زهرا رسولی 
تحلیل پویا ناظران، اقتصاددان در مورد آینده مذاکرات
پیش‌بینی آینده مذاکرات / شاید «توافق کم در برابر کم»
سیگنال‌های منفی از مذاکرات، روز شنبه ۱۳ آذر ماه نوسانات نرخ ارز را افزایش داد. دور بعدی گفتگوها روز پنجشنبه آغاز می‌شود. پویا ناظران، اقتصاددان پیش‌بینی کرده است که ایران و کشورهای طرف مذاکره، تا اواخر ماه جاری مسیری را برای ادامه مذاکرات پیدا می‌کنند. به گفته او، احیای برجام به شکل سابق امکان‌پذیر نیست.
به گزارش تجارت‌نیوز ، روز جمعه ۱۲ آذر، دوره هفتم مذاکرات ۱+۴ به پایان رسید. اما سیگنال‌های ناامیدکننده از این گفتگو، شنبه بازارها را تحت تاثیر قرار داد.
پویا ناظران، اقتصاددان در فایلی صوتی که در کانال خود منتشر کرده، آینده مذاکرات را پیش‌بینی کرده است.
او چگونگی رسیدن به توافقی را که متضمن منافع همه طرف‌ها باشد تشریح کرده است.
به گفته او برجام، از نظر ماهوی نمی‌توانست به منافع اقتصادی پایدار منجر شود و باید راه دیگری جست.
بازگشت به برجام عملی نیست
او در ابتدا تاکید می‌کند، با وجودی که همه طرف‌ها و آمریکا بر بازگشت به برجام تاکید دارند اما تحقق این موضوع در عمل سخت و پیچیده است.
به گزارش تجارت‌نیوز، ناظران توضیح می‌دهد که هدف ایران از بازگشت به برجام کسب امتیازات پایدار اقتصادی است و در این مسیر بر کسب تضمین از آمریکا تاکید می‌کند.
به عبارت دیگر ایران به دنبال این است که آمریکا تضمین بدهد شرکت‌های اروپایی و آسیایی را به دلیل کار با ایران جریمه نمی‌کند.
او میافزاید: در مقابل، آمریکا برجام را مختص مسائل هسته‌ای می‌داند و تاکید می‌کند که اگر شرکت‌ها تحریم غیر هسته‌ای را نقض کنند، جریمه می‌شوند.
به گفته ناظران، در چنین شرایطی حتی اگر همه تحریم‌های ثانویه آمریکا لغو شوند و اوضاع تحریمی به سال ۹۵ بازگردد، بنگاه‌های اروپایی به دلیل تحریم‌های اولیه ریسک همکاری با ایران را بالا ارزیابی می‌کنند.
محرومیت ایران از منافع اقتصادی
این اقتصاددان میافزاید: در چنین شرایطی ایران نیز می‌بیند که به دلیل تحریم‌های غیر هسته‌ای و نبود تضمین از طرف آمریکا، از منافع اقتصادی برجام بهره‌مند نشده است.
ناظران می‌گوید: از نظر ایران، آمریکا با تحریم‌های غیرهسته‌ای مثل کاتسا روح برجام را نقض کرده است. بنابراین اگر این کشور می‌خواهد به مذاکرات بازگردد، باید همه تحریم‌های هسته‌ای و غیرهسته‌ای را به وضعیت سال ۲۰۱۵ بازگرداند.
انتظار آمریکا از بازگشت به برجام
او در تشریح پاسخ آمریکا به این خواسته می‌گوید: در این صورت، ایران نیز باید تمام توسعه موشکی و پهپادی خود را به سال ۲۰۱۵ بازگرداند.
علاوه بر آن، برجام در سال ۲۰۱۵ چند بند غروب ۸ ساله، ۱۰ ساله و ۱۵ ساله داشته است که برخی فعالیت‌های هسته‌ای ایران را برای این بازه‌های زمانی ممنوع می‌کند.
اما در سال ۲۰۲۱ فقط دو یا چهار سال از آن باقی مانده؛ پس اگر قرار است به سال ۲۰۱۵ بازگردیم این ممنوعیت‌های هسته‌ای نیز باید تمدید شود.
ناظران پیش‌بینی می‌کند: ایران چنین شرطی را نمی‌پذیرد و حتی تاکید می‌کند که غنی‌سازی ۲۰ درصدی را به دلیل کارکردهای غیرنظامی ادامه می‌دهد.
