کوچک شدن سفره ایرانیان در دهه ۹۰/ تخم‌مرغ جایگزین مصرف گوشت شد

به گزارش تجارت‌نیوز ، جمعیت فقرا در ایران بیشتر شده و به موازات آن کالری مصرفی و کیفیت غذایی آنها نیز کاهش یافته است. این همان هشداری است که در سال‌های اخیر و همزمان با افزایش تورم و گرانی مواد غذایی نسبت به آن هشدار می‌دادند. وضعیتی که به گفته آنها امنیت غذایی ایرانیان را هدف می‌گیرد. به عبارتی با افزایش تورم، سفره ایرانیان نیز کوچک‌تر شده است که از این میان می‌توان به مصرف گوشت در خانوارها اشاره کرد.

اخیرا مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی اعلام کرد که نرخ فقر طی یک دهه از 19 درصد به 30 درصد افزایش یافته است. بر اساس این گزارش 11 میلیون نفر به جمعیت فقرای ایران طی یک دهه اضافه شد.

بخش مهم دیگر این گزارش بررسی وضعیت رفاهی خانوارهاست که برای این منظور سهم کالاهای ضروری از کل هزینه‌های خانوار و سهم سایر هزینه‌ها از کل هزینه خانوارها بررسی شده است. سنگینی تورم مواد غذایی در سال‌های اخیر بر دوش بسیاری از خانوارها بیشتر شد؛ تا جایی‌که برخی از مردم حذف برخی اقلام غذایی از جمله گوشت از سبد غذایی خود می‌گفتند.

بررسی آمارهای رسمی نیز نشان می‌دهد که با افزایش قیمت‌ مواد غذایی و سایر هزینه‌ها از جمله هزینه مسکن، به مرور سهم برخی از اقلام خوراکی در سبد غذایی خانوارها کاهش یافت. وضعیتی که هشداری برای امنیت غذایی ایرانیان و سلامتی آنهاست. پیش از این نیز برخی از کارشناسان و مقامات حوزه بهداشت از کوتاه شدن قد ایرانیان به دلیل کاهش مصرف شیر گفته بودند.

افزایش سهم خوراک در هزینه خانوارها و کاهش کالری دریافتی!

کالاهای خوراکی بخشی از هزینه‌ خانوار را به خود اختصاص می‌دهند. کالای حیاتی که در همان سطح اول هرم مازلو قرار دارد. اما سفره ایرانیان در این سال‌ها چه تغییری کرده است؟ آیا خانوارها سهم بیشتری به خوراک اختصاص داده‌اند؟ در صورت افزایش سهم بیشتر، آیا میزان خوراک خریداری شده، تغییری کرده است؟ به عبارتی افزایش سهم، صرفا به دلیل گرانی کالا بود؟ آیا کیفیت خوراک دریافتی تغییری کرده است؟ اینها سوالاتی است که مرکز پژوهش‌های مجلس به آن پاسخ می‌دهد.

همزمان با افزایش فقر در ایران، سهم خوراک از کل هزینه خانوار افزایش یافته است. رشد شدید شاخص قیمت‌ها و همزمان رشد بیشتر شاخص خوراک از کل هزینه خانوار باعث شده که خانوار برای تامین حداقل خوراک، سهم بیشتری از درآمدهایش را اختصاص دهد.

بررسی مصارف خوراکی خانوارها نشان می‌دهد که خانوارهای ایرانی طی دهه 90 به طور پیوسته با کاهش کالری دریافتی مواجه بودند. به عبارتی اگرچه سهم هزینه خوراک در هزینه خانوارها افزایش داشته اما کالری مصرفی آنها کاهش یافته است. خانوارهای ایرانی همزمان باافزایش فقر از سایر هزینه‌ها کاسته که به هزینه خوراک اضافه کنند اما باز هم از میزان خوراک آنها کم شده است.

تخم‌مرغ جایگزین گوشت قرمز و مرغ شد

بررسی داده‌های مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد که مصرف میانگین گوشت قرمز در سال 1400 نسبت به سال 90 ، 41 درصد کاهش یافته است.مصرف مرغ نیز در این دهه کاهش داشته است؛ برای مثال میانگین مصرف مرغ در سال 1400 نسبت به سال قبل آن، 10.5 درصد کاهش داشت.

همچنین در دهه 90 میانگین مصرف شیر نیز 46.8 درصد کاهش داشته است. میانگین مصرف شیر تنها در سال 1400 نسبت به سال 1399 حدود 10 درصد کاهش داشت.

در حالی‌که مصرف میانگین مصرف گوشت قرمز و مرغ کاهش داشته، مصرف تخم‌مرغ افزایش داشته است. بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس به نظر می‌رسد خانوارها برای تامین پروتئین مورد نیاز خود تخم‌مرغ را جایگزین گوشت قرمز و مرغ کرده‌اند.

میانگین مصرف برنج نیز در سال 1400 نسبت به سال 90، 28 درصد کاهش یافته است. بر همین اساس همزمان با افزایش سهم خوراک در هزینه خانوارها، کیفیت کالای خوراکی مصرفی نیز کاهش پیدا کرده است.

استفاده از مواد غذایی ارزان‌تر برای دریافت کالری

اگرچه تغییر عادات غذایی می‌تواند یکی از دلایل کاهش دریافتی باشد اما مرکز پژوهش‌های مجلس با بیان سه دلیل این احتمال را رد می‌کند.

نخست اینکه همه دهک‌های درآمدی کاهش کالری دریافتی دارند. به این معنا که حتی دهک‌‌های پایین که کالری کمتر از استاندارد دریافت می‌کنند نیز کاهش در کالری به خصوص در سال‌های اخیر داشتند.

دوم اینکه همچنان اختلاف بین کالری دریافتی به طور قابل ملاحظه‌ای بین دهک‌های بالا با دهک‌های پایین وجود دارد. به طوری‌که در سال 1400 دهک دهم به طور متوسط 3284 و دهک اول 1497 کیلو کالری مصرف داشتند. در صورتی‌که اگر کاهش در کالری دریافتی به علت تغییر در عادات غذایی و تمایل به رژیم غذایی کم‌کالری بود، باید تناسب بیشتری بین کالری دریافتی دهک‌های درآمدی به وجود می‌آمد و اصولا وضعیت درآمد نقش تعیین‌کننده‌ای در در میزان کالری دریافتی نمی‌گذاشت.

سوم اینکه کیفیت کالری دریافتی نیز کاهش یافته است. در حالی‌که که کاهش کالری دریافتی به دلیل رژیم غذایی به گونه‌ای است که مواد غذایی پرکالری و کم‌کیفیت کاهش یافته و برعکس مواد غذایی کم‌کالری و باکیفیت افزایش می‌یابد. اما در ایران روند معکوسی رخ داده و مصرف غذایی باکیفیت کاهش یافته است.

آنطور که این گزارش نشان می‌دهد خانوارها از کالاهای باکیفیت در سبد غذایی خود کم کرده‌اند. خانوارها برای دریافت کالری مورد نیاز خود از مواد غذایی ارزان‌تر و با کیفیت کمتر استفاده کرده‌اند.

بخش اعظم هزینه خانوارهای ایرانی صرف مسکن و خوراک می‌شود. هزینه مسکن خانوارها از 23 درصد به 27 درصد در سال 1400 رسیده است. مجموع سهم مسکن و خوراک از هزینه خانوارها به 60 درصد رسید که بالاترین مقدار در دهه 90 است. رشد روزافزون تورم نشان می‌دهد که احتمالا این روند کاهش مصرف کالری باکیفیت در میان ایرانیان همچنان ادامه داشته باشد.