بازدهی فرابورس در سال ۹۸ چقدر بود؟

به گزارش تجارت‌نیوز ، درحالی امروز پرونده معاملات فرابورس ایران در سال ۹۸ بسته خواهد شد که بازدهی این بازار از ابتدای سال تا پایان معاملات روز گذشته به ۱۸۷ درصد رسیده است.

به این ترتیب سال ۹۸ به‌عنوان سالی تاریخی برای فرابورس ایران با متوسط سود ماهانه ۹ درصدی ثبت شد. طی معاملات این سال فرابورس با عرضه اولیه ۱۴ شرکت جدید، ۲۵ سررسید جدید اسناد خزانه اسلامی، اعمال تغییرات درحجم مبنا برای سهام بازارهای اول و دوم و تغییرات اساسی در قوانین بازار پایه همراه شد. در مجموع در این یک سال تنها یک ماه منفی در کارنامه آیفکس رقم خورد و در باقی ماه‌های سال شاهد رشد این نماگر و ثبت رکوردهای متوالی بودیم.

بهار 32 درصدی آیفکس

اولین ماه سال 98 برای فرابورس ایران درحالی آغاز شد که ارز و سکه دیگر رمق سال ۹۷ را نداشتند؛ به‌طوری‌که نرخ دلار در این ماه تنها ۷/ ۳درصد افزایش یافت. در همین حال اما شاخص کل فرابورس حدود ۱۰ درصد به ارتفاع خود افزود تا بازار سهام در اولین ماه سال پیشرو باشد. در فروردین‌ماه مقصد اصلی پول‌های فرابورسی سه گروه فلزات اساسی، محصولات شیمیایی و املاک بود. ضمن اینکه بازارهای جهانی در این ماه غالبا کم‌نوسان بودند و کامودیتی‌ها رشد یا افت چندانی را تجربه نکردند.

از طرفی، در این ماه سهام یا اوراق خزانه جدیدی عرضه اولیه نشد تا در مجموع اولین ماه سال بدون رویداد خاصی در فرابورس به پایان رسد. دومین ماه سال اما عملکرد آیفکس در قیاس با فروردین‌ماه ضعیف‌تر بود. در واقع، در طول این دوره شاخص فرابورس حدود ۷ درصد به ارتفاع خود افزود.

به نظر می‌رسد محدود شدن بازدهی فرابورس در این ماه در پی شرایط نامساعد کالاها در بازار جهانی بوده است. مس به‌عنوان دماسنج تولیدات صنعتی در جهان طی ماه دوم سال نزدیک به ۷ درصد از ارزش خود را از دست داد. نفت برنت نیز در این ماه با کاهش قیمت تقریبا ۵ درصدی مواجه شد.

در همین راستا می‌توان خاطرنشان کرد که در اردیبهشت ماه متوسط قیمت در صنعت پتروشیمی حدود۶ درصد افت داشت و دومین صنعت بزرگ فرابورس، یعنی فلزات اساسی، هم بدون تغییر شاخص به‌کار خود پایان داد. در این ماه سه صنعت فلزات اساسی، محصولات شیمیایی و املاک در صدر پرمعامله‌ترین صنایع ایستادند. ضمن اینکه در آخرین روز اردیبهشت شاهد عرضه اولیه ۱۰ درصد از سهام «زشریف» بودیم و به این ترتیب قفل عرضه‌های اولیه در روز پایانی این ماه شکسته شد.

ماه پایانی فصل بهار نیز درحالی به پایان رسید که شاهد عملکرد درخشان فرابورس مقارن با افت نرخ‌های ارز بودیم. خرداد اولین ماه سال ۹۸ بود که دلار با افت ۶/ ۵ درصدی مسیر نزولی را پیمود و سکه نیز شاهد کاهش قیمت ۳/ ۱ درصدی بود. در همین حال آیفکس در این ماه ۶/ ۱۲ درصد به ارتفاع خود افزود تا بازدهی فرابورس ایران در فصل اول سال به نزدیکی ۳۲ درصد برسد.

