«دیده‌بان پول»، گزارشی تحلیلی و کاربردی درباره بازارها
«جیمبو» به پرواز درآمد! / آیا پول خود را در بانک بگذاریم؟ / پیش‌بینی آینده نرخ سود
یک هواپیما زرد و قرمز. با قدرتی اعجاب‌برانگیز. آماده حل هر بحرانی. «جیمبو» را حتما به یاد دارید. تصور کنید در اقتصاد ایران طی یک سال اخیر چنین هواپیمایی با یک ماموریت ویژه آن هم جمع کردن پول مردم به پرواز درآمده است. آیا این جیمبو قابل اعتماد است؟
ابراهیم علیزاده - محمدعلی‌نژاد : لبخند به لب داشت. جیمبو قادر به حل هر بحرانی بود. اما امان از روزی که قصد فرود داشت. هنگام ورود خودش بحران‌زا بود. شیشه‌های برج مراقبت به لرزه درمی‌آمد. اگر این کارتون بچه‌های دهه شصتی را به یاد ندارید تیزر شروع این کارتون را ببینید.
اما جیمبو چه ارتباطی به این روزهای بازارهای مالی ایران دارد؟
اگر نگران آینده اقتصاد و سرمایه خود هستید این تحلیل تجارت‌نیوز را بخوانید. سلسله گزارش‌های «دیده‌بان پول» می‌تواند به شما کمک کند در کمترین زمان ممکن بیشترین اطلاعات را از آخرین وضعیت بازارها و اوضاع اقتصادی به دست بیاورید و با اتکا به این اطلاعات، با ریسک کمتری تصمیم‌گیری کنید.
یک هواپیما زرد و قرمز. با قدرت اعجاب‌برانگیز. آماده حل هر بحرانی. «جیمبو» را حتما به یاد دارید. تصور کنید در اقتصاد ایران طی یک سال اخیر چنین هواپیمایی با یک ماموریت ویژه آن هم جمع کردن پول مردم به پرواز درآمده است.
آخرین آمار بانک مرکزی کشور نشان می‌دهد طی یک ساله منتهی به مهر ماه امسال یک اتفاق مهم رخ داده است. رشد ۴۵ درصدی در سپرده‌گذاری بانک‌ها. رقمی معادل ۱۵۰۰ هزار میلیارد تومان. با اضافه شدن این پول به سپرده‌های بانکی حجم کل سپرده‌های بانکی به ۴۸۰۰ هزار میلیارد تومان رسیده است.
اگر میانگین رقم سپرده‌گذاری در بانک‌ها را حتی ۱۰۰ میلیون تومان در نظر بگیریم طی یک سال اخیر منتهی به مهر ماه امسال ۱۵ میلیون نفر سپرده‌گذاری جدید ۱۰۰ میلیون تومانی داشته‌اند.
حال اگر کل سپرده‌های بانکی را بر کل جمعیت کشور تقسیم کنیم به طور متوسط هر ایرانی ۵۷ میلیون تومان پول در بانک دارد.
با این ارقام به نظر می‌رسد «جیمبو» آسمان اقتصاد ایران به پرواز درآمده و در یک سال اخیر در حالی که بازارهای مالی به طور متوسط حتی از تورم هم بازدهی کمتری داشتند، پول‌ها به سمت بانک‌ها حرکت کرده است.
اما آیا کسانی که پول خود را به بانک‌ها بردند، برنده شدند؟ آیا آنها سود حقیقی بردند یا اینکه تنها روی کاغذ به میزان حداقل ۱۵ درصد سود کردند؟ آیا تورم به آنها اجازه کسب سود واقعی داده است؟
برنده در بین بازارها اما قربانی تورم!
آخرین آمار مرکز آمار ایران نشان می‌دهد تورم نقطه به نقطه ۳۶ درصد و تورم یک ساله منتهی به دی ماه امسال ۴۲ درصد بوده است. با این رقم کسانی که طی یک سال اخیر در بانک سپرده‌گذاری کرده‌اند سود حقیقی نکرده‌اند. سود اعلامی بانک مرکزی برای یک دوره یکساله ۱۵ درصد است اما حتی اگر بانکی فراتر عمل کرده و ادعای سود تا ۲۴ درصد را هم محقق کرده باشد، باز هم سپرده‌گذار به اندازه تورم سود نکرده است.
پیش از این تجارت‌نیوز در گزارشی درباره نرخ سود بانکی خبر داده بود که برخی بانک‌ها وعده داده‌اند حتی تا ۲۴ درصد سود می‌دهند.
