الهام میرمحمدی 
یک کارشناس امور خاورمیانه پاسخ می‌دهد:
سقوط لیر چه تاثیری بر زندگی ایرانی‌ها دارد؟
اردشیر پشنگ، کارشناس امور خاورمیانه معتقد است، با توجه به اینکه بحران اقتصادی در ایران عمیق‌تر از ترکیه است و از نظر روانی این برداشت وجود دارد که بحران میان ایران و آمریکا لاینحل‌تر از بحران میان ترکیه و آمریکا است، روند خروج سرمایه از ایران به شکل‌های مختلف همچنان ادامه خواهد یافت.
طی هشت ماه گذشته ارزش لیر ترکیه حدود 40 درصد کاهش یافته است. افزایش تنش‌های دیپلماتیک میان ایالات متحده آمریکا و ترکیه، نوسانات قیمت لیر و کاهش ارزش آن در برابر دیگر ارزهای جهان را به دنبال داشته است.
کارشناسان بر این باورند که سقوط لیر ترکیه ممکن است خروجِ بیشتر سرمایه از ایران را به دنبال داشته باشد. اردشیر پشنگ، کارشناس امور خاورمیانه در گفتگو با تجارت‌نیوز به چند پرسش در مورد پیامدهای بحران ارزی ترکیه برای اقتصاد ایران پاسخ داده است.
به نظر شما سقوط لیر چه تاثیری بر زندگی ایرانی‌ها دارد؟
اولا به باور بنده تنش فعلی در روابط ایالات متحده و ترکیه که تاثیر بر کاهش ارزش لیر در برابر دلار داشته، یک مساله بلندمدت نخواهد بود و احتمالا یک تنش موقت است. همچنین با توجه به تعاملات و روابط استراتژیک و تاریخی که طرفین با همدیگر دارند و اهمیتی که هر یک از طرفین برای دیگری دارد، احتمالا هر دو کشور تلاش خواهند کرد که در مسیر کاهش تنش گام بردارند و این لفاظی‌ها و درگیری‌های لفظی که روسای‌جمهور هر دو کشور طی روزهای اخیر آن را تشدید کرده‌اند، باید قاعدتا کاهش پیدا کند. آقای ترامپ هم نشان داده که در پی هر دوره فشار در هر کشور به دنبال یک توافق نسبیِ بهتر یا وضعیت نسبی بهتر نسبت به گذشته بوده؛ پس نتیجتا به نظر می‌رسد که این ارزش کاهش لیر در برابر دلار یک امر موقتی و ماکسیمم چندماهه بیشتر نخواهد بود.
روز گذشته ایالات متحده فروش جنگنده‌های F35 را به ترکیه لغو کرده است. دولت ترکیه به این جنگنده‌ها و دیگر تسلیحاتی که آمریکایی‌ها در حال حاضر می‌توانند به ترک‌ها بدهند، نیاز دارد و از سوی دیگر خود آمریکا هم لازم می‌داند که ترکیه را به عنوان یک متحد استراتژیک منطقه‌ای و با داشتن پایگاه اینجرلیک و همچنین مباحث ایران، سوریه و عراق حمایت کند.
اما اینکه این بحران ارزی ترکیه چه پیامدهایی می‌تواند برای ایرانی‌ها داشته باشد را باید بگویم همان‌طور که آمارها نشان می‌دهد، طی سال جاری به صورت میانگین و روزانه حدود شش هزار و 300 نفر ایرانی به ترکیه سفر کرده‌اند. از زمانی که ارزش ریال در مقابل دلار خیلی کاهش پیدا کرده و به یک‌سوم رسیده، سفرهای خارجی سخت‌تر شده و این مساله قطعا تاثیر منفی هم روی تعداد افراد و همچنین میزان هزینه‌ای که در کشورهایی که سفر می‌کنند، گذاشته است. به نظر من در کوتاه‌مدت این به نفع توریست‌های ایرانی خواهد بود و ترکیه یک هدف به نسبت ارزان‌قیمت‌تر نسبت به کشورهای دیگری هست که به طور معمولی ایرانی‌ها برای تفریح یا جهانگردی در چند سال اخیر به آنها سفر می‌کردند. میزان حضور ایرانی‌ها در کشورهایی نظیر مالزی، یونان، قبرس یا کشورهایی مثل ارمنستان و گرجستان در سال‌های اخیر بیشتر بوده و به نظر می‌رسد، کاهش ارزش لیر این پوئن را برای تعدادی از ایرانی‌ها خواهد داشت که میزان زیان ناشی از کاهش ریال در برابر دلار در سفر به ترکیه کمتر شود.
اما مساله دیگر بحث تبادل بازرگانی هست. نکته‌ای که باید در نظر بگیریم این است که تبادل بازرگانی میان ایران و ترکیه مثبت به نفع ایران است؛ با این تفاوت که ایران بیشتر نفت به ترکیه می‌فروشد و ما از ترکیه اجناس مصرفی نظیر البسته و برخی از فرآورده‌های صنعتی یا برخی از صنایع را در سطح محدود داریم و این به منظر من تاثیر آنچنان بسزایی بