چرا باید نگران انتقال آب خلیج فارس بود؟/ انتقادات محیط‌زیستی به یک طرح ملی

به گزارش تجارت‌نیوز ، یکی از مهم ترین اشتباهات مسئولان محیط زیست انتقال آب از خلیج فارس و دریای عمان به دیگر مناطق کشور با هدف تامین آب است.

شادی کابیانی کارشناس محیط زیست معتقد است، شیرین کردن آب یکی از پرهزینه‌ترین، راه‌های انتقال آب است که سبب تولید آب خاکستری و برهم خوردن توان زیستی و اکولوژیکی مناطق مورد انتقال آب می‌شود.
ایده انتقال آب از خلیج فارس ابتدا به کرمان و با هدف تامین آب کشاورزی استان کرمان در زمان ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی مطرح شد و سپس بنگاه‌های سرمایه‌گذاری در انتقال آب به مرور در کشور رو به فزونی رفت، غافل از اینکه انتقال آب یکی از راه‌های کورتر کردن گره ورشکستگی بحران آب در ایران است؛ که داد فعالان محیط زیست را در همه شاخه‌ها بلندتر کرده است.
به نظر کارشناسان انتقال آب برای مسیرهای کوتاه شاید آخرین گزینه باشد؛ نه نخستین گزینه در مسیری به طول بیش از هزار کیلومتر، آن هم با هدف استفاده برای صنعت و کشاورزی آن هم در سرزمینی چون ایران با دمای تبخیر بالا و کم آب.
با وجود تمام این مخالفت‌ها و آگاه‌سازی دولت‌ها درباره خطرات محیط زیستی و آسیب‌های آن، خط دوم انتقال آب خلیج فارس به فلات مرکزی ایران و استان یزد پنج‌شنبه گذشته با حضور ابراهیم رییسی گشایش یافت.
گشایشی که بیش از ۳۰۰هزار میلیارد بودجه برای آن صرف می‌شود،در حالیکه دولت با کسری بودجه روبه‌رو است و بسیاری از فعالیت‌های پژوهش محور در کشور به دلیل نبود بودجه، خاک می‌خورند و فراموش می‌شوند.

انتقال یا مافیای آب خلیج فارس

حسین آخانی، استاد دانشگاه و کارشناس محیط زیست فرایند انتقال آب از خلیج فارس را همانند پروژه های سدسازی در کشور از روش‌های «مافیای آب» معرفی می‌کند.
او می گوید:«انتقال آب از خلیج فارس و دریای عمان از اشتباهات بسیار بزرگ در کشور و بسیار مشخص است مافیایی که تا حالا پیگیر سدسازی در انتقال آب بود ،در حال حاضر با تعریف جدیدی از تامین آب،منافع خود را حفظ می‌کند.»
او ادامه می‌دهد: همه متخصصان اقتصاد معتقدند، چنین انتقالی هزینه‌های کلانی را روی دوش کشور می‌گذارد و به هیچ وجه به صرفه نیست، باید چند سیاست مناسب را پیگیری کنیم تا با مشکل کم آبی در کشور برخورد کنیم.

