یک طرح هزینه‌ساز دیگر از دولت سیزدهم/ کاشت یک میلیارد درخت چقدر بودجه نیاز دارد؟

به گزارش تجارت‌نیوز، یک سال از زمان رونمایی طرح کاشت یک میلیارد درخت گذشت. طرحی که دولت سیزدهم ادعا دارد، اجرای آن ‌دشوار نیست، اما شواهد و مستندات نشان می‌دهد دولت توان اجرای آن را ندارد.  

اسفندماه سال گذشته، ابراهیم رئیسی صحبت از طرح جدیدی در دولت خود داشت، طرحی با عنوان «کاشت یک میلیارد درخت» که آن را اقدامی ارزنده دانست. بر اساس طرحی که این دولت ارائه داد، باید تا چهار سال آینده یک میلیارد درخت در کشور کاشته شود؛ یعنی سالانه حدود 250 میلیون درخت. به عبارتی به ازای هر ایرانی، سه درخت باید کاشته شود.

دولت برای این طرح هم قرارگاهی تشکیل داد تا از سیاست قرارگاه‌محور خود جا نماند. مردادماه امسال هم محمدعلی نیکبخت، وزیر کشاورزی در این قرارگاه گفت که مسیر اجرای این طرح، راهی بی‌بازگشت است. این در حالی‌ست که بارها فعالان محیط زیستی آن را طرحی کارشناسی‌نشده با ابهامات زیاد خوانده‌اند. 

این اولین طرحی و پروژه‌ای نیست که فعالان محیط زیست از آن انتقاد می‌کنند و دولت برای اجرای آن اصرار می‌کند. از جمله این پروژه‌ها می‌توان به ساخت سد چمشیر و سد خرسان 3 در استان کهگیلویه و بویراحمد اشاره کرد. اولی با تمام مخالفت‌ها و انتقادات، آبگیری شد و دومی هم در دست اجراست. 

حالا هم نوبت به طرح کاشت یک میلیارد درخت رسیده است. از جمله سوالات و ابهامات پیرامون این طرح، می‌توان به این موارد اشاره کرد: آب مورد نیاز درخت‌ها چگونه تأمین می‌شود؟ در کدام مناطق قرار است این درخت‌ها کاشته شود؟ چقدر بودجه برای این طرح لازم است؟ منابع تأمین این بودجه کجاست؟ 

انتقاد مرکز پژوهش‌های مجلس از طرح دولت سیزدهم 

پس از انتقادات کارشناسان از ادعاهای مطرح‌شده برای این طرح، حالا مرکز پژوهش‌های مجلس هم در گزارشی با بررسی ملاحظات اجرای این طرح، به طیف منتقدانی پیوست که اجرای این طرح را مبهم می‌دانند.

در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس آمده است که بررسی مستندات طرح بیانگر ابهامات جدی در حوزه‌های مختلف مانند میزان هزینه اجرای طرح و نحوه تأمین منابع مالی، تأمین آب مورد نیاز طرح (به‌ویژه در مناطق مرکزی و شرقی کشور) و چگونگی جلب مشارکت مردمی (به‌ویژه در مرحله نگهداشت درختان) است.

کسری بودجه و اجرای یک طرح پرهزینه!

آذرماه امسال با آغاز اجرای پروژه کاشت یک میلیارد در ایران، محمدعلی نیکبخت، وزیر جهاد کشاورزی گفت که بودجه اجرای اختصاص‌یافته به آن 250 میلیارد تومان است. البته نیکبخت این بودجه را کم و ناچیز دانست و گفت 18 هزار میلیارد تومان بودجه برای آن نیاز دارند. 

عباسعلی نوبخت، رئیس سازمان منابع طبیعی کشور و معاون وزیر جهاد کشاورزی هم درباره بودجه اجرای این طرح گفت: «با ایجاد ردیف اعتباری مبلغ 237 میلیارد و 500 میلیون تومان به این طرح اختصاص یافت. البته تاکنون هیچ پرداختی صورت نگرفته است.» (ایسنا)

نکته مهم منابع و مصارف مالی دولت و بودجه سال 1402 است. همین حالا کفگیر دولت به ته دیگ خورده و با کسری بودجه مواجه است. در همین حال، دولت اصرار به اجرای طرحی دارد که به گفته خودشان همین بودجه تخصیصی هم برای اجرای آن کافی نیست. ضمن آنکه همین بودجه تخصیصی بنابر آنچه خودشان گفته‌اند، هنوز پرداخت نشده است.

بودجه طرح 28 درصد بیشتر از بودجه منابع طبیعی!

مرکز پژوهش‌های مجلس هم در گزارش خود این طرح را از منظر اقتصادی ارزیابی کرده است. در این گزارش آمده که بر اساس اعلام سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، با توجه به برآوردها در خصوص مجموع هزینه عملیات تولید، کاشت، نگهداری و مراقبت از نهال‌های کاشته‌شده، هزینه مورد نیاز به طور متوسط به ازای هر اصله نهال 75 هزار تومان است. با در نظر گرفتن ظرفیت‌های مردمی و دولتی و سالانه 250 میلیون اصله نهال، می‌توان هزینه‌های طرح را به میزان 75 درصد کاهش داد. 

بازوی پژوهشی مجلس در این مورد نوشت، فارغ از محاسبات اولیه، اینکه بتوان هزینه‌ها را تا 75 درصد کاهش داد (به‌ویژه اینکه تاکنون جزئیاتی از نحوه تامین مالی از جوامع دولتی، خصوصی و عمومی اعم از خیرین و... منتشر نشده است) به نظر منطقی و شدنی نیست و نیازمند کار کارشناسی و مطالعات دقیق‌تر است. 

نکته دیگری که مرکز پژوهش‌های مجلس به آن اشاره می‌کند، مقایسه بودجه این طرح و سازمان منابع طبیعی است. این مرکز نوشته است که با فرض کاهش 75 درصدی هزینه‌ها، اجرای این طرح به طور سالانه (بدون محاسبه نرخ تورم، و تغییرات آن) حداقل نیازمند 4.500 میلیارد تومان است. این میزان بودجه 28 درصد بیشتر از کل بودجه سال 1401 سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری ست. 

کمبود آب در کشور

سوال دیگری که دولت سیزدهم به آن پاسخی نداده است، منابع آب مورد نیاز اجرای طرح کاشت یک میلیارد درخت است. ایران چهارمین سالی است که با خشکسالی پی‌درپی مواجه است.

بررسی آخرین داده‌های رسمی نشان می‌دهد که ذخایر آب کشور نیز با کسری چشمگیری مواجه است. در حال حاضر، بر اساس گزارش دفتر اطلاعات و داده‌های آب کشور، بیش از 50 درصد ذخایر سدهای کشور خالی است. از سوی دیگر، برداشت بی‌رویه از منابع آب‌های زیرزمینی نیز منجر به فرونشست زمین در مناطق مختلف کشور شده است. 

فرونشست زمین در کشور به سرعت در حال پیشروی است و در برخی از شهرها به مناطق مسکونی هم رسیده است. حتی اگر در ماه‌های آینده بارش‌های نرمال در کشور داشته باشیم، باز هم کمبود آب در کشور جبران نمی‌شود.  

بر این اساس به نظر می‌رسد، طرح دولت سیزدهم برای کاشت یک میلیارد درخت بیش از آنچه کارشناسی‌شده باشد و قابل اجرا، هزینه بیشتری برای کشور می‌تراشد. به عبارتی زیان این طرح بیش از سود آن است.