برجام در آستانه احیا؟/ اولین جزئیات از متن پیش‌نویس توافق

به گزارش تجارت نیوز ، نزدیک به یک هفته از ارائه نسخه اصلاحی ایران درباره پیشنویس توافق احیای برجام می‌گذرد اما هنوز نقاط مبهمی باقی است؛ گره هایی که اگر باز شوند، طرفین مذاکره را در یک قدمی توافق قرار می‌دهد.

به نقل از اکوایران ، هرچند ارائه پیشنهادات ایران به اروپا در زمینه متن پیشنویس توافق، احتمال حصول به نتیجه مثبت را از منظر بسیاری از تحلیلگران، افزایش داده اما همچنان موضوع تضمین توافق، گره اصلی مذاکرات و مانعی بر سر احیای برجام است.

گرچه همچنان مقامات رسمی طرفین مذاکرات ترجیح داده اند از بیان جزئیات ذکر شده در پیش نویس بپرهیزند اما برخی اظهارنظرها، جزئیاتی از متن توافق احتمالی را شرح داده اند.

گواه این مدعا اظهارات حمید حسینی فعال اقتصادی در حوزه نفت در شبکه های اجتماعی است. بنابر آنچه او مطرح کرده است، توافق احیای برجام و اجرای آن، در یک چارچوب کلی چهار مرحله دارد.

به عبارتی دیگر، پس از روز جمع بندی که همان روز توافق است، اجرای «توافق احیای برجام» در دو بازه ۶۰ روزه کلید می‌خورد و به طور کلی، اجرای این توافق در فرصتی ۱۲۰ روزه تعریف شده است.

طرفین مذاکره در ۶۰ روز نخست به عنوان «دوره تایید»، موظفند ترتیبات اجرایی توافق را مهیا سازند.

دوره ۶۰ روزه دوم نیز «دوره بازاجرا» نام گرفته که در صورت توافق طرفین برای آغاز آن، اقدامات صورت گرفته و میزان پایبندی طرفین به تعهدات راستی آزمایی می‌شود. عبور موفقیت آمیز و کم تنش از این سه مرحله، مجوزی برای ورود به مرحله چهارم خواهد بود که دوره تکمیلی توافق نام گرفته است. حال سوال این است که جزئیات هریک از این مراحل چه خواهد بود؟

روز توافق

بنابر اطلاعات موجود درباره متن پیشنویس، در صورت حصول موافقت بر سر متن، در وهله نخست جمع بندی نهایی مذاکرات با حضو وزیران خارجه طرفین مذاکره صورت می‌گیرد.

ظاهرا لغو ۳ فرمان اجرایی تحریمی نیز در زمره اقداماتی است که در روز توافق انجام می‌شود. ۳ فرمان اجرایی مربوط به فرمان هایی است که ترامپ صادر کرده بود. لغو این فرمان ها به معنی آن خواهد بود که ۱۷ بانک و ۱۵۰ موسسه مانند ستاد فرمان اجرایی امام از تحریم خارج شوند.

آغاز مرحله «تایید»

اما ماجرای اصلی از فردای توافق آغاز خواهد شد. طرفین به مدت ۶۰ روز فرصت می‌یابند که اقداماتی را برای اجرای توافق به سرانجام برسانند. آنچه برای این دوره پیش بینی شده، رایزنی ایران و ایالات متحده با نهادهای قانونگذاری خود است.

هرچند در روزهای اخیر برخی نمایندگان مجلس ایران به استناد قانون اقدامات راهبردی برای لغو تحریم ها، نقش مجلس شورای اسلامی را تنها نقشی نظارتی تعریف می‌کنند و ضرورتی برای تصویب توافق در پارلمان نمی‌بینند اما بحث تصویب توافق در مجالس قانونگذاری هر دو طرف پیش بینی شده است. ایالات متحده نیز رایزنی با کنگره برای گرفتن مهر تایید توافق را در پیش رو دارد.

تعهدات ایران و آمریکا در توافق چیست؟

ایران بارها از لغو تحریم ها به عنوان اصلی ترین دلیل خود برای ورود به روند احیای برجام یاد کرده است. حالا با رضایت ضمنی اعلام شده از سوی برخی مقامات ایرانی درباره پیش نویس پیشنهادی اتحادیه اروپا، به نظر می‌رسد این خواسته تا حد زیادی در متن برآورده شده است.

ظاهرا قرار است فرمانهای تحریمی ترامپ در بخش هسته ­ای و غیرهسته ‌ای لغو شود که می‌تواند دستاورد قابل توجهی باشد. از سوی دیگر، فعالیت اقتصادی بنگاه های اقتصادی وابسته به نهادهای نظامی نیز تسهیل شده و تحریم سپاه به فعالیت این بنگاه های اقتصادی، تسری نیابد.

در مقابل، ایران نیز باید به تعهداتش در برجام بازگردد. ازجمله نگهداری سانتریفیوژهای IR6 در انبارهای ایران زیر نظر آژانس بین المللی انرژی اتمی و همچنین، نگهداری سوخت به میزان توافق شده در برجام. اینها بخشی از تعهدات ایالات متحده و ایران در توافق احتمالی خواهد بود.

تکلیف ۷ میلیارد دلار بلوکه شده در کره جنوبی

اما تعهدات به همین چند مورد محدود نیست. ظاهرا باز شدن قفل پول های بلوکه شده ایران در کره جنوبی نیز ارجمله خواسته های ایران است.

البته بنابر اطلاعات موجود، آمریکایی ها به اجابت این درخواست چراغ سبز نشان داده اند اما به صورت مشروط. گفته می‌شود در صورت قبول توافق از سوی ایران، زندانیان ایرانی و آمریکایی مبادله خواهند شد. ظاهرا ایالات متحده متعهد می‌شود که در ازای تبادل زندانیان، مجوز آزادسازی منابع بلوکه شده ایران را صادر کند و ۷ میلیارد دلار مسدود شده در کره جنوبی، یکی از منابع است.

گره توافق؛ تضمین‌ها کدام‌اند؟

با همه این تعهدات متقابل، توافق همچنان مانعی جدی دارد؛ مانعی به نام تضمین. موضوعی که هم رسانه ها به آن خوشبین نیستند و هم مقامات ایرانی بر آن تاکید دارند.

هرچند گفته می‌شود که بر اساس متن پیشنهادی، در صورت خروج آمریکا از توافق، سرمایه گذاران خارجی ۲٫۵ تا ۳ سال فرصت خواهند داشت تا بدون واهمه از مجازات مالی ایالات متحده، با ایران کار کنند.

به این ترتیب یک مصونیت ۵ ساله برای فعالان اقتصادی به وجود خواهد آمد(دوره ریاست جمهوری بایدن به علاوه دوره پیش بینی شده در توافق).

با این وجود فضای سیاسی ایالات متحده از یک سو و پیشبینی تحلیلگران از سوی دیگر، همچنان سایه خوشبینی بر حصول توافق درباره تضمین‌ها نمی‌گستراند. گواه این مدعا، اظهارات امروز حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران است که گفت: «تا در مورد همه چیز توافق نشود نمی‌توانیم با قطعیت از رسیدن به توافق خوب و پایدار سخن بگوییم».

از سوی دیگر و در فضای سیاسی نیز باید به یادداشت حسین شریعتمداری مدیرمسوول روزنامه کیهان اشاره کنیم که به مذاکره کنندگان هشدار داد دریافت غرامت از آمریکا به عنوان تضمین برای خروج ایالات متحده از توافق، بی ارزش است زیرا تضمینی وجود ندارد که آمریکا غرامت را نیز بپردازد.

از سوی دیگر تحلیلگران، فضای سیاسی ایالات متحده را یکی از موانع ارائه تضمین پایدار و مطمئن برای توافق معرفی می‌کنند.

بلومبرگ درباره ضمانت عدم خروج آمریکا از توافق احتمالی، اینگونه تحلیل کرده است که احتمال به قدرت رسیدن جمهوری خواهان در انتخابات پایان سال کنگره و همچنین انتخابات ریاست جمهوری در سال ۲۰۲۴ یکی از اصلی ترین موضوعات مدنظر آمریکا برای ندادن تضمین است.

بر اساس گزارش بلومبرگ، ایالات متحده استدلال می‌کند که جمهوری خواهان مطمئنا در جهت خنثی سازی توافق عمل می‌کنند، از این رو نمی‌توان تضمینی‌ ارائه کرد. البته آنگونه که با اشاره به اظهار نظر یکی از مشاوران تیم مذاکره کننده ایران نوشته، به موجب تضمین خواسته شده، ایران می تواند در صورت خروج آمریکا از برجام، سریعا غنی سازی اورانیوم را از سر گیرد.

مرحله سوم؛ «بازاجرا»

با همه نگرانی ها در زمینه تضمین ایالات متحده در ازای خروج احتمالی اش از توافق، اگر این توافق به سرانجام برسد و طرفین در مهلت ۶۰ روزه نخست، بتوانند مهر تایید مجالس خود را دریافت کرده و در اجرای تعهدات، متعهدانه عمل کنند، فرصت ۶۰ روزه دوم را در پیش رو خواهند داشت؛ فرصتی که برای ورود به آن نیز باید طرفین موافقت خود را اعلام کنند.

به عبارتی دیگر، یک هفته مانده به پایان دوره تایید، طرفین اعلام می‌کنند که می‌خواهند وارد دوره دوم یعنی دوره بازاجرا شوند یا خیر. در صورت موافقت طرفین با این موضوع، دوره ۶۰ روزه دوم با عنوان دوره بازاجرا آغاز می‌شود تا نحوه و میزان پایبندی طرفین به تعهدات راستی آزمایی شود.

نامگذاری بازاجرا هم به این دلیل است که یک بار تمامی توافق اجرا شده بود، و خروج آمریکا از برجام باعث شد تا همه چیز از سر خط آغاز شود.

مرحله چهارم؛ دوره تکمیلی

با همه آنچه گفته شد، اگر توافق احیای برجام در اجرای ۱۲۰ روزه، از موانع احتمالی به سلامت عبور کند، طرفین در فرصتی ۴۵ روزه، به تکمیل اقدامات و رایزنی‌ها خواهند پرداخت.

با این حال آنچنان که از شواهد و اظهارات مقامات ایران و ایالات متحده پیداست، به نظر می‌رسد حصول توافق احیای برجام و رفع تحریم‌ها دست کم در روزهای منتهی به مردادماه میسر نخواهد بود و احتمالا متن پیش نویس، دستخوش تغییر شود.

توافق نهایی در انتظار تصمیم‌گیری در کاخ سفید است

به نقل از ایرنا ، سه روز از ارائه پاسخ مکتوب ایران به متن پیشنهادی اتحادیه اروپا می‌گذرد و ایالات متحده به رغم ادعای رویکرد دیپلماسی در قبال ایران و تلاش برای بازگشت به برجام، همچنان هنوز سرگرم مطالعه نظرات مطرح شده است.

«ند پرایس» سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا دیروز در نشستی خبری در محل وزارت خارجه آمریکا در جمع خبرنگاران گفت: ما درحال مشورت با اتحادیه اروپا و متحدان اروپایی در مورد مسیر پیش رو هستیم.

وی در تداوم ادعاهای همیشگی واشنگتن علیه برنامه هسته‌ای صلح آمیز ایران مدعی شد اطمینان داریم که بازگشت متقابل به پایبندی به برجام همچنان بهترین وسیله برای محدود کردن قابل تایید و دائمی برنامه هسته‌ای ایران است.

سخنگوی وزارت خارجه آمریکا همچنین اضافه کرد که می‌دانیم که کنگره یک همکار در مساله توافق احتمالی هسته ای است و به همین دلیل به صورت دائم با آن مشورت می‌کنیم.

این درحالیست که ساعاتی قبل شبکه خبری بلومبرگ به نقل از یک دیپلمات اروپایی آشنا به مذاکرات وین که در تماس با مقامات آمریکایی است، گزارش داد که اتحادیه اروپا پاسخ ایران به طرح احیای توافق هسته‌ای را «سازنده» می‌داند.

رییس مجلس: اجازه زیاده‌خواهی در برجام را نمی‌دهیم

رییس مجلس شورای اسلامی گفت: اگر طرف‌های مقابل به برجام و توافق مورد تایید سازمان ملل عمل نکنند، اجازه زیاده‌خواهی نمی‌دهیم.

به نقل از ایرنا ، محمد باقر قالیباف عصر پنجشنبه در دومین یادواره شهدای عملیات رمضان که با حضور جمعی از مقامات استان در حسینه امام خمینی(ره) همدان برگزار شد، افزود: پس از امضای برجام در دولت گذشته، رییس جمهور وقت آمریکا به تعهدات خود عمل نکرده و بر خلاف تایید سازمان ملل با زیر پا گذاشتن قطعنامه این سازمان، تحریم ایران را نیز بیشتر کرد.

وی با بیان اینکه آمریکا قلدری می‌کند، اضافه کرد: اگر در برابر این کشور ایستادگی نکنیم آنها نیز کوتاه نمی‌آیند بنابراین در این راستا باید تولید قدرت کرد.

رییس مجلس شورای اسلامی ادامه داد: امروز در جنگ اقتصادی، اولین و مهمترین قانون مصوب مجلس شورای اسلامی، قانون رفع تحریم بود چرا که معتقد به پایان دادن به این جنگ ظالمانه هستیم.

قالیباف تاکید کرد: چنانچه آنها به تعهدات خود عمل نکنند دلیلی ندارد ما نیز به تعهدات خود در حوزه هسته ای عمل کنیم، بنابراین به موضوع هسته ای تنها در چارچوب پادمان عمل می‌کنیم، مگر اینکه آنها به تعهدات خود جامه عمل بپوشانند.

وی گفت: وقتی آنها دنبال ادامه تحریم ظالمانه هستند چرا ما ما نباید به حق قانونی خود در چارچوب آژانس عمل کنیم؟ برخی عنوان می‌کردند با اجرای این قانون اتفاقاتی می‌افتد اما وقتی با قدرت ایستادیم با قطع دوربین هم اتفاقی نیافتاد و در نتیجه آمریکا دوباره به میز مذاکرات بازگشته است، امروز هم در حال ادامه مذاکرات تا تن دادن آنها به اشکالاتی که در گذشته بود، هستیم.

رییس مجلس شورای اسلامی اضافه کرد: چنانچه تن به رفع اشکالات گذشته بدهند همه چیز درست می‌شود.

قالیباف یادآوری کرد: آنها از مسیر برجام خارج شدند بنابراین در صورت رعایت کردن موضوعات طرح شده، ما موارد را قبول می‌کنیم.

وی با تاکید بر اینکه مشکلات کشور با رفع تحریم کاهش می‌یابد، اما رفع نمی‌شود، گفت: باید با قوی کردن خود در حوزه اقتصادی نسبت به خنثی سازی تحریم ها اقدام کرد که در این راستا مجلس انقلابی و دولت مردمی تکالیفی بر عهده دارند.

امیرعبداللهیان: وارد مرحله جدیدی در وین خواهیم شد

حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان و بدر البوسعیدی وزیر امور خارجه سلطنت عمان امروز در مورد مهم ترین موضوعات در دستور کار دوجانبه و همچنین برخی مسائل مورد اهتمام مشترک در عرصه منطقه ای و بین المللی به صورت تلفنی گفتگو و تبادل نظر کردند. همچنین طرفین در این گفتگو آخرین مباحث مطروحه در خصوص مذاکرات وین را مورد ارزیابی قرار دادند.

به نقل از خبرآنلاین ، حسین امیرعبداللهیان در این گفتگو، به نقش سازنده عمان در جریان مذاکرات برای لغو تحریم‌ها علیه ایران اشاره و از تلاش‌های این کشور برای نزدیک کردن دیدگاه‌های طرف‌های مختلف مذاکرات قدردانی کرد.

وزیر امور خارجه کشورمان همچنین با اشاره به بازداشت یکی از حجاج ایرانی در جریان مناسک حج امسال توسط پلیس عربستان سعودی، بر ضرورت آزادی هر چه سریعتر وی تأکید کرد.