این رشد درحالی رقم خورد که فلزات در بازار جهانی طی خرداد ماه کم نوسان ظاهر شدند و نفت برنت ۳ درصد دیگر از ارزش خود را از دست داد. البته برخلاف روند بازار جهانی، ارزش بازار محصولات شیمیایی فرابورسی طی خرداد ماه ۱/ ۱۱ درصد افزایش یافت. از دیگر صنایعی که طی این ماه رشدهای بالایی را برای سهامداران خود به ارمغان آوردند می‌توان به دارویی‌ها و معدنی‌ها اشاره کرد.

در اولین روزهای ماه پررونق فرابورس شاهد عرضه اولیه ۲۰ درصد از نماد «دکپسول» بودیم. این ماه درحالی به پایان رسید که علاوه بر عرضه «دکپسول»، ۵ نماد جدید «اخزا» هم در تابلوی معاملاتی درج و عرضه اولیه شد.

رشد تابستانی سهام در مقابل سقوط ارز

طی ماه اول تابستان شاخص کل فرابورس ایران درحالی ۱۰ درصد به ارتفاع خود افزود که نرخ دلار ۶/ ۸ درصد افت داشت و سکه نیز با کاهش قیمت ۴/ ۱۰ درصدی مواجه شد. در این ماه «درهآور» با عرضه ۲۰ درصد از سهام خود فرابورسی شد و علاوه بر این شاهد عرضه اولیه دو مرحله از اوراق خزانه جدید هم بودیم. اتفاق مهم در این ماه کاهش قیمت کالاها در بازار جهانی بود. به‌طوری که بهای مس و نفت حدود ۵ درصد افت داشت.

در ماه نخست تابستان اغلب صنایع از جمله گروه‌های کالامحور فرابورسی با رشدهای چشمگیر ارزش بازار همراه شدند. بر این اساس افت مداوم نرخ دلار و سکه و به تبع آن کاهش جذابیت این بازارها برای سرمایه‌گذاران منجر به هجوم سیل نقدینگی به بازار سهام شد. این پول‌های جدید در کنار عملکرد مناسب شرکت‌ها در گزارش‌های ماهانه از دلایل اصلی رشد قیمت سهام بود.

مرداد ماه درحالی دلار ۵ درصد دیگر از ارزش خود را از دست داد که آیفکس ۳/ ۹ درصد به ارتفاع خود افزود. در نیمه دوم این ماه «هجرت» به‌واسطه عرضه ۱۵ درصد از سهام خود در تابلوی معاملات فرابورس درج شد و نماد «فرابورس» هم از بازار پایه به بازار اول منتقل شد. پنجمین ماه سال درحالی با افت حدودا ۵ درصدی مس و نفت برنت به پایان رسید که اکثر صنایع کالامحور فرابورس در مسیر صعودی بودند. نکته جالب توجه معاملات این ماه رشد ۴۴ درصدی ارزش بازار داروسازان بود. این دسته از نمادها در نیمه اول سال به علت افزایش نرخ‌ها و سپس شایعاتی مبنی بر حدف ارز ۴۲۰۰ تومانی آنها از صنایع مورد اقبال بورس‌بازان بودند.

آخرین ماه نیمه اول سال ۹۸ هم با بازدهی ۲/ ۱۲ درصدی فرابورس همراه بود تا رشد آیفکس در نیمه اول سال به ۷۸ درصد برسد. در همین حال دلار در بازار داخلی ۱/ ۲ درصد دیگر از ارزش خود را از دست داد تا بازدهی ارز طی نیمه نخست سال منفی ۳/ ۱۳ درصد شود.

در این ماه داروسازان با رشد بیش از ۲۰ درصدی متوسط قیمت‌ها همچنان از محورهای اصلی معاملات سهام در فرابورس بودند. در شهریور ۱۰ درصد از سهام «رنیک» در بازار دوم و ۱۰ درصد از سهام «غنیلی» هم در بازار شرکت‌های کوچک و متوسط عرضه اولیه شدند.

از نکات مهم این ماه تغییر قوانین بازار پایه و محدود شدن دامنه نوسان نمادهای این بازار بود که این اقدامات در نهایت منجر به افت‌های شدید قیمتی نمادهای بازار پایه‌ای شد. آخرین ماه فصل دوم سال درحالی به پایان رسید که کامودیتی‌ها با رشدی هر چند اندک همراه بودند.

رقابت نزدیک ارز و سهام در پاییز ۹۸

دلار با افت ۸/ ۰ درصدی در مهر ماه درحالی آخرین ماه منفی خود در سال ۹۸ را به ثبت رساند که آیفکس نیز با عقب‌نشینی ۳/ ۵ درصدی اولین و البته آخرین ماه منفی خود را طی این سال تجربه کرد.

مهر ماه با عرضه اولیه ۵ درصد از سهام «بجهرم» و ۷ مرحله دیگر از اوراق خزانه همراه بود. افت شاخص کل فرابورس طی ماه هفتم سال درحالی رقم خورد که در بازار جهانی نفت برنت کم‌نوسان و مس نیز با رشد حدودا ۴ درصدی ظاهر شد. در ماه هشتم سال آیفکس با ثبت بازدهی ۸/ ۳ درصدی بار دیگر به مدار صعودی بازگشت و ارز وسکه نیز با رشد بیش از ۵ درصدی همراه شدند.

در این ماه مس در بازار جهانی کم‌نوسان بود و نفت برنت با افزایش ارزش ۶/ ۳ درصدی همراه شد. آبان ماه ۲۵ درصد از «وآوا» به همراه سه نماد جدید «اخزا» عرضه اولیه شد. نکته جالب توجه معاملات آبان ماه قرار گرفتن داروسازان در صدر فهرست صنایع با بیشترین ارزش معاملات ماهانه بود.

درحالی ماه نهم سال با رشد چشمگیر ۴/ ۱۵ درصدی شاخص کل فرابورس به پایان رسید که دلار هم با رشد ۳/ ۱۰ درصدی نرخ، یکی از پربازده‌ترین ماه‌های خود را پشت سر گذاشت. علاوه بر رشد بهای ارز، رشد ۶ درصدی قیمت مس و نفت برنت در بازار جهانی هم از محرک‌های اصلی قیمت سهام در این ماه بود. به علاوه اینکه در این دوره همگام با رشد چشمگیر ارزش معاملات، موج افزایش سرمایه‌ها هم بر قیمت سهام اثر بالایی داشتند. در آذر ماه ضمن عرضه اولیه ۷ مرحله اوراق خزانه جدید سهام هیچ شرکتی به فرابورس راه نیافت.

زمستانی پرحادثه برای فرابورسی‌ها

در اولین ماه فصل آخر سال شاخص فرابورس ایران ۳/ ۱۶ دیگر به ارتفاع خود افزود. این اتفاق در شرایطی افتاد که تنش‌های سیاسی و احتمال جنگ در پی حمله تروریستی نیروهای آمریکایی به فرمانده قدس سپاه پاسداران و شهادت سردار سلیمانی بالا گرفت. با افزایش شدید نااطمینانی‌ها شاخص فرابورس افت‌ نسبتا شدیدی را تجربه کرد. اما با فروکش نگرانی‌ها شاهد هجوم دوباره پول‌های خرد به گردونه معاملات سهام بودیم.

از این ماه توجه معامله‌گران به عوامل بنیادی بسیار کمتر شد و نقدینگی سرگردان در بازار سهام با هر بهانه‌ای مانند افزایش سرمایه یا شایعات بی‌اساس به سمت خرید سهام هجوم بردند.

حتی افت حدود ۱۰ درصدی نفت برنت و عقبگرد ۵ درصدی بهای فلز مس هم نتوانست مانع رشد شاخص فرابورس در این ماه شود. بهمن اما پررونق‌ترین ماه فرابورس در سال ۹۸ بود. آیفکس در این ماه درحالی ۱/ ۱۷ درصد دیگر رشد کرد که نرخ ارز هم با افزایش ۷/ ۶ درصدی مسیر صعودی را پیمود.

در ماه گذشته موتور عرضه‌های اولیه مجددا روشن شد و علاوه بر عرضه ۱۰ درصد از سهام «فروی»، ۱۵ درصد از «کلر» و ۵ درصد از نماد «ومهان»، شاهد عرضه اولیه دو نماد «اخزا»ی جدید هم بودیم.

نکته جالب توجه معاملات بهمن این بود که درحالی پررونق‌ترین ماه فرابورس را شاهد بودیم که بهای نفت برنت بیش از ۲/ ۷ درصد و قیمت مس هم ۴درصد دیگر در پی شیوع ویروس کووید۱۹ در چین افت داشت. به این ترتیب در این ماه هم شاهد رشد بی‌محابای بازار به‌واسطه پول‌های خرد بی‌توجه به عوامل بنیادی بودیم.

آخرین ماه سال با اخبار رسمی شیوع ویروس جدید کرونا در کشور شروع شد. این ویروس در اسفند ماه به‌طوری در جهان شیوع یافت که بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی به تعطیلی کشیده شد. بهای مس در بازار جهانی از ابتدای ماه تا روز گذشته به‌‌رغم تمام حمایت‌های بانک‌های مرکزی بیش از ۱/ ۷ درصد افت کرد.

در همین مدت نفت برنت هم علاوه بر شیوع ویروس کرونا در اثر جنگ نفتی عربستان و روسیه با افت بالغ بر ۴۷ درصدی مواجه شد. با وجود این، شاخص کل فرابورس از ابتدای ماه تا یک روز مانده به پایان سال رشد ۶/ ۴درصدی داشت.

البته باید خاطرنشان کرد که دو هفته پایانی ماه جاری بازار سهام وارد مدار نزولی شد و این بازدهی مثبت ماهانه با وجود افت‌های نیمه دوم اسفند ماه به ثبت رسیده است. در اسفند‌ماه موتور عرضه‌های اولیه همچنان پرقدرت به حرکت خود ادامه داد و طی این مدت سه نماد «شصدف»، «شگویا» و «ساوه» فرابورسی شدند.

بازار پایه دستخوش تغییرات اساسی

در سال ۹۸ علاوه بر سهام بورسی و فرابورسی که با رشدقابل توجه قیمت همراه شدند، سهام بازار پایه نیز با وجود شرایط نامناسب بنیادی، شاهد موج‌های سفته‌بازانه و در نتیجه افزایش افسارگسیخته قیمت بودند. از این‌رو، نگاه‌ شماری از فعالان سهام برای کسب سودهای نجومی به این بازار معطوف شد و برخی دیگر، از نگرانی‌های خود درخصوص تشکیل حباب‌های سنگین قیمتی سخن گفتند. تحلیلگران عمدتا وجود ضعف‌های جدی در قوانین بالادستی نظیر قانون تجارت، قانون ورشکستگی و اصل حاکمیت شرکتی را عامل اساسی بقای بسیاری از شرکت‌ها در تابلوهای بازار پایه و ایجاد موج‌های سفته‌بازانه در این بازار عنوان می‌کردند. قوانینی که مفهوم ورشکستگی را تغییر داده و امکان انحلال شرکت‌ها را دشوار کرده است. در چنین ساختاری شرایط برای بقای شرکت‌های زیان‌ده مهیا می‌شود و در نتیجه بازار سرمایه از اهداف اصلی خود فاصله می‎گیرد. همین نگرانی‌ها در بین تحلیلگران در نهایت سیاست‌گذار را بر آن داشت تا دستی به سر و گوش قوانین بازار پایه بکشد و از این رو از ساده‌ترین راه یعنی ایجاد محدودیت بر معاملات نمادهای موجود در این بازار استفاده کرد. به این ترتیب از میانه شهریورماه سیاست‌گذار اقدام به کاهش دامنه نوسان برای کلیه نمادهای بازار پایه و همچنین تغییر تابلوها در این بازار کرد. تابلوهای این بازار از «الف»، «ب» و «ج» به «زرد»، «نارنجی» و «قرمز» تغییر کرد و دامنه نوسان به ترتیب به ۳، ۲ و یک درصد محدود شد و مبدا محاسباتی نیز قیمت پایانی حراج (روزهای دوشنبه) قرار گرفت. این درحالی بود که طبق دستورالعمل قبل برخی از سهم‌های بازار پایه درحالت عادی تا ۵۰ درصد هم امکان نوسان هفتگی را داشتند.

منبع: دنیای‌اقتصاد