یکی از مهم‌ترین سیاست‌ها این است که صنایع آب‌بر را از مناطق مرکزی به مناطق ساحلی منتقل کنیم و اگر ما فکر کنیم که با انتقال آب به استان یزد، می‌توانیم نیاز آبی این استان را با روش‌های غیرآبی پایداری که در کشور وجود دارد، حل کنیم، کاملا به بیراهه رفته‌ایم؛ اگر این راه حل جوابگو بود باید انتقال آب از زاینده رود که قبلا به یزد و کرمان صورت گرفته بود، آن نیاز را جواب می‌داد.
او به مشکل پساب شرکت‌های صنعتی و معدنی در اطراف زیاد به عنوان یک مشکل محیط زیستی اشاره می‌کند و می‌گوید: در حال حاضر در اطراف یزد دریاچه بزرگی از آب فاضلاب تشکیل شده است که نتیجه فعالیت شرکت‌های معدنی و صنعتی یزد است که در حاشیه یزد رها و تبخیر می‌شود؛ و دولت به جای اینکه آبی را منتقل کند به یزد باید آبی را که در حال حاضر مصرف می‌شود، به صورت بهینه مصرف کند و اجازه ندهدکه این آب هدر برود.
آخانی توضیح می دهد:«بنابراین راه حل بسیار مشخص است: انتقال صنایع به مناطق ساحلی و اضافه نکردن صنایع جدید باید سیاست اصلی باشد و دیگر اجرای سیاست‌های بهینه سازی مصرف آب؛ مساله‌ای که در کشور نداریم و همین اشتباه را در رابطه با انرژی تکرار می‌کنیم.

بررسی مشکل ایران در تامین گاز

ایران به عنوان دومین کشور تولید کننده گاز جهان، در حال حاضر وضعیت به حدی بحرانی است که گاز پایتخت را نمی‌توانیم تامین کنیم و با روش تعطیلی، مساله را حل می‌کنیم؛ به دلیل اینکه در این سال‌ها به جای اینکه ما به فکر این باشیم که مصرف انرژی را در کشور بهینه کنیم و به مردم یاد دهیم که چگونه کمتر مصرف کنند، به عنوان نمونه به جای ، اصلاح مهندسی ساخت و سازهای مسکونی تاکید بیشتر بر ساخت ساختمان‌های بیشتر در تهران داریم و بعد به آنها آب،برق و..بدهیم.

خطرات محیط زیستی شیرین سازی آب

انتقال آب همراه با شیرین کردن و نمک‌زدایی همراه است که ضمن هزینه زیاد، خطرات محیط زیستی را برای کره زمین به همراه تغییر اقلیم به همراه خواهد آورد، فرایندی که امروز کشورهای حاشیه خلیج فارس بر تغییر اقلیم در خاورمیانه و آلوده شدن هرچه بیشتر خلیج فارس صحه می‌گذارند و ما به عنوان یکی از کشورهای حاشیه خلیج فارس نه تنها واکنشی به تبدیل آب خاکستری نداریم بلکه با انتقال آب خلیج فارس و نمک زدایی آن توان زیستی خلیج فارس را برهم می‌زنیم.

محمد درویش،کنشگر محیط زیست ضمن انتقاد از انتقال آب خلیج فارس به استان‌های مرکزی از شیرین کردن آب به عنوان یکی از گرانترین روش‌های انتقال آب که به تولید گازهای گلخانه‌ای می‌انجامد، یاد می‌کند و توضیح می‌دهد:«شیرین کردن آب یکی از گرانترین شیوه‌های انتقال آب محسوب می‌شود و در طرح‌های انتقال آب روش‌های شیرین سازی آب دریا،نمک زدایی از همه طرح‌ها گران قیمت‌تر هستند و علاوه بر این فرایند شیرین ‌سازی آب دریا، فرایندی است که طی آن گازهای گلخانه‌ای زیادی تولید می‌شود بخاطر اینکه نیاز به انرژی دارد و در کشوری همانند کشور ما که منبع اصلی انرژی، نیروگاه های حرارتی است که خود آنها مهم‌ترین عامل تولید گاز دی‌اکسیدکربن هستند، فرایند شیرین‌سازی به شدت انرژی بر و می‌تواند خطر تغییر اقلیم یا جهان گرمایی را افزایش بدهد.»