وزیر امور خارجه عمان نیز در جریان این گفتگو خاطر نشان کرد در چهارچوب مناسبات دوستانه دو کشور، پیگیری لازم را برای آزادی این زائر ایرانی به عمل می‌آورد.

بدر البوسعیدی ابراز امیدواری کرد که در همکاری مشترک همه طرف‌ها، شاهد نتیجه رضایت بخش مذاکرات وین باشیم.

امیرعبداللهیان با اشاره به حسن نیت و جدیت ایران در رسیدن به توافقی خوب و پایدار افزود: پس از دریافت نظرات آمریکا، در صورت حصول اطمینان از انتفاع اقتصادی ایران از توافق و رعایت شدن خطوط قرمزمان، وارد مرحله جدیدی در وین خواهیم شد.

وزیر امور خارجه کشورمان تاکید کرد: تا در مورد همه چیز توافق نشود نمی‌توانیم با قطعیت از رسیدن به توافق خوب و پایدار سخن بگوییم.

مشاور تیم مذاکره‌کننده ایران: آمریکا باید ایران را صادقانه متقاعد کند

مشاور تیم مذاکره‌کننده ایران در گفت‌وگویی با انتقاد از سیاست‌های دولت آمریکا در قبال ایران، گفت: برای این‌که ایران از توافق آتی در وین رضایت داشته باشد و از اجرایی شدن کامل آن مطمئن شود، برخی مسائل وجود دارند که باید حل‌وفصل شوند.

ایسنا به نقل از شبکه سی‌جی‌تی‌ان نوشت: محمد مرندی، مشاور تیم مذاکره‌کننده ایران در مذاکرات وین در گفت‌وگو با این شبکه درباره مذاکرات برجامی، گفت: در هفت-هشت ماه اخیر، دستاوردهای زیادی داشته‌ایم و متنی که آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها آن موقع متصور بودند، با چیزی که امروز داریم، بسیار متفاوت است.

وی ادامه داد: با توجه به این که ایران گذشته پیچیده و بحث‌برانگیزی با آمریکا و اروپا در زمینه برجام داشته است، مهم است درک کنیم که ایرانی‌ها می‌خواهند اطمینان بیابند، آمریکا بدون این که بهایی بپردازد،‌ تاریخ را تکرار نخواهد کرد.

مشاور تیم مذاکره‌کننده ایران توضیح داد: دیدگاه ایران این است که برای این که بتواند از توافق رضایت داشته باشد و اطمینان داشته باشد که به طور کامل اجرایی می‌شود، برخی مسائل باید حل و فصل شوند.

مرندی بیان کرد: ایرانی‌ها می‌خواهند هرچه سریع‌تر توافق انجام شود اما ایرانی‌ها همچنین می‌خواهند مطمئن شوند که در دام توافقی بد نمی‌افتند.

اگر آمریکایی‌ها راه‌های گریزی داشته باشند که دنبال آنند، ایران تردیدی ندارد که آمریکایی‌ها در نهایت از راههای گریز برای کارشکنی در توافق استفاده خواهند کرد. اگر ما انتظار داشته باشیم که آمریکا رفتاری غیر از این داشته باشد، بسیار ساده‌لوح هستیم.

او در این راستا تشریح کرد: بنابراین، طرفی که باید طرف دیگر را متقاعد کند که صداقت به خرج می‌دهد، آمریکا و البته، اروپا است. چون با وجود این که اروپایی‌ها از سیاست‌های ترامپ شکایت می‌کردند، از اول تا آخر از ترامپ پیروی می‌کردند. ایران را تحریم کردند که این یا از سر ترس از ترامپ بود یا احساس هم‌بستگی دیرینه‌شان با آمریکا.

درخواست‌های ایران خارج از برجام است

«ند پرایس»، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در نشست خبری روز سه شنبه خود در واشنگتن دی سی با اشاره به آمادگی واشنگتن برای بازگشت به توافق هسته‌ای، گفت: تهران باید از طرح خواسته‌های لحظه آخری و غیرممکن به آمریکا که مذاکرات بین دو کشور را متوقف کرده است، دست بردارد.

