یوتیلیتی بحث داغ این روزهای مدیران پتروشیمی‌هاست‌ آنها در سال ۱۴۰۲ با بحران‌های بزرگی دست و پنجه نرم می‌کردند؛ از رشد قیمت خوراک این صنعت گرفته تا هزینه‌ حمل و نقل و سربار تولید همگی دست در دست هم دادند تا سودسازی این صنعت در مسیر سختی قرار بگیرد. پیش از این در گزارش‌های تحلیلی انرژی پرس مشخص شده که کدام یک از پتروشیمی‌ها با افت بیشتری در سودآوی در روبه‌رو شده‌اند. حالا اما با اطلاعیه پتروشیمی‌های بورسی در سایت کدال مشخص شده، قیمت خوراک گاز این صنعت در سال ۱۴۰۲ تعدیل شده و هزینه تولید این صنعت را کاهش داده که در ادامه منجر به رشد سودآوری آن‌ها می‌شود. اما موضوعی که پتروشیمی‌ها در حال حاضر مطرح می‌کنند و آن را معضلی بزرگ برای تولید و سودآوری این صنعت می‌دانند، بحث هزینه‌های سنگین خدمات و محصولات یوتیلیتی است. این در حالی‌ است که محاسبه‌ای ساده از صورت‌های مالی حسابرسی‌ شده پتروشیمی‌های بورسی در سال مالی ۱۴۰۲ این فرضیه را نقض می‌کند. سهم ناچیز یوتیلیتی از هزینه تولید پتروشیمی‌ها بررسی گزارش‌های مالی حسابرسی شده ۲۱ پتروشیمی بزرگ بورسی در سال ۱۴۰۲ نشان می‌دهد تنها ۱۰ درصد از «بهای کل تمام‌شده» صنعت پتروشیمی‌ را هزینه محصولات یوتیلیتی تشکیل داده است. طبق بررسی‌های انرژی پرس این ۲۱ پتروشیمی در سال مالی ۱۴۰۲ برای تولید محصولات خود بالغ بر ۳۹۱ هزار و ۷۸۵ میلیارد تومان هزینه کرده‌اند. با این وجود اما تنها ۴۱ هزار و ۲۱ میلیارد تومان از این مبلغ مربوط به هزینه انرژی و محصولات یوتیلیتی بوده است. به این ترتیب تنها ۱۰ درصد از «بهای کل تمام‌شده» صنعت پتروشیمی‌ مربوط به هزینه انرژی و یوتیلیتی است. لازم به ذکر است بخش بزرگی از این مبلغ مربوط به سوخت گاز است که یوتیلیتی به شمار نمی‌رود. این یعنی هزینه اختصاصی محصولات یوتیلیتی نظیر آب، برق و اکسیژن از این مبلغ نیز کمتر بوده است. اما نکته بسیار مهمی که در تحلیل هزینه تولید پتروشیمی‌ها به چشم می‌خورد، هزینه گزافی‌ است که سه پتروشیمی شیراز، کرمانشاه و خراسان برای محصولات یوتیلیتی پرداخت می‌کنند. از آنجایی که این سه پتروشیمی در مناطق ماهشهر و عسلویه قرار نگرفته‌اند به ناچار سایت‌های یوتیلیتی مستقل دارند و این موضوع هزینه آب، برق و سایر محصولات یوتیلیتی را برای این شرکت‌ها بالا برده است. با این حساب اگر هر یک از شرکت‌های پتروشیمی به منظور کاهش هزینه تولید خود، به فکر احداث واحدهای یوتیلیتی مستقل باشد، با یک محاسبه ساده می‌توان نتیجه گرفته که پروژه شکست خورده‌ای را انتخاب می‌کند. چرا که از یک طرف احداث واحدهای یوتیلیتی هزینه‌های سنگینی در بر دارد و از طرف دیگر نیز شرکت‌های پتروشیمی مستقل در این حوزه (نظیر خراسان) متحمل هزینه‌های سنگینی شده‌اند. واضح است که هزینه یوتیلیتی رقمی بین ۵ الی ۲۰ درصد از هزینه کل تولید است و عدد بزرگی نیست که برای جبران آن پتروشیمی‌ها وارد پروسه احداث واحدهای یوتیلیتی شوند. جهش سنگین قیمت گاز مصرفی مبین با این حساب مشخص شد که هزینه محصولات یوتیلیتی در تولید پتروشیمی‌ها سهم بالایی ندارد و دعوای همیشگی پتروشیمی‌ها با دو شرکت مبین و فجر تنها بر سر ۱۰ درصد از بهای کل تمام‌شده است. علاوه بر آن باید گفت با وجود تمامی این مباحث، در حال حاضر نرخ محصولات یوتیلیتی نیز با قیمت واقعی آن فاصله دارد. نمودار زیر مبلغ گاز مصرفی مبین انرژی خلیج فارس را در سال‌های اخیر نشان می‌دهد. همان‌طور که مشخص است هزینه مصرف گاز مبین انرژی خلیج فارس در سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲ جهش بزرگی را تجربه کرده و موجب رشد سنگین هزینه تولید این شرکت شده است. طبیعتا با رشد هزینه‌های تولید، مبلغ فروش محصولات نیز باید بالا برود. چرا که اگر خلاف این روند اتفاق بیفتد تولید با مشکل روبه‌رو خواهد شد و در نهایت شرکت زیان‌ده می‌شود. طبق نمودار هزینه مصرف گاز مبین انرژی خلیج فارس از ۳۳۱ میلیارد تومان در سال ۱۳۹۹ با رشد دو هزار ۸۲۶ درصدی به ۹ هزار و ۶۸۷ میلیارد تومان در سال ۱۴۰۲ رسیده است. با این حساب هزینه گاز مصرفی مبین انرژی خلیج فارس طی سه سال اخیر بیشتر از ۲۹ برابر شده است. این در حالی‌ست که قیمت محصولات یوتیلیتی نظیر بخار، آب و اکسیژن ۳۵۰ درصد (۴.۵ برابر) افزایش داشته است. این بدان معناست که اگر نرخ فروش یوتیلیتی ثابت بماند یا به قیمت‌های سال ۱۳۹۹ بازگردد دو شرکت مبین انرژی و فجر انرژی در آینده نزدیک زیان‌ده خواهد شد و این موضوع تنها به ضرر سهامداران این دو شرکت است.