درویش،منطقه خاورمیانه را یکی از حساس ترین مناطق تغییر اقلیم معرفی می‌کند و می گوید: «کشور ما یکی از قربانیان تغییر اقلیم است ودر منطقه ما حساسیت آن زیاد است.»
او به آب خاکستری در نتیجه فرایند نمک زدایی و شیرین کردن آب دریا اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد:«آب خاکستری، ناشی از فرایند شیرین سازی آب دریا است، آبی بسیار خطرناک با درصد املاح زیاد؛ آب خاکستری که در نتیجه انتقال حاصل می‌شود متاسفانه در خلیج فارس تخلیه و باعث می‌شود توان زیست پذیری خلیج فارس کاهش پیدا کند، همچنین دمای آب افزایش پیدا کند،چون همانطور که گفتم این فرایند،یک فرایند انرژی بر است.»

افزایش آلودگی خلیج فارس در سال‌های اخیر

درویش ادامه می دهد:«در حال حاضرمیزان آلودگی خلیج فارس دست کم ۴۰ برابر حد استاندارد است و ما شاهد این هستیم که کشورهای جنوبی خلیج فارس سالانه حدود ۱۰میلیارد متر مکعب آب را شیرین می‌کنند و به جای اینکه ما بدنبال این باشیم که پروتکل را به امضا برسانیم و اجازه ندهیم اکو سیستم خلیج فارس نابود شود،خودمان هم آن را تشدید می‌کنیم.

او با اشاره به مسیر خط انتقال لوله آب از خلیج فارس به فلات مرکزی ایران بیان می کند: مسیری را که برای آب تعیین می‌کنیم از چشم اندازی طبیعی، مراتع و رویشگاه های درختی ما عبور می‌کند و باعث گسست اکولوژیکی در جامعه جانوری منطقه خواهد شد و می‌تواند خسارت‌های جبران ناپذیر زیست محیطی به بار بیاورد و اگر تمام این موارد را در کنار منافعی که بدست میاریم بگذاریم تا ببنیم آیا انتقال آب از خلیج فارس سودمند است یا خیر؟»

گسترش کویر دریایی در خلیج فارس

وی در ادامه به پدیده منطقه مرده به عنوان منطقه حاصل از ریختن آب خاکستری به خلیج فارس اشاره می‌کند:«در حال حاضر گزارش‌هایی که سازمان‌های محیط زیستی وابسته به سازمان ملل منتشر می‌کنند؛ از پدیده‌ای به نام«منطقه مرده» که از آن به عنوان «کویرهای دریایی» یاد می‌شوند، نام می برند، آنها هرساله این کویرهای دریایی را رصد می‌کنند.»
کویرهای دریایی ظاهرا جایی است که آب دارد ولی هیچ موجود زنده‌ای و هیچ ماهی، آبزی و حتی مرجان در آنجا وجود ندارد و علت آن این است که دمای آب چنان افزایش پیدا کرده و آلودگی آن زیاد بالا رفته که امکان زیست هیچ موجود زنده ای در آن وجود دارد.
او می‌گوید: «حدود ۵ سال است که دو منطقه از خلیج فارس هم در رصد جهانی قرار گرفته و به عنوان کویر دریایی معرفی می‌شود،این منطقه در منتهی‌الیه جنوب تنگه هرمز و در نزدیک کشورهای جنوبی خلیج فارس،قطر و بحرین است و در این مناطق شاهد به وجود آمدن کویرهای دریایی هستیم و متاسفانه در حال گسترش هستند.»
او ادامه می دهد: «این مناطق همان مکان هایی است که تمرکز آب شیرین کن های خلیج فارس،درآن قرار دارد. کویرهای دریایی می‌تواند بر درآمد صیادی اثر بگذارد، بخش بزرگی از جامعه ایران که از آبزیان خلیج فارس تغذیه می‌کنند نظام تغذیه آنها دگرگون می‌شود و بخش قابل توجهی از مردمی که در استان‌های بوشهر،خوزستان،هرمزگان و سیستان و بلوچستان از محل صیادی ارتزارق می کنند، متاثر می‌شوند وهمین الان هم گزارش های زیادی وجود دارد، که میزان صید و تنوع زیستی کاهش پیدا کرد و این مشکلات دامنگیر کشور شده است.»

منبع:روزنامه امتیاز