کاهش ۱۹ درصدی میزان باروری در ایران / پیری جمعیت در ایران چقدر جدی است؟

به گزارش تجارت‌نیوز ، میزان باروری در ایران از ۲٫۱ در سال ۹۶ به ۱٫۷ در سال ۹۹ رسیده است. این جدیدترین داده‌های مرکز آمار ایران درباره وضعیت باروری در کشور است.

آنطور که مرکز آمار گزارش داده میزان باروری در کشور تنها در چهار استان بیش از حد جانشینی است. (سطح جانشینی یعنی میانگین زنده‌زایی زنان در طول دوره باروری که باید ۲٫۱ باشد.) بر این اساس فقط استان‌های سیستان و بلوچستان، خوزستان، یزد و خراسان جنوبی میزان باروری بالای سطح جانشینی دارند و در سایر استان‌ها میزان باروری کمتر از ۲٫۱ است.

کاهش باروری در ایران یک چالش است

محمد میرزایی، رئیس انجمن جمعیت شناسی ایران و استاد دانشگاه تهران به تجارت‌نیوز می‌گوید: «کاهش میزان باروری در ایران به زیر سطح جانشینی که ۲٫۱ تعیین شده، یک چالش است.»

برخی می‌گویند وضعیت اقتصادی کشور باعث شده به فرزندآوری فکر نکنیم، اما موضوع تنها فرزندآوری افراد متاهل نیست بلکه تمایل به ازدواج هم کم است. داده‌های مرکز آمار هم این موضوع را تائید می‌کند.

در سال ۱۳۹۰ مجموع ازدواج ثبت شده ۸۷۴ هزار و ۷۰۲ نفر بوده که در سال ۱۳۹۹ به ۵۵۶ هزار و ۷۳۱ نفر کاهش یافته است، یعنی بیش از ۳۶ درصد کاهش.

حالا نمایندگان مجلس با طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده به دنبال این هستند افراد را به فرزندآوری متمایل کنند. اما رئیس انجمن جمعیت شناسی ایران می‌گوید: «در کنار سیاست‌های کلان، تصمیم زوجین برای ازدواج و باروری مهم است. به عبارتی با وجود سیاست‌های کلان درباره افزایش یا کاهش باروری، همچنان تصمیم نهایی به عهده افراد است. اگر در سطح خرد جامعه پذیرش نباشد دولت هر کاری هم کند نمی‌تواند مردم را متمایل به ازدواج و فرزندآوری کند.»

میرزایی می‌گوید: «باروری باید به بالای سطح جانشینی برسد، اما ازدواج الزاماتی دارد. در حال حاضر بسیاری از افراد شرایط ازدواج از جمله شغل و مسکن را ندارند؛ بنابراین تمایلی هم به ازدواج ندارند.»

او در ادامه به وضعیت ازدواج و باروری می‌پردازد: «در اواخر دهه ۸۰ و اوایل دهه ۹۰ میزان ازدواج در کشور افزایش یافت. دهه شصتی‌ها به سن ازدواج رسیده بودند و در سنین ۲۰ تا ۳۵ سالگی بودند. میزان ازدواج هم که بالا می‌رود، روی باروری هم تاثیر دارد. در آن دوره افراد بیشتری در معرض ازدواج بودند. البته بسیاری از آنها هم ازدواج نکردند زیرا شرایط ازدواج را نداشتند.»

میرزایی می‌گوید: «ساختار سنی کشور روی میزان باروری تاثیر دارد. در کنار ساختار سنی کشور باید شرایط لازم برای ازدواج را هم در نظر گرفت.»

سالخوردگی جمعیت، پیامد کاهش باروری

رئیس انجمن جمعیت شناسی ادامه می‌دهد: «به جرات می‌توان گفت که در طول تاریخ تا سال ۱۳۶۵ هرم سنی جمعیت ایران شکل هرم را داشت، با قاعده ای گسترده. اما باروری که به طور اساسی و مستمر کاهش یابد هرم سنی جمعیت شکل دیگری می‌گیرد. ابتدا وارد پنجره جمعیتی می‌شود و برای چند دهه درحدود نیم قرن گستردگی جمعیت به وسط هرم سنی منتقل می‌شود.»

او می‌گوید: «اکنون در مرحله پنجره جمعیتی هستیم که تا سال ۱۴۲۰ بسته می‌شود. البته ما قدر این فرصت را تاکنون به خوبی ندانسته‌ایم.»

میرزایی با بیان اینکه پیامد کاهش مستمر باروری، سالخوردگی است، ادامه می‌دهد: «در مرحله بعدی که سالخوردگی جمعیت است، هرم سنی جمعیت شکل استوانه‌ای به خود می‌گیرد. هرم سنی جمعیت ایران نیز در سال ۱۴۳۰ که جمعیت سالخورده خواهد شد، شکل استوانه‌ای می‌گیرد. هرم سنی کشورهای افریقایی که کاهش باروری را دیرتر شروع کرده‌اند تا پایان قرن ۲۱ استوانه‌ای شکل می‌شود.»

او می‌گوید: «اگر در دهه آتی، دستگاه برنامه‌ریزی و دولت به طور جدی‌تری تسهیل ازدواج و توانمندسازی جوانان را در دستور کار قرار دهند به احتمال زیاد نرخ باروری به بالای سطح جانشینی می‌رسد. اگر در دو دهه آینده نرخ باروری بالا بیاید مسئله جدی جمعیتی در کشور نخواهیم داشت.»

میرزایی بر این باور است که در هر یک از مراحل تحولات جمعیتی، چالش‌هایی وجود خواهد داشت که دستگاه برنامه‌ریزی و دولت باید برای چاره‌اندیشی آنها تلاش کنند.