بازگشت به برجام مسیر مشخصی ندارد
به گزارش تجارت‌نیوز، این اقتصاددان در ادامه می‌گوید: این شرایط نشان می‌دهد که بازگشت به برجام، مسیر مشخصی ندارد و گره‌های سیاسی و فنی بسیاری، تحقق آن را مشکل می‌کند.
به گفته او، همه این موارد در حالی است که ایران و آمریکا به صورت مستقیم صحبت نمی‌کنند و با فرستادن پیغام نمی‌توان انتظار حل مشکلات را داشت.
ماهیت حقوقی برجام به دستاورد اقتصادی نمی‌رسد
ناظران در ادامه تاکید می‌کند: برجام به‌دلیل طراحی حقوقی خود، ماهیتا سندی امنیتی بود و به دستاوردهای اقتصادی پایدار نمی‌رسید.
این اقتصاددان توضیح می‌دهد: وقتی کشور امتیازی حقوقی را می‌گیرد، یعنی تحریمی لغو می‌شود، به بهانه دیگری تحریم دیگری، با کارکرد مشابه ولی با بسته‌بندی متفاوت تصویب می‌شود.
او میافزاید: توافق حقوقی، لزوما به منافع اقتصادی منجر نمی‌شود. برای دستیابی به دستاوردهای اقتصادی باید توافق اقتصادی کرد.
طبق گزارش تجارت‌نیوز، به گفته این اقتصاددان، برای مثال دو طرف باید به این نتیجه برسند که بانک ایرانی می‌تواند، حداقل یک میلیارد دلار ال سی در بانک خارجی باز کند.
ناظران توضیح می‌دهد: این که چه تحریمی به چه روشی لغو می‌شود به اقتصاد کشور مرتبط نیست.
برجام منافع ۲ طرف را تامین نمی‌کند
این کارشناس می‌گوید: علی‌رغم اینکه برجام چنین چارچوبی نداشت، طرف‌ها سعی در احیای آن دارند و در عین حال می‌خواهند توافقی حاصل شود که امتیاز اقتصادی داشته باشد و پایدار نیز باشد.
ناظران میافزاید: در این شرایط پیشنهاد هر دو طرف از نظر دیگری دربارنده منافعی نیست که به دنبال آن هستند.
او تاکید می‌کند: این ناشی از زیاده‌خواهی طرفین نیست بلکه مشکل در پایه‌ای است که مذاکرات را روی آن قرار دادند.
فرصت طلایی، تا پایان آذر
ناظران می‌گوید: اصل مذاکرات شاید نیمه دسامبر (اواخر آذرماه) برگزار شود. آن زمان است که می‌توان با واقعیت مواجه شد که برجام قابل احیا نیست و طرحی جدید با چارچوبی تازه لازم است.
به گفته این اقتصاددان، اگر تا نیمه دسامبر هنوز مسیر رو به جلویی برای مذاکرات پیدا نشده باشد، از ژانویه بحث بردن پرونده ایران به شورای امنیت مطرح می‌شود.
ناظران با تشریح روندی که در این صورت طی می‌شود، می‌گوید: رفتن پرونده به شورای امنیت، آزمایش اتمی را اجتناب‌ناپذیر می‌کند.
به گفته این اقتصاددان، از آن سو، ممکن است در داخل ایران نیز نرخ دلار افزایش یابد، بورس آسیب ببیند و نارضایتی‌ها بیشتر شود.
مذاکرات به بن‌بست نرسیده است
او میافزاید: تصمیمات غلط می‌تواند نتایج بدی را برای همه طرف‌های درگیر در مذاکرات هسته‌ای داشته باشد.
این اقتصاددان ادامه می‌دهد: به احتمال قوی آنها در نیمه دسامبر مسیری برای ادامه مذاکرات پیدا می‌کنند.
ناظران می‌گوید: مذاکرات هنوز به بن بست نرسیده است. می‌توان امیدوار بود که طرف‌ها دو هفته آینده در مسیری بر سر مذاکرات توافق کنند.
ویژگی‌های توافق پایدار
این اقتصاددان تاکید می‌کند: لازمه هر توافق پایدار، تعریف امتیازهای اقتصادی مشخص است.
به گفته او، قرارداد باید به جای تاکید بر ابعاد حقوقی مانند لغو تحریمی خاص، در بردارنده انگیزه اقتصادی مانند صادرات تعداد مشخصی بشکه نفت در سال باشد.