به نقل از مهر ، در حالی که توافق هسته‌ای وین با خروج آمریکا از این توافق به بن بست رسیده است، اما سخنگوی وزارت خارجه آمریکا ادعا کرد: ما در مورد بازگشت به پایبندی متقابل به توافق روشن بوده ایم. ایرانی‌ها مسائلی را روی میز گذاشته‌اند که به وضوح خارج از اصول برجام است. هر بار که آنها این کار را انجام داده اند، ما به صراحت اعلام کرده ایم که برجام فقط درباره یک چیز و یک چیز است و فقط در مورد برنامه هسته‌ای ایران است. ما آماده مذاکره برای یک چیز و فقط یک چیز هستیم.

پرایس همچنین با تکرار ادعاهای بی اساس واشنگتن گفت: ما به دنبال این هستیم تا مطمئن شویم که برنامه هسته‌ای ایران دیگر نمی‌تواند به سمت ساخت تسلیحات اتمی به پیش برود.

بازگشت متقابل به توافق هسته‌ای

سخنگوی وزارت خارجه آمریکا همچنین افزود که ما درباره هر موضوعی که می‌توان درباره بازگشت متقابل به توافق هسته‌ای با ایران بحث کرد، مذاکره کرده‌ایم و معتقدیم که مسائل عمده مربوط به احیای برجام حل شده است.

اظهارات سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در حالی مطرح شده که شبکه تلویزیونی بلومبرگ روز سه شنبه به نقل از یک دیپلمات اروپایی آگاه به مذاکرات برچیدن تحریم‌های ضدایرانی اعلام کرد که اتحادیه اروپا پاسخ ایران به طرح بروکسل برای اجرای کامل توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ موسوم به برجام را «سازنده» می‌داند.

بر اساس اعلام این شبکه تلویزیونی، چنین موضعی نشانه مثبتی در ارتباط با پاسخ ایران است که دوشنبه شب پیرامون طرح «جوزف بورل» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا برای وی ارسال شد.

این منبع آگاه که نخواست نامش فاش شود، در این باره اضافه کرد که دیگر طرف‌های مذاکرات برچیدن تحریم‌های ضدایرانی از جمله آمریکا، چین و روسیه نیز باید درباره پاسخ ایران به طرح بورل نظر دهند.

در همین ارتباط، سخنگوی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با تأیید دریافت پاسخ ایران به پیشنهاد اروپا در مذاکرات رفع تحریم‌ها، از بررسی این پاسخ توسط اروپا و سایر طرف‌های برجام خبر داد.

سخنگوی «جوزف بورل» با اشاره به پاسخ ایران به پیشنهادات اتحادیه اروپا درباره مذاکرات رفع تحریم‌ها گفت: ما در حال بررسی آن (پاسخ ایران) و مشورت با سایر طرف‌های برجام و آمریکا در مسیر پیش رو هستیم.

حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران روز دوشنبه با اشاره به اینکه ایران آخرین جمع بندی خود راجع به مسائل باقیمانده را به طور مکتوب به هماهنگ کننده اتحادیه اروپا ارائه می‌دهد، گفت: بعد از ارائه جمع بندی، باید ببینیم که چه بازخورد و واکنشی می‌بینیم. اگر طرف آمریکایی با انعطاف باشد در نقطه توافقنامه خواهیم بود و اگر واکنش آمریکایی تکرار مصیبت‌های داخلی آمریکا باشد، باید بیشتر حرف بزنیم و گفتگو کنیم.

دور جدید مذاکرات رفع تحریم‌ها و احیای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) بعد از حدود ۵ ماه وقفه، از پنجشنبه هفته گذشته در وین پایتخت اتریش از سر گرفته شد. طرف‌های اروپایی و غربی به ویژه آمریکا پیش از این مدعی شدند که متن توافق نهایی شده اما هیئت مذاکره کننده کشورمان اعلام کرد که هنوز بر سر برخی موضوعات توافق حاصل نشده است؛ توافقی که واشنگتن در سال ۲۰۱۵ به طور یک طرفه از آن خارج شد. جمهوری اسلامی ایران تاکید دارد که پایدار بودن تضمینیِ رفع تحریم‌ها، لازمه رسیدن به توافق است.