ایران برای عبور از بحران آب به ۱۰ سال ریاضت آب نیاز دارد

به گزارش تجارت‌نیوز ، بحران آب از جمله کلیدواژه‌هایی است که در سال‌های اخیر بارها در گزارش‌های رسمی و اظهارات مقامات رسمی و کارشناسان به آن اشاره شده است. همین حالا برخی از مناطق کشور با قطعی گاه و بیگاه آب مواجه هستند؛ حتی در استان‌های شمالی که تا پیش از این به عنوان استان‌های دارای منابع آبی بسیار شناخته می‌شدند.

بنابر آمارهای رسمی که تاکنون منتشر شده، در 15 سال اخیر تنها دو سال در کشور شاهد پرآبی بودیم. ضمن آنکه ایران در دو سال اخیر با خشکسالی مواجه بود. این وضعیت در کنار افزایش جمعیت و اضافه برداشت از منابع آب، وضعیت را بحرانی‌تر کرد.

مرکز مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران اخیرا در نشستی به بررسی بازتخصیص آب و سهم بخش کشاورزی پرداخت.

آغاز تنش آبی مزمن در ایران از سال 87

عباس کشاورز، معاون پژوهشی مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران در این نشست به موضوع بازخصیص آب و کلیات چشم‌انداز بخش کشاورزی در افق 1412 پرداخت.

بنا بر ارائه معاون پژوهشی مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران، بیشترین تعداد دشت‌های ممنوعه کشور مربوط به استان‌های فارس، کرمان و خراسان رضوی است.

کشاورز گفت براساس شاخص فالکن مارک اصلاح‌شده، ایران از سال 1387 وارد تنش آبی مزمن شده است. از سوی دیگر برخی حوضه‌های آبریز کشور در شرایط تنش آبی مطلق قرار دارند.

10 سال ریاضت آبی برای عبور از بحران آب

معاون پژوهشی مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران در ادامه نشست گفت ایران نیاز به 10 سال ریاضت آب برای عبور از بحران آب دارد.
عباس کشاورز گفت که ایران ناگریز از اصلاح و نظام تخصیص و بازتخصیص آب است.

اما تخصیص آب به چه معناست؟ او گفت: «تخصیص آب در اصل ابزاری برای مدیریت ریسک کمبود و تصمیم‌گیری درباره استفاده‌های رقیب از طریق ترکیبی از سیاست‌ها، قوانین، و ساز و کارها به شمار می‌آید. ریسک کمبود هم در کوتاه‌مدت و هم در بلندمدت، پویاست.»

معاون پژوهشی مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران ادامه داد: «از این رو تخصیص مطلوب باید دو ویژگی داشته باشد. نخست آنکه در شرایط عادی و حدی، عملکرد خوبی داشته باشد. دوم آنکه کارآیی تطبیقی را با ظرفیتی برای تعدیل در برابر شرایط متغییر با حداقل هزینه در طول زمان محقق سازد.»

اصلاحات تخصیص آب در 22 کشور

اما کدام کشورها اصلاحات تخصیص آب را انجام داده‌اند یا آن را در دستور کار خود قرار داده‌اند؟ بنا بر ارائه عباس کشاورز در این نشست، 22 کشور یا اصلاحات تخصیص آب را انجام داده‌اند یا در حال اصلاحات هستند. از جمله این کشورها می‌توان به استرالیا، برزیل، چین، اتریش، کانادا، شیلی و هلند اشاره کرد.

معاون پژوهشی مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران گفت: «شکل‌گیری نظام تخصیص آب یک امر حاکمیتی است. اصلاح نظام تخصیص آب می‌تواند یک چالش سیاسی بسیار دشوار باشد. اصلاحات می‌تواند حجم آبی را که برخی بهره‌برداران به آن دسترسی دارند، کاهش دهد. می‌تواند هم توزیع ریسک کمبود را در میان بهره‌برداران آب تغییر دهد و می‌تواند بر زیرساخت‌ها و نیاز برای سرمایه‌گذاری تاثیر بگذارد.»

او گفت: «حتی تغییرات تدریجی در نظام کنونی تخصیص می‌تواند مخالفت ایجاد کند و مستلزم اقدامات پرهزینه برای جبران خسارت بابت آزادسازی آب با خرید حقابه‌های موجود باشد.»

تهدیدهای مهم آب ایران

معاون پژوهشی مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران در ادامه این نشست به چالش‌ها و تهدیدهای مهم آب ایران پرداخت. آنچه در ادامه آمده، تهدیدها و چالش‌هایی است که عباس کشاورز آن را مطرح کرد.

• پایین بودن بهره‌وری فیزیکی و اقتصادی آب در کلیه بخش‌های مصرف
• عدم تعادل عرضه و تقاضا (منابع و مصارف)، به‌ویژه در بخش آب‌های زیرزمینی و عدم توجه به تخصیص حقابه‌های زیست‌محیطی
• رشد جمعیت و عدم تعادل تقاضا با ظرفیت اکوسیستمی (افزایش فشار تقاضا ناشی از رشد جمعیت و بدتر شدن شرایط)
• عدم نگرش آب به عنوان نهاده بین بخشیِ اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی
• عدم هماهنگی بین بخش‌های مختلف مرتبط با آب و وجود تعارض بین وظیفه حاکمیتی و امور اجرایی
• نارسایی در مشارکت بخش خصوصی و ذی‌نفعان در نظام مدیریت آب
• عدم توجه به پایش دقیق و بروز منابع آب

22 درصد از مناطق ایران ممنوعه بحرانی است

میلاد کیانی، رئیس گروه برنامه‌ریزی منابه آب شرکت مدیریت منابع آب کشور در این نششت با بررسی مسائل مربوط به آب به نقشه تنش آبی و ریسک کمبود آب زیرزمینی در ایران پرداخت.

بنا بر این نقشه، ریسک کمبود آب زیرزمینی در ایران و در سال 2019 بسیار زیاد بود. البته با توجه به وضعیت منابع و مصارف آب در وضعیت کنونی چندان بعید نیست که وضعیت بدتر هم شده باشد.

براساس آمارهایی که در ارائه رئیس گروه برنامه‌ریزی منابه آب شرکت مدیریت منابع آب کشور آمده، 47درصد مناطق کشور ممنوعه و 22درصد نیز ممنوعه بحرانی است. ضمن آنکه 31درصد محدوده مطالعاتی کشور عمدتا فاقد آبخوان و فاقد پتانسیل است.