ناظران می‌گوید: ارکان توافق باید اهداف اقتصادی را دنبال کنند و همزمان با مذاکرات هسته‌ای، لازم است که پرونده اف‌ای‌تی‌اف نیز به نتیجه برسد.
به گفته او، زمان رسیدگی به موضوع FATF نه قبل از مذاکرات وین است و نه بعد آن؛ این پرونده دقیقا باید به موازات مذاکرات وین پیش رود.
امتیازات متناسب برای هر دو طرف
ناظران می‌گوید: در چنین توافقنامه‌ای، طرفین به‌جای تضمین حقوقی باید به دنبال توافق اقتصادی باشند و لازمه چنین موضوع، امتیازهای متقابل متناسب است.
او توضیح می‌دهد: هر امتیاز به ازای امتیاز دیگری داده می‌شود و این امتیاز نباید پیش‌پرداخت شود.
به گفته این اقتصاددان، چنین توافقی نقد به نقد امتیازات را مبادله می‌کند و به همین صورت پس می‌گیرد. همین عمل باعث شکل‌گیری توافق می‌شود.
ناظران می‌گوید: تحقق چنین شرایطی به ماه‌ها و سال‌ها زمان نیاز دارد. در واقع فرایندی تدریجی و بلندمدت است و کار چند هفته نیست.
زمان کافی نیست
او در ادامه میافزاید: اکنون زمان کافی برای پیمودن چنین فرایندی وجود ندارد.
ناظران می‌گوید: بر اساس تحلیل‌ها گریز هسته‌ای ایران به دو تا سه ماه رسیده و به طور مداوم نیز در حال کاهش است.
به گفته این کارشناس، گریز هسته‌ای به این معناست که اگر کشوری اراده‌ای برای برای ساخت بمب اتم داشته باشد از نظر فنی چقدر تا ساخت آن فاصله دارد.
ناظران توضیح می‌دهد: طراحی برجام به گونه‌‌ای بود که گریز هسته‌ای ایران را به بالای یک سال افزایش می‌داد و در آن سطح نگه می‌داشت.
این اقتصاددان می‌گوید: اکنون که گریز هسته‌ای ایران کوتاه و کاهنده است، زمان کافی برای مذاکرات و رسیدن به یک توافق اقتصادی پایدار وجود ندارد.
توافق کم در برابر کم
ناظران میافزاید: خروجی محتمل وین، توافقی است که گریز هسته‌ای ایران را تا چهار ماه افزایش دهد و تحت نظارت آژانس در همان سطح نگه دارد.
به گزارش تجارت‌نیوز، او ادامه می‌دهد: ایران امتیازات هسته‌ای کمتری می‌دهد و متناسب با آن، امتیازات اقتصادی کمتری را نیز نسبت به برجام سال ۹۴ دریافت می‌کند.
این اقتصاددان می‌گوید: چنین حالتی را می‌توان توافق کم در برابر کم توصیف کرد که فرصت را برای مذاکرات و رسیدن به توافق اقتصادی بلندمدت فراهم می‌کند.
فرصتی برای حرکت به سمت توافقی جامع
ناظران میافزاید: اگر طرفین از این فرصت استفاده کنند و به تدریج و گام به گام توافقی را امضا و اجرایی کنند، به نفع ایران است.
به گفته او، اما نکته مهم‌تر این است که به موازات آن باید در داخل ایران، اصلاحات ساختاری اقتصادی صورت بگیرد تا کشور در ریل رشد و توسعه قرار می‌گیرد.
به گفته او، اگر بعد از حصول توافق کم در برابر کم، مذاکرات متوقف شود، توافق دیر یا زود تقض می‌شود.
به گزارش تجارت‌نیوز، این اقتصاددان، چنین توافقی را ناپایدار و موقت می‌داند و می‌گوید: توافق کم در برابر کم، صرفا تا زمانی که مذاکره‌ای سنگین‌‌تر برای امضای توافقنامه‌ای جامع‌تر انجام شود، اعتبار دارد.
به گفته ناظران، بدون آن، تهدیدات شورای امنیت باز می‌گردد که به نفع هیچ‌کدام از طرفین نیست.
مهم‌ترین اخبار حوزه اجتماعی و سیاسی را در صفحه جامعه تجارت‌نیوز بخوانید.
نظرات