با آمدن بولتون کدام فعالیت‌های اقتصادی ایران بیشتر آسیب می‌بیند؟

الهام میرمحمدی: جان بولتون دو روز دیگر -9 آپریل- عهده‌دار سمت جدیدش می‌شود. با انتصاب او به عنوان مشاور امنیت ملی کاخ سفید، آینده برجام بیش از هر زمان دیگری مبهم شده و تحلیل‌گران بسیاری به این نتیجه رسیده‌اند که او در حال زمینه‌چینی برای خارج شدن از توافق هسته‌ای است. وی پس از آنکه از سوی ترامپ معرفی شد، در اولین مصاحبه‌اش گفت که تصور نمی‌کند برجام اصلاح‌پذیر باشد.

کامران موید دادخواه، استاد دانشگاه اقتصاد نورث‌ایسترن بوستون آمریکا، در گفتگو با تجارت‌نیوز ، به چند پرسش در مورد انتصاب بولتون و تاثیر آن بر اقتصاد ایران پاسخ داد.

چرا با آمدن جان بولتون باید نگران اقتصاد ایران باشیم؟

پیش از پاسخ به این پرسش اجازه می‌خواهم دو نکته را مطرح کنم. نخست آنکه انتصاب آقای بولتون بیشتر جنبه نمادین دارد. آقای ترامپ از آغاز کاندید شدن برای ریاست‌جمهوری مخالفت خود را با برجام اعلام کرده بود. ولی انتصاب آقای بولتون خبر خوبی برای روابط ایران و آمریکا نیست؛ چون نشانه آن است که امکان رسیدن به توافقی دوجانبه که مورد پسند هر دو طرف باشد، از بین رفته یا احتمال آن بسیار کم شده است.

دلیل این امر هم نظرها و سابقه آقای بولتون است. از یک‌سو ایشان از تغییرات اساسی در ایران گفته و از سوی دیگر، بر پایه آنچه در اخبار و گزارش‌ها دیده‌ام، ایشان با مجاهدین خلق در ارتباط بوده است. این سابقه ارتباط به زیان هر دو کشور ایران و آمریکاست. به یاد آوریم که پیش از انقلاب، مجاهدین خلق به عنوان یک سازمان تروریستی، آمریکاییان مقیم ایران را کشته بودند. از سوی دیگر، در زمان جنگ ایران و عراق، مجاهدین در کنار صدام بودند. بنابراین انتصاب کسی که دوستِ دشمن هر دو کشور است، امری بی‌معنی و شگفت‌آور است.

پس از این مقدمه بگویم که بسیاری از منتصبان آقای ترامپ پس از مدت کمی برکنار شده‌اند. در صورتی که آقای بولتون در این سمت باقی بماند، این امر به معنای تقابل شدید میان آمریکا و ایران خواهد بود و خبر بدی برای اقتصاد ایران است. ادامه تقابل میان ایران و آمریکا و متحدانش مانع پیوستن اقتصاد ایران به اقتصاد جهانی است. این بدان معناست که ایران برای دستیابی به فناوری نوین، منابع مالی خارجی برای سرمایه‌گذاری و امکان عرضه کالا و خدمات به بازارهای جهانی دچار مشکل خواهد شد.

تحریم‌هایی که آمریکا بر ایران اعمال می‌کند، ریسک و هزینه معامله با ایران را برای شرکت‌ها و کشورهای دیگر بالا خواهد برد. در نتیجه طرف‌های معامله با ایران یا خود را کنار خواهند کشید، یا پس از کاهش دادن میزان تعامل، هزینه ریسک را به گردن ایران خواهند انداخت.

مسئله دیگر این است که کشورهایی که در دوران تحریم ایران، از موقعیت سوءاستفاده کرده و به هزینه ایران سود سرشار بردند، پا پیش می‌گذارند و با وانمود کردن به دوستی، باز کلاه ایران را بر خواهند داشت. بنابراین، انتصاب آقای بولتون به زیان ایران خواهد بود.

به نظر من ایران باید دست پیش را بگیرد و نشان دهد که علاقمند به ماجراجویی نیست، دوست دارد که مسائل با آمریکا و کشورهای دیگر را حل کند و به اقتصاد جهانی بپیوندد.

در خبرها بود که بزرگ‌ترین ذخیره نفت شیل در نزدیکی بحرین کشف شده است. اگر این خبر درست باشد، می‌توان انتظار داشت که در آینده‌ای نه چندان دور، قیمت نفت کاهش قابل ملاحظه‌ای بیابد. بنابراین ایران برای آنکه اقتصادی درخور داشته باشد، باید تولیدات خود را متنوع و نوین کند و به اقتصاد جهانی بپیوندد. درگیری با آمریکا و اعتماد به برخی کشورها مانع این امر خواهد بود.

کدام بخش‌های اقتصاد ایران و چگونه از انتصاب بولتون متاثر می‌شوند؟

بی‌گمان بخش‌های اقتصاد ایران که به بازرگانی خارجی پیوند دارد و بخش‌هایی که نیازمند تکنولوژی مدرن هستند، بیش از سایر بخش‌ها آسیب خواهند دید. ولی باید توجه کرد که بخش‌های اقتصادی از راه‌های گوناگون به هم وابسته هستند؛ بنابراین وقتی یک بخش یا گروهی از بخش‌ها آسیب ببینند یا دچار مشکل شوند، مسئله به تمام اقتصاد گسترش می‌یابد و هیچ فعالیتی در امان نخواهد بود.

می‌توان تصور کرد که در آغاز، فعالیت‌هایی که به صادرات وابسته‌اند مانند نفت، پلاستیک، فرش و مانند اینها دچار مشکل شوند. همین‌طور ممکن است برای سرمایه‌گذاری برای بهره‌برداری بهتر و تولید با فناوری جدید، از جمله برای نفت و گاز، دردسر درست شود. ولی خیلی زود از طریق عرضه و تقاضا و روابط بازار، مشکل به دیگر بخش‌ها مثلا سیمان یا پسته هم سرایت خواهد کرد.