به هر حال این سپرده‌گذاران در مقایسه با فعالان بازارهای مالی به نظر می‌رسد برنده بوده‌اند. طی این دوره یکساله بازدهی بازارهای مالی شامل دلار، طلا، بورس و مسکن به صورت میانگین تنها ۱۰ درصد بوده است.
با این حال اگر ریزتر بخواهیم بررسی کنیم، دلار با سه درصد، طلا با سه درصد و بورس با شش درصد بازدهی هیچ کدام به اندازه سپرده‌گذاری بانک‌ها سود نداشتند. اما در بازار مسکن افزایش قیمت ۲۹ درصدی گزارش شده مرکز آمار نشان می‌دهد حضور در این بازار از سپرده‌گذاری در بانک به‌صرفه‌تر بوده است.
مقایسه نرخ سود سالانه و تورم و بازدهی بازارها
این بازدهی‌ها با احتساب دلار ۲۵۸۰۰ تومانی ۲۳ بهمن ماه پارسال و ۲۶۶۵۰ تومانی روز گذشته، طلای یک میلیون و ۱۶۵ هزار تومانی ۲۳ بهمن ماه پارسال و یک میلیون و ۲۰۳ هزار تومانی دیروز، شاخص بورس یک میلیون و ۲۱۴ هزار واحدی ۲۱ بهمن ماه پارسال و یک میلیون و ۲۸۴ هزار واحدی روز گذشته محاسبه شده است.
با این حال بازار خودرو کمی متفاوت بوده است. طبق گزارش مرکز آمار ایران در گروه کالاهای بادوام شامل لوازم خانگی و خودرو میزان افزایش طی دی ماه پارسال تا دی ماه امسال ۳۵ درصد بوده است. بنابراین سپرده‌گذاران بانکی در مقایسه با بازار کالاها به نظر می‌رسد جامانده‌اند اما احتمالا بهترین معیار مقایسه همان متوسط بازدهی بازارهای مالی باشد که به نظر می‌رسد وضعیت سپرده‌گذاران بهتر بوده است.
پول در بانک بگذاریم یا نه؟
سوال مهمی است که با توجه به روند فعلی آیا اکنون پول خود را به بانک‌ها بسپاریم یا نه؟ مقایسه با بازدهی احتمالی بازارهای مالی، آینده تورم، آینده اقتصاد کلان و آینده بانک‌ها چهار مولفه مهم در این تصمیم‌گیری است. برای تببین این روند و پاسخ به این سوالات ویدیو زیر را ببینید.
وضعیت بازارهای مالی چه سیگنالی به ما می‌دهند؟ توافق احتمالی ایران و برخورد دستوری احتمالی در بازار ارز دو مولفه‌ای است که سناریو افزایش قابل توجه قیمت دلار طی یک سال آینده را کمرنگ می‌کند.
حتی اگر توافقی هم صورت نگیرد بعید است که در ابتدای دوره فعالیت دولت جدید یعنی یک سال اول فعالیت دولت رئیسی جهش ارزی اتفاق بیفتد. این را از تجربه‌های قبلی اقتصاد ایران می‌توان برداشت کرد که معمولا نوسان قابل توجه قیمت دلار در دوره فعالیت دولت اول روسای جمهور پیشین نبوده است.
با این پیش‌بینی از نرخ دلار، احتمالا در بازار طلا هم جهش قابل توجهی نتوان انتظار داشت. در کنار قیمت دلار داخلی، نرخ جهانی طلا هم مولفه مهم اثرگذار در بازار داخلی طلا است. یکی از مولفه‌ای احتمالا موثر در آینده طلا تغییر نرخ بهره در آمریکاست. گزارش‌های چند روز اخیر رسانه‌های خارجی حاکی از این است که به دلیل کنترل تورم در آمریکا، احتمالا نرخ بهره در آمریکا افزایش پیدا کند.
تورم در آمریکا به بالاترین سطح ۴۰ سال اخیر رسیده است.
بانک سرمایه‌گذاری گلدمن‌ساکس پیش‌بینی کرده که فدرال رزرو امسال هفت بار نرخ بهره را افزایش خواهد داد تا جلوی تورمی را که از سال ۱۹۸۲ بی‌سابقه بوده بگیرد.
نرخ تورم در ماه ژانویه ۷٫۵ درصد بوده که بیشترین میزان از سال ۱۹۸۲ بوده است. این تورم تنها شامل مواد خوراکی و انرژی نبوده و لوازم خانگی و بیمه سلامت را هم تحت تاثیر قرار داده است.
بر اساس پیش‌بینی اقتصاددانان گلدمن‌ساکس، فدرال‌رزرو احتمالا طی هفت مرحله متوالی نرخ بهره را ۰٫۲۵ واحد افزایش داده و احتمالا تا دسامبر نرخ بهره را به دو درصد برساند.
پیش‌بینی افزایش نرخ بهره در آمریکا
در صورت تحقق این پیش‌بینی‌ها احتمالا این سیاست انقباضی آمریکا تاثیر منفی روی آینده طلا بگذارد.
با این اتفاق نمی‌توان چندان انتظار داشت که بازار طلا داخلی نیز از ناحیه تقاضا تحریک شود.
بازار سهام نیز با روند فعلی خیلی بعید به نظر می‌رسد که طی یک سال آینده بتواند یک روند جهشی قابل توجه را در پیش بگیرد.
برای پیش‌بینی دقیق‌تر بازارها می‌توانید گزارش قبلی تجارت‌نیوز با تیتر « دلار، طلا و بورس پس از لغو تحریم » را بخوانید.
اما در بازار مسکن و خودرو یک عامل مشترک وجود دارد و آن وعده بزرگ دولت است. اگر دولت نتواند ساخت سالانه یک میلیون مسکن ملی و افزایش تولید سالانه خودرو به سه میلیون دستگاه را محقق کند ممکن است این دو بازار دچار نوسان قیمت شوند اما این نوسان قیمت بعید است که طی یک سال آینده باشد. اغلب کارشناسان بازارهای مالی در لایوهای تجارت‌نیوز پیش‌بینی کرده‌اند حداقل تا سال ۱۴۰۳ امکان خروج بازار مسکن از رکود کم است.
اما در بازار خودرو وضعیت کمی متفاوت است. امکان دارد عدم تحقق وعده دولت زودتر خود را نشان دهد و وضعیت مشابه امسال مجدد تکرار شود. با این حال شاید چندان درست نباشد که سپرده‌گذاری در بانک را به عنوان یک سرمایه‌گذاری با بازدهی بازاری مثل بازار خودرو مقایسه کرد. در عین حال به گفته خیلی از کارشناسان در دوره یک ساله آینده به دلیل احتمال تداوم روند تورم بالای اقتصاد ایران خرید مسکن و خودرو با نگاه مصرفی معقول به نظر می‌رسد.
سیگنال مهم تورم
تورم چه خواهد شد؟ پاسخ به این سوال برای بازارهای مالی خیلی مهم است. عبور رشد نقدینگی از ۴۱ درصد در آخرین آمار امسال مربوط به دوره یکساله منتهی به آذر ماه امسال سیگنال مهمی است. این نرخ در دوره مشابه سال گذشته ۳۸ درصد بود.
در دوره یکساله منتهی به آذر ماه امسال نرخ رشد پایه پولی نیز درحالی ۳۸ درصد بود که این نرخ در دوره مشابه سال گذشته ۳۰ درصد بود.
شاید به واسطه همین متغیرهای مهم پولی است که بانک جهانی تورم اقتصاد ایران در سال ۲۰۲۲ را ۴۱ درصد پیش‌بینی کرده است. در مقطع فعلی تورم اقتصاد ایران ۴۲ درصد است و با این روند به نظر می‌رسد سناریوی ریزش شدید تورم کمی بعید به نظر می‌رسد.
مرکز پژوهش‌های مجلس نیز پیش‌بینی کرده که در سال آینده ۱۵۰ هزار میلیارد تومان تا ۳۰۰ هزار میلیارد تومان دولت کسری بودجه داشته باشد. با این روند در صورت تداوم تورم طبیعی است که دولت سیاست انقباضی در پیش بگیرد و این به معنای افزایش نرخ بهره بانکی خواهد بود. موضوعی که در اخبار غیررسمی از بانک‌ها هم قابل مشاهده است که به شکل غیررسمی با افزایش نرخ بهره باعث واکنش بانک مرکزی شده‌اند. در چند وقت اخیر بانک مرکزی بارها به بانک‌ها هشدار داده وعده پرداخت نرخ سود بالاتر از ۱۵ درصد مصوب شورای پول و اعتبار به مشتریان ندهند.
در بخش اقتصاد کلان نیز تداوم رکود اقتصاد و بازارها این پیام را دارند که احتمالا نقدشوندگی در بازارها کمی سخت باشد و همین باعث جذاب‌تر شدن سپرده‌گذاری در بانک‌ها خواهد شد.
آینده بانک‌ها
اما آینده بانک‌ها چقدر قابل اتکاست؟ در آخرین گزارش‌هایی که از صورت‌های مالی بانک‌های کشور منتشر شده تصویری از بانک‌ها به دست می‌آید که تا حد زیادی نگران کننده است.
این جمله توصیفی از وضعیت فعلی توسط روزنامه دنیای اقتصاد بوده است. طبق گزارش اخیر این روزنامه، بر اساس این اسناد مالی، از مجموع ۲۷ بانک بررسی شده، ۱۲بانک خصوصی و دولتی دارای زیان انباشته و ۱۵ بانک فاقد زیان انباشته هستند. در مجموع زیان انباشته ۱۲ بانک ۲۹۹ هزار و ۳۱۸میلیارد تومان گزارش شده که بیشترین آن به بانک خصوصی آینده با ۸۱ هزار و ۹۵۵ میلیارد تومان و کمترین آن به بانک توسعه تعاون با رقم ۹۴۹ میلیارد تومان تعلق دارد.
در میان ۱۲ بانک زیانده مورد بررسی شش بانک ملی، سپه، کشاورزی، مسکن، توسعه صادرات و توسعه تعاون دولتی و شش بانک آینده، سرمایه، شهر، ایران زمین، دی و پارسیان خصوصی هستند.
بانک ملت با سود انباشته ۱۵هزار و ۳۵۰ میلیارد تومانی در رتبه اول، پاسارگاد با نزدیک به ۱۴هزار میلیارد تومان دوم، صادرات با نزدیک به ۵/ ۲ هزار میلیارد تومان سوم، تجارت و سامان هرکدام با نزدیک به ۶/ ۱ هزار میلیارد تومان چهارم و پنجم، مهرایران با ۱۵۰۰ میلیارد تومان ششم و اقتصادنوین با ۱۳۰۰ میلیارد تومان هفتم است. خاورمیانه، کارآفرین، سینا، رسالت، بانک صنعت و معدن، پست‌‌بانک، رفاه و گردشگری نیز به ترتیب با ۱۱۲۲ میلیارد تومان، ۱۰۲۴ میلیارد تومان، ۷۱۴ میلیارد تومان، ۶۵۸ میلیارد تومان، ۶۵۳ میلیارد تومان، ۴۳۷ میلیارد تومان، ۳۷۵ میلیارد تومان و ۱۰ میلیارد تومان در رتبه‌های هشتم تا پانزدهم قرار دارند.
اما تجربه قبلی اقتصاد ایران در موسسات پولی نشان می‌دهد اتکا به اینکه بانکی زیانده هست یا نه چندان معیاری برای تصمیم‌گیری نمی‌تواند باشد. این بانک‌ها همه از بانک مرکزی مجوز دارند و در صورت بروز هر مشکلی قاعدتا بانک مرکزی باید پاسخگو باشد. در تجربه قبلی هم دولت وقت حاضر شد بیش از ۳۰ هزار میلیارد تومان برای موسسات خرج کند تا بحران کمی فروکش کند. بنابراین دولت حتی به بهای چاپ پول و خلق تورم قانع شد که پول سپرده‌گذاران را پرداخت کند.
با این روند به نظر می‌رسد سپرده‌گذاری در بانک‌های زیانده تنها هزینه مبادله سپرده‌گذاران را افزایش دهد. در واقع در صورت بروز مشکلی احتمالا ممکن است آنها با اتفاقاتی مثل دیرتر دسترسی پیدا کردن به سپرده‌های خود مواجه شوند.
در مجموع احتمال پایین سناریوی کاهش شدید تورم، احتمال پایین سناریوی رونق قابل توجه در بازارها و اخبار غیررسمی افزایش نرخ سود در برخی بانک‌ها سه عاملی هستند که احتمالا برای یک نگاه سرمایه‌گذاری نه مصرفی طی یک سال آینده گزینه سپرده‌گذاری در بانک را معقول کند. اما اگر اتفاقاتی مثل پاک شدن گزینه توافق ایران در بین سناریوها مطرح شود طبیعتا نمی‌توان به این پیش‌بینی چندان اتکا کرد. در صورت بروز چنین اتفاقاتی ممکن است «جیمبو» مجبور به فرود شود که ترس بازارها را به همراه خواهد داشت و احتمالا سناریو آینده کمی متفاوت شود. در کارتون هواپیمای اعجاب‌برانگیز همیشه فرودهای جیمبو بحران‌های متفاوتی را به همراه داشت.
آخرین گزارش‌های با عنوان دیده‌بان پول را در اینجا بخوانید.
نظرات