قطع کمک مالی امریکا به دلیل امضای قرارداد ۱۹۱۹

دوم آبان 1298، امریکا کمک‌های مالی خود به دولت ایران را که ماهیانه پرداخت می‌شد، در اعتراض به انعقاد قرارداد 1919 وثوق الدوله با انگلیس قطع کرد.

به گزارش تجارت‌نیوز، این قرارداد هفدهم مرداد ۱۲۹۸ خورشیدی برابر با ۹ اوت ۱۹۱۹ میلادی، بین دولت‌های ایران و بریتانیا با امضای وثوق‌الدوله و سِر پِرسی کاکس بسته شد.

امضاکنندگان و معدود مدافعان قرارداد با توجیه نجات کشور از نابودی با توسل به دولتی قدرتمند، قرارداد را محرمانه به امضا رساندند.

بر اساس این قرارداد تمامی امورات کشوری و لشکری ایران زیرنظر مستشاران انگلیسی و با مجوز آنان صورت می‌گرفت. این قرارداد شامل دو قسمت است که هرکدام جداگانه به امضا رسید. پیمان نخست که عنوان رسمی آن «قرارداد نظامی و سیاسی میان ایران و بریتانیا» است از یک دیباچه و شش ماده تشکیل می‌شود و قرارداد دوم دارای چهار ماده است.

ماده اول قرارداد اصلی (قرارداد سیاسی و نظامی) بطور رسمی اعلام می‌دارد که «دولت بریتانیای کبیر به صریح‌ترین بیانی که ممکن است، قولی را که در گذشته به کرات به دولت ایران داده است بار دیگر به موجب این قرارداد تایید کرده و برعهده می‌گیرد که استقلال و تمامیت ارضی ایران را محترم بشمارد».

حسین مکی در کتاب تاریخ بیست ساله ایران می‌نویسد که سِر دنیس رایت، سفیر پیشین انگلستان در ایران در کتاب خود، انگلیسی‌ها در میان ایرانیان، اعتراف می‌کند که قرارداد ۱۹۱۹ «بریتانیا را در امور داخلی ایران کاملا مختار می‌ساخت و عملا از مداخله سایر قدرت‌ها مانع می‌گشت.

کرزن (وزیر خارجه وقت انگلیس) به وزیران همکارش چنین توضیح می‌داد که این قرارداد از آن رو لازم است که ایران با موقعیت حساس خود بین هندوستان و بین النهرین، که به تازگی تحت قیمومیت بریتانیا درآمده بود، به دامان بلشویک‌ها نیفتد.

اما این قرارداد به زودی نه تنها در ایران، بلکه در فرانسه و ایالات متحده امریکا و شوروی مورد حمله قرار گرفت و اختفایی که در مذاکرات منتهی به آن لحاظ شده بود و موضع مسلطی که قرارداد به بریتانیا تفویض می‌داشت با انتقاد شدید رو به رو شد.

منبع: روزنامه تعادل