است.
هوشنگ دروکی از فعالان عرصه بورس می‌گوید: بعد از جهش‌های مداوم شاخص بورس طی ماه‌های اخیر، اتفاقات چند روز گذشته یعنی ریزش شاخص‌ها امری طبیعی به شمار می‌آید که به اعتقاد کارشناسان مالی، بورس وارد دوران استراحت شده تا مجدد به گردونه افزایش شاخص برگردد و در چنین شرایطی، رفتار سهامداران ریز در این دوره مهم است.
وی در بیان بالا و پائین شدن‌های تاثیرگذار بر رفتار سهامداران گفت: در یک بیان اجمالی باید بگویم شاخص کل بورس تهران، روند رو به رشد خود را از ۱۸ ماه قبل آغاز کرد و توانست در یک حرکت نسبتا ممتد، از نزدیک به ۹۳ هزار واحد در اردیبهشت ماه سال ۹۷ به ۳۲۷ هزار واحد در مهرماه سال ۹۸ برسد که این در نوع خود اتفاقی خارق‌العاده است.
این فعال عرصه بورس در ادامه گفت: در برخی از بازه‌های زمانی، شاخص بورس اندکی افت را تجربه کرد، به نحوی که در نیمه مهرماه امسال شاخص کل ابتدا به ۳۲۷ هزار و ۳۰۵ واحد و پس از آن، با یک روند سینوسی از افزایش و کاهش، به ۳۰۵هزار و ۹۶۹ واحد در ششم آبان‌ماه سال جاری رسید.
با وجود بروز علایمی از بی تاثیری اخبار در بالا و پایین شدن شاخص‌ها، دروکی وجود برخی اخبار را در تحولات منفی چند روز اخیر بی تاثیر نمی‌داند و می‌گوید: اگر شما نگاه فنی به تحولات بازار سرمایه در چند ماه اخیر بیندازید، به درستی متوجه خواهید شد که این روند رو به رشد علی‌رغم فراز و نشیب‌هایی که در اقتصاد ایران به لحاظ نوسانات قیمتی ارز و تحریم‌ها وجود داشته، با یک مقاومت برای کاهش شاخص و فرو ریختن ارزش بازار مواجه بوده و همواره در مقاطعی که پیش‌بینی می‌شده به دلیل برخی خبرهای منفی اثرگذار بر شاخص بورس، شاخص از کاهش بی‌سابقه‌ای برخوردار شده، اما به هر حال رشد خود را ادامه داده است.به هر حال باید گفت وقتی که شاخص و یا سهم نیاز به خواب کافی دارد، ممکن است یکی از این بهانه‌ها هم محرک بازار شود.
جمع اشتباه می‌کند؟
در این میان برخی برآوردها در بازار بورس نشان می‌دهد که معادله قدیمی «چوپان و گله» بر این بازار حاکم است. بر این مبنا وقتی جمع به یک سمت خاص حرکت می‌کند، بقیه نیز سعی می‌کنند همان مسیر را در پیش بگیرند. مثلا وقتی سهامی در یک روز چند درصد رشد می‌کند تا قبل از ساعت ۱۲ همان روز یا فردای آن برای خرید آن سهام صف خرید تشکیل می‌شود که بورس بازها از این حرکت به عنوان خرد جمعی یاد می‌کنند.
تحلیلگران بازار بورس درباره افت ناگهانی شاخص‌ها که ضربات زیادی به سرمایه‌گذاران زده این‌گونه اظهارنظر می‌کنند: بازار تابع خرد جمعی است و اگر همه بازیگران آن به یک نقطه نگاه کنند، همان نقطه درست جایی قرار می‌گیرد که بازار وارد یک دوران خواب موقت برای جمع کردن انرژی شود؛ به این معنا که قرار گرفتن شاخص در قله ۳۵۰ هزار واحدی، جایی است که باید شاخص استراحت کند؛ ضمن اینکه برخی نیز بر این باورند که اراده شناسایی سود، به خرید غالب شده و به هر حال یک سمت بازار تضعیف می‌شود؛ اینجا است که سمت مقابل نیز با یکی از همین بهانه‌ها تقویت شده و اولین جرقه برای کاهش نیز زده می‌شود.
بر مبنای این تحلیل، بعد از طی شدن دوران استراحت پس از خواب، شاخص، جهشی قابل قبول خواهد یافت؛ به خصوص اینکه در مقطعی، بازار خود را با واقعیت‌های قیمتی حاکم بر بازار ارز هماهنگ نکرده بود، ولی اکنون این هماهنگی ایجاد شده و در حال حاضر شاخص با دلار ۱۰هزار تومانی همانندسازی شده است و از این جا به بعد، بورسی‌ها سهام خود را متناسب با کیفیتی که در عملیات دارند پیش خواهند برد.
عجله در بورس کار شیطان است
اما بررسی‌ها نشان می‌دهد بازیگران بورسی عجول هستند و کمتر از منطق حاکم بر بازار تبعیت می‌کنند. شتاب برای خرید زودبازده‌ها و عجله برای فروش ضررده‌ها از جمله نمونه‌های رفتاری سرمایه‌گذاران است که این نوع رفتارشان بازار را بیشتر ملتهب می‌کند.
کارشناسان تحلیل بازار بورس معتقدند طبیعی است در زمانی که بازار رشد می‌کند، عده‌ای به دنبال این هستند که سود را زودتر شناسایی کنند؛ به نحوی که این موضوع در دو ماه گذشته چند بار در بورس تکرار شده و بر اساس آن، تردید وجود داشته که شاخص فعلا بتواند نقاط بالاتری را ببیند.
یک فرد سرمایه‌گذار در بورس که شاهد برخی اتفاقات چند روز اخیر بوده، می‌گوید: در برخی از نمادهایی که با رشد فزاینده‌ای مواجه بوده و فاصله بین سودآوری و گزارش‌های آنها با قیمت نیز خیلی زیاد بوده است، افت‌های قیمت قابل توجهی را شاهد هستیم که این امر یک حالت فریب ابتدایی است که بر این اساس، مجموع این دو اتفاق، منجر به تغییرات شاخص شده است.
البته بورس بازها تاکید می‌کنند که اتفاق خاصی رخ نداده و باید به این بازار زمان داد تا به هر حال روندی را محقق کند که این گزارش‌ها بتوانند قیمت‌های جدید را توجیه‌پذیر نموده و بازار بتواند خود را اصطلاحا در این قیمت‌ها نگه دارد و حفظ کند.
به هر حال ترس از ماندن در بازار بورس نگرانی عمده‌ای است که بر نگرش بیشتر صاحبان سرمایه سایه افکنده و ماندن یا رفتن آنها از این بازار را در کانون توجه قرار داده است. گرچه برخی تحلیل‌ها مبتنی بر این است که ناامیدی از بورس ممکن است موجب التهاب در بازار مسکن شود اما به نظر می‌رسد با توجه به بی‌تعریفی حاکم بر رفتار بازیگران خرده پا یا مهاجر نتوان پیش‌بینی دقیقی از آنچه ممکن است روی دهد در اختیار داشت.
منبع: روزنامه آفتاب یزد
نظرات