بورسی‌ها، نگران اوراق فروشی دولت / حاشیه‌های معاملات الگوریتمی
رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در مورد موضوعاتی که به‌تازگی به عنوان دغدغه در بین اهالی بازار سرمایه مطرح شده است، از جمله اوراق فروشی دولت و معاملات الگوریتمی، توضیحاتی را ارائه کرد.
به گزارش تجارت‌نیوز ، محمدعلی دهقان‌دهنوی درباره دغدغه فعالان بازار نسبت به اوراق فروشی دولت گفت: فروش اوراق دولتی از جمله بحث‌هایی است که طی چند سال اخیر در بین اهالی بازار به شکل پررنگی به آن پرداخته می‌شود که بیشتر از آنکه اثر واقعی بر بازار داشته باشد، اثر روانی دارد.
نرخ بهره اوراق دولتی افزایش می‌یابد؟
دهقان‌دهنوی با تأکید بر این نکته که باید بین فروش اوراق و نرخ اوراق تمایز قایل شد، بیان کرد: اگر این تفکیک صورت نگیرد، فعالان بازار گمراه شده و در تحلیل‌ها دچار اشتباه می‌شوند.
او تصریح کرد: فروش اوراق به‌خودی‌خود رقیب بازار سرمایه نیست، زیرا متقاضی خرید اوراق، لزوماً خریدار سهام نخواهد بود. برای نمونه، بانک‌ها، خریدار بخش قابل توجهی از اوراق هستند، در حالی که بانک‌ها برای خرید سهام منع قانونی دارند.
وی افزود: بخش دیگری از این اوراق، توسط صندوق‌های با درآمد ثابت خریداری می‌شود، برای اینکه این صندوق‌ها بتوانند درآمد ثابتی برای خریداران واحد‌های صندوق فراهم کنند، باید بخش قابل توجهی از سرمایه‌های جمع شده را در سپرده بانکی و اوراق بدهی سرمایه‌گذاری کنند.
عضو شورای عالی بورس تصریح کرد: صندوق‌های با درآمد ثابت نمی‌توانند بیش از سقفی که قانون به آن‌ها اجازه داده سهام بخرند، درنتیجه این موضوع که اگر اوراق نخرند این امکان برای آن‌ها وجود دارد که سرمایه‌های صندوق را به خرید سهام اختصاص دهند، بی‌مورد است؛ چون این صندوق‌ها برای خرید سهام سقف دارند.
اوراق فروشی دولت، رقیب بورس نیست
او در ادامه با تأکید بر اینکه فروش اوراق نباید به عنوان رقیب بازار سرمایه تلقی شود، عنوان کرد: این نگرانی‌ها از این زاویه جایگاهی ندارد و با درک درست آن فعالان بازار در می‌یابند نیازی به موضع‌گیری نسبت به فروش اوراق وجود ندارد.
نگرانی واقعی در مورد اوراق فروشی دولت
دهقان‌دهنوی یک نگرانی دیگر درباره فروش اوراق را درست و به‌حق خواند و در توضیح آن گفت: نگرانی که در این خصوص وجود دارد و می‌تواند به بازار آسیب بزند، «نرخ فروش اوراق دولتی» است. یعنی اوراق در بازار با چه نرخی فروخته می‌شود؟
او ادامه داد: اگر عرضه اوراق در بازار زیاد باشد و مازاد عرضه وجود داشته باشد و دولت یا هر فروشنده دیگری تصمیم بگیرد اوراق خود را با کسر زیاد ارزش به فروش برساند، این باعث افزایش نرخ بهره می‌شود. افزایش نرخ بهره به دلیل ارتباط سیستماتیکی که بین متغیر‌های اقتصادی وجود دارد، می‌تواند اثر منفی روی بازار سهام بگذارد.
رئیس سازمان بورس در پاسخ به این پرسش که آیا این نگرانی به حق در شرایط فعلی می‌تواند بازار را تحت‌تأثیر قرار دهد یا خیر، گفت: مسائلی درباره کسری بودجه دولت به عنوان عامل عرضه‌های زیاد اوراق مطرح است. بی‌تردید یکی از مشکلات ساختاری ما در سال‌های اخیر، کسری بودجه زیاد و اتکا به فروش اوراق برای جبران آن است. اما برای بحث درباره نرخ اوراق، سیستم‌های کنترلی وجود دارد که باید به آن توجه کرد.
وزارت اقتصادی اعتقادی به افزایش نرخ بهره ندارد
او در این‌باره توضیح داد: اولین و مهم‌ترین نکته این است که وزارت اقتصاد و خرانه‌داری کل کشور به عنوان متولی انتشار اوراق، اعتقادی به افزایش نرخ بهره اوراق ندارند. آقای خاندوزی نه تنها به‌صراحت در جلسات، با افزایش نرخ بهره اوراق که توسط برخی حاضران در این جلسات پیشنهاد شد، مخالفت کردند، بلکه تلاش کرد با تنظیم سررسید‌های کوتاه‌مدت‌تر، منابع مورد نیاز را تأمین کنند.
دهقان‌دهنوی افزود: وجود این التزام و اعتقاد که در بدنه اقتصاد کشور انگیزه یا قصدی برای افزایش بهره وجود ندارد، می‌تواند زمینه‌ساز آرامش در بازار سرمایه باشد.
نقطه‌جوش نرخ بهره اوراق
او در ادامه به نقطه‌جوش نرخ بهره اوراق برای آسیب به بازار سرمایه اشاره کرد و گفت: تجربه سال گذشته و سال‌های پیشین گواه این نکته است که هرگاه نرخ سود از نرخ‌های فعلی فاصله گرفته و در پی رشد‌های غیرعادی به مرز ۲۸ تا ۳۰ درصد نزدیک شده، توانسته به بازار سرمایه آسیب بزند.
رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار با اشاره به تفاوت افزایش نرخ بهره طی سال‌های گذشته با شرایط فعلی تصریح کرد: در سنوات گذشته، مکانیزم عملیات بازار باز وجود نداشت، ولی الان وجود دارد. به عبارتی، افزون بر سد دفاعی اول که اعتقاد و الزام وزیر اقتصاد به عدم افزایش نرخ بهره بانکی است، سد دوم عملیات بازار باز بانک مرکزی است.
ارتباط بازار بین بانکی و بازار اوراق بدهی
دهقان‌دهنوی با بیان اینکه بازار بین بانکی و بازار اوراق بدهی ارتباط سیستماتیکی با یکدیگر دارند و نرخ‌ها نمی‌توانند در این دو بازار از همدیگر فاصله زیادی بگیرند، گفت: بانک مرکزی هنوز عملیات بازار باز را بین بانکی انجام می‌دهد که بنده بار‌ها درخواست کردم این عملیات بازار باز در بازار بدهی نیز انجام شود.
وی افزود: با این وجود، چون نرخ‌ها در بین بازار‌ها با هم ارتباط مستقیم و همگرایی دارند، اگر نرخی در یک بازار بالا برود نمی‌توان انتظار داشت در بازار دیگر پایین بیاید و برعکس. بنابراین، اگر افزایش نرخی در بازاری کنترل شود این نرخ در بازار دیگر سرریز شده و اجازه افزایش نرخ در بازار دیگر را نیز نمی‌دهد. خوشبختانه، نرخ بهره آستانه دخالت بانک مرکزی که از آن به عنوان سقف کریدور نرخ بهره یاد می‌شود، خیلی پایین‌تر از نرخ‌های آسیب‌زننده به بازار سرمایه است.
او بار دیگر تأکید کرد: با وجود این دو سد، اطمینان می‌دهم، خیال ما به عنوان سرمایه گذار و سهامدار آسوده و راحت خواهد بود که نرخ‌ها نمی‌توانند افزایش غیرعادی و غیرمتعارفی داشته باشند؛ پس، اگر فعالان بازار به این دو موضوع دقت کنند درمی‌یابند نگرانی در این‌باره، بی‌مورد است.
تغییر مدیریتی؛ بحث داغ این روز‌های بازار
دهقان‌دهنوی درباره حرف و حدیث‌های زیاد این روز‌ها درباره تغییر مدیریتی در سازمان بورس و اوراق بهادار گفت: دو روز پیش با پیامی در یک گروه تلگرامی، سعی کردم این موضوع را شفاف کنم تا اینقدر به این موضوع پرداخته نشود و از داستان‌سازی، حاشیه‌سازی و شایعه‌سازی پیرامون این موضوع پرهیز شود. اما متأسفانه کماکان درباره این موضوع صحبت می‌شود. در حالی‌که هدف من این است که کمتر درباره این موضوع گفتگو شود و بیشتر از این مطبوعات، رسانه‌ها و فعالان بازار سرمایه روی آن مانور ندهند.
او در خصوص ضرورت تغییر مدیریتی در شرایط فعلی، به پایان یافتن دوره ۵ ساله فعالیت هیات‌مدیره سازمان بورس اشاره کرد و گفت: دوره فعالیت هیات‌مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار در قانون بازار سرمایه، ۵ ساله تعریف شده که در این مدت ۵ سال، رئیس سازمان برای دو دوره ۲.۵ ساله منصوب می‌شود.
وی افزود: در همین قانون قید شده است که اگر در همین دوره، عضوی استعفا دهد و شخص دیگری جایگزین او شود، فرد جدید ادامه‌دهنده دوره فرد قبلی خواهد بود. به این ترتیب، در رأس هر پنج سال تمامی اعضای هیات‌مدیره اعم از اینکه از ابتدای پنج سال وارد هیات‌مدیره شده باشند یا حتی ماه آخر وارد شده باشند، دوره آن‌ها به انتها می‌رسد.
استعفا یا کناره‌گیری در میان نیست
رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار تصریح کرد: دوره ۵ ساله هیئت‌مدیره سازمان، چند ماه پیش از شروع دوره دولت سیزدهم، به پایان رسیده بود؛ اما، چون هنوز دولت جدید بر سر کار نیامده بود و وزرای جدید معرفی نشده بودند، در شورای عالی بورس، تصمیم گرفته شد که انتخاب هیات‌مدیره جدید، به پس از انتصاب وزیر دولت جدید موکول شود.
وی افزود: به همین دلیل، در این چند ماه افزون بر دوره ۵ ساله، اعضا باقی ماندند تا کار تعیین اعضای هیات‌مدیره جدید توسط وزیر دولت سیزدهم انجام شود؛ بنابراین اصلاً نه موضوع استعفا و نه موضوع کناره‌گیری، هیچ‌کدام مطرح نیست. موضوع تنها پایان یک دوره ۵ ساله و تعیین اعضای هیات‌مدیره برای یک دوره ۵ ساله جدید است.
رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار تصریح کرد: این تغییرات، طبیعی و کاملاً قانونی است. بنابراین، بازار اصلاً نباید نسبت به این موضوعات حساسیت داشته باشد؛ چون بازار سرمایه کشور عمیق‌تر از آن است که متأثر از تغییر رئیس سازمان باشد. تحولات اقتصادی، سیاسی، بین‌المللی، نرخ‌های بین‌المللی، بحث‌های تجارت خارجی و میزان صادرات همگی عوامل اقتصادی مهمی هستند که روند‌های بازار سرمایه را تعیین می‌کنند.
فعالان بازار درگیر تغییرات مدیریتی نشوند
او بار دیگر تأکید کرد: فعالان بازار لطفا به این موضوع و مباحث پیرامونی آن پایان دهند، چون مهم نیست که چه زمانی دوره خدمت ما به پایان می‌رسد، بلکه مهم این است که تا زمانی که در سمت خود هستیم کار خود را به درستی انجام دهیم. بنده به عنوان رئیس سازمان و اعضای هیات‌مدیره‌ای که با من کار می‌کنند تا آخرین لحظه‌ای که بحث انتخاب اعضای جدید در شورای عالی بورس به اتمام برسد، وظایف خود را به نحو دقیق انجام خواهیم داد و از هیچ فعالیت، بررسی یا اقدامی که برای بازار لازم باشد کوتاهی نخواهیم کرد.
دهقان دهنوی تصریح کرد: پیشتر، بار‌ها گفته‌ام، در هر تصمیمی که می‌گیرم، بنای من بر این است که تا ۱۰ سال آینده را ببینم و ارزیابی کنم پس باید تصمیم‌های خود را به‌گونه‌ای بگیریم که برای آینده بازار سرمایه و برای چشم‌انداز مطلوب بازار سرمایه این تصمیم‌ها مفید باشد. بنابراین، با این نگاه و با این رویکرد، این چند روز باقی‌مانده را نیز طی خواهیم کرد و دوباره از همه اصحاب رسانه درخواست می‌کنم بیش از این به این موضوع نپردازند.
معاملات الگوریتمی؛ آری یا خیر؟
رئیس سازمان بورس در خصوص معاملات الگوریتمی گفت: معاملات الگوریتمی از جمله موضوعاتی است که به‌تازگی به آن بیش از اثر واقعی‌اش پرداخته شده و منجر به یک اثر روانی در بازار تبدیل شده است. در حالی‌که اگر درست نگاه کنیم گاهی اوقات خود ما به عنوان فعالان بازار با پر و بال دادن بیش از حد به یک موضوع کم اهمیت، از آن پدیده‌ای مسأله‌ساز ایجاد می‌کنیم.
او ادامه داد: اینکه گاه همه نکات منفی به یک موضوع منتسب شود، آن پدیده به یک عامل ترسناک تبدیل شده و خود آن عامل ترسناک می‌تواند تبدیل به محرک روانی برای واکنش معامله‌گر‌ها شود و تقاضا‌های بازار را تحت‌تأثیر قرار دهد.
ابزاری فناورانه در خدمت بورس
دهقان دهنوی درباره معاملات الگوریتمی گفت: معاملات الگوریتمی، یک ابزار فناورانه است که به خدمت معاملات در بازار سرمایه درآمده و مثل همه ابزار‌های فناوری دیگر چنانچه از آن استفاده درست شود، مفید و سودمند بوده و چنانچه استفاده نادرست از آن شود، مضر و مخرب خواهد بود. پس، وقتی درباره معاملات الگوریتمی صحبت می‌شود، به این معنی نیست که ماهیت این پدیده منفی است، بلکه ابزاری است که باید به درستی از آن استفاده شود.
عضو شورای عالی بورس درباره قوانین نظارت بر انجام معاملات الگوریتمی تصریح کرد: این معاملات با یک برچسب یا تگ، وارد سامانه معاملات می‌شود تا ناظر به‌طور کامل تشخیص دهد که این معامله به صورت الگوریتمی انجام شده تا بتواند آن‌ها را با قوانین نظارتی که وجود دارد، چک کند.
او بیان کرد: هر فعالیتی که برای معاملات معمولی منع قانونی دارد، درباره معاملات الگوریتمی هم برای آن منع تعریف شده، برای نمونه، اگر رنج کشیدن ممنوع است، این موضوع عیناً درباره معاملات الگوریتمی هم صدق می‌کند.
چه کسانی حق معاملات الگوریتمی دارند؟
دهقان دهنوی با بیان اینکه معاملات الگوریتمی فقط برای اشخاصی که تحت نظارت و با برچسب‌گذاری در سامانه معاملاتی سفارش خود را ثبت می‌کنند، قانونی و بدون مشکل است، گفت: معاملات الگوریتمی که با برچسب ثبت می‌شوند، چون امکان نظارت را به ناظر می‌دهند، مشکلی ندارند و از طرف دیگر، بازارگردان‌ها می‌توانند از الگوریتم استفاده کنند، زیرا در غیر این صورت باید یک فرد را به صورت تمام وقت برای انجام دستورالعمل بازارگردانی خود پای سیستم معاملاتی بگذارند، به همین دلیل به آن‌ها اجازه استفاده از الگوریتم داده شده است.
رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار درباره متخلفان استفاده از الگوریتم گفت: ممکن است کسانی بدون داشتن مجوز یا با داشتن مجوز، اما بدون گذاشتن تگ، اقدام به استفاده از الگوریتم کنند، که این به معنی تخلف است. در این خصوص یعنی در بحث نظارت بر بازار، خط مقدم اول، کارگزاری‌ها هستند.
ضرورت نظارت در کارگزاری‌ها
او توضیح داد: به کارگزاران این ماموریت داده شده که فقط در صورت داشتن سیستم نظارتی حق دارند امکان معاملات الگوریتمی را برای سهامداران فراهم کنند تا این اطمینان حاصل شود که مشتری‌های الگوریتم‌دار، با تگ الگوریتم وارد سامانه معاملاتی می‌شوند و کارگزار می‌تواند روی آن‌ها نظارت کند. بنابراین، چنانچه کارگزاری سامانه نظارتی نداشته باشد، اجازه انجام معاملات الگوریتمی برای سهامداران خود را ندارد.
دهقان‌دهنوی در ادامه گفت: علاوه بر مورد نظارتی که از سیستم کارگزاران تعریف شده این احتمال درباره معاملات الگوریتمی وجود دارد که فردی بدون اطلاع کارگزار اقدام به انجام معاملات الگوریتمی کند. در اینجا، در خط دوم نظارت سازمان بورس وارد عمل شده و سعی بر کشف آن خواهد کرد.
او گفت: از ارکان بازار یعنی بورس، فرابورس و مدیریت فناوری خواسته شده روی تشخیص معاملات الگوریتمی کار کنند. تشخیص معاملات الگوریتمی کار سختی است، ولی امکان‌پذیر است. در این مسیر باید خود را از نظر فنی تقویت کنیم که این کار انجام شود.
نوع برخورد با افراد متخلف
رئیس سازمان بورس درباره نوع برخورد با افراد متخلف در این مورد گفت: اگر تشخیص داده شود سهامداری بدون ارسال تگ یا مجوز، با الگوریتم در حال انجام معامله است، اولین برخورد نسبت به انجام این تخلف، بستن کد معاملاتی سهامدار است و بعد از آن جزییات تخلف برای شناسایی ابعاد آن در دستور کار قرار می‌گیرد که چنانچه از این معاملات برای دستکاری در بازار یا نوسان گیری استفاده شده باشد به شکل ویژه با آن برخورد شود.
او در این بخش نیز بار دیگر تأکید کرد: فضای نظارتی برای سالم‌سازی معاملات به درستی انجام شده، اما هیچ ادعایی بر صفر شدن تخلفات وجود ندارد و بی‌تردید ما منکر استفاده از معاملات الگوریتمی نیستیم و ادعا نداریم هیچ دستکاری در بازار صورت نمی‌گیرد. حتماً ممکن است در گوشه و کنار بازار اتفاقاتی بیفتد که از چشم ناظر دور بماند، اما تقاضای بنده از فعالان بازار این است که با هر پدیده و تخلفی در حد اندازه آن برخورد شود. حد و اندازه این موضوع به شکلی نیست که به‌تازگی در شبکه‌های اجتماعی نسبت به آن بزرگ‌نمایی شده است.
افزایش شفافیت در بازار، اقدامی ضروری است
دهقان دهنوی با اشاره به دسته دیگری از اقدامات انجام شده در سازمان بورس گفت: در این دوره فعالیت‌های اساسی و بنیادی انجام شد و برای انجام این امور برنامه‌ریزی‌هایی انجام گرفت. هرچند که برای دستیابی به نتیجه مطلوب به زمان بیشتری نیاز بوده، ممکن است این اقدامات به زودی به نتیجه نرسد، اما لازم است که در آینده به شکل یک تحول در بازار اتفاق بیفتد.
او افزود: در حال حاضر، فعالان بازار نسبت به بعد نظارت رضایت کافی ندارند. این نارضایتی دو طیف کاملا متضاد را شامل می‌شود. عده‌ای معتقدند نظارت در بازار به اندازه کافی وجود ندارد و در مقابل عده‌ای معتقدند نظارت آن قدر زیاد است که خود، مانع فعالیت مطلوب در بازار شده است.
دهقان دهنوی گفت: این موضوع نشان می‌دهد که هنوز فضا به اندازه کافی در بازار شفاف و روشن نیست؛ براین اساس، باید به سمتی برویم که مصادیق نظارتی به نحوی مشخص باشد تا هیچ ابهامی برای فعالان بازار ایجاد نشود؛ بنابراین ضروری است در این زمینه اقدامات بیشتری انجام شود. امیدوارم دوستانی که بعد از این در سازمان فعالیت می‌کنند نیز چنین مسیری را دنبال کنند.
او تاکید کرد: لازمه رسیدن به این مقصود، مشخص شدن تعاریف در تک تک حوزه‌ها، تقویت و هوشمندتر شدن حوزه‌های نظارتی، ساماندهی نحوه برخوردها، تسریع و افزایش دقت در رسیدگی به شکایت‌ها و فرایند‌های قضایی و نیز افزایش قدرت بازدارندگی است، در نظر داشته باشید، رسیدن به این نقطه نیازمند یک فرایند مستمر است و یک شبه ایجاد نمی‌شود.
دهقان دهنوی تصریح کرد: متخلفان در یک نقطه نمی‌ایستند و روزبه‌روز روش‌های جدیدتری را ابداع می‌کنند، بنابراین، نظارت‌ها نیز باید در این خصوص متناسب با تخلف‌ها متحول و روزآمد شود.
هوشمندی در مقررات‌گذاری، لازمه حذف تعارض منافع
رئیس سازمان بورس در پاسخ به شائبه تضاد منافع مدیران شرکت‌های بورسی توضیح داد: تعارض منافع هرجایی ممکن است وجود داشته باشد، به طوری‌که ممکن است برای هر فردی در موقعیت‌های مختلف بین منافع شخصی با منافع مربوط به شرکت یا سازمان محل کار خود، تضاد منافع ایجاد شود. موضوع تضاد منافع بحث گسترده و پر دامنه‌ای است، اما در بررسی این موضوع باید بدانیم در چه حوزه‌ای قرار داریم و چرا و بر چه اساسی یک موقعیت خاص را مصداق تضاد منافع می‌دانیم.
او افزود: یکی از اقدامات انجام شده درباره حل موضوع تعارض منافع، به صندوق‌های سرمایه‌گذاری مربوط است. برای نمونه، ممکن است مدیر یک صندوق سرمایه‌گذاری از معامله کردن زیاد منفعت شخصی کسب کند، در حالی‌که ممکن است انجام معاملات زیاد برای صاحبان واحد‌های سرمایه‌گذاری صندوق مفید نبوده است.
دهقان دهنوی بیان کرد: در چنین شرایطی با در نظر گرفتن مقررات، تضاد منافع تنظیم شد و برهمین اساس سازمان بورس به تدوین مقررات پرداخت، به طوری‌که کارمزد‌ها به نحوی تنظیم شود که مدیر صندوق برای کسب سود بیشتر در یونیت‌های صندوق و عملکرد مناسب، انگیزه کافی داشته باشد.
حضور مدیران نهاد‌های مالی در هیات‌مدیره؟
او بیان کرد: اما موقعیت دیگری که این چند روز به آن پرداخته شده است، حضور مدیران نهاد‌های مالی در هیات‌مدیره شرکت‌های بورس و فرابورس است. در بررسی این موقعیت باید توجه داشته باشیم که فرایند و عملیات بازار منفک از فعالیت هیات‌مدیره شرکت‌ها است.
رئیس سازمان بورس گفت: هیات‌مدیره در شرکت بورس و فرابورس هیچ نقشی در عملیات بازار بورس و بازار فرابورس ندارد. مدیرعامل شرکت و معاون نظارت بر بازار شرکت تحت نظارت معاونت نظارت سازمان، عملیات بازار را رصد و در صورت وجود تخلف، آن را گزارش می‌دهند.
وی بیان کرد: هیات‌های بدوی تخلفات، مسایل را بررسی و به سازمان ارجاع می‌دهند و هیئت‌مدیره شرکت‌های مذکور هیچ دخالتی در این فرایند‌ها ندارند؛ در واقع کل فرایندی که در ارتباط با بازار است، کاملا مجزا از فعالیت هیات‌مدیره شرکت‌ها است. هیات‌مدیره شرکت‌ها حق و اجازه دسترسی به اطلاعات بازار را هم ندارند. تنها افراد مجاز، اجازه دسترسی به این اطلاعات را دارند.
منبع: باشگاه خبرنگاران جوان
آخرین اخبار حوزه بورس را در صفحه بورس تجارت‌نیوز بخوانید.
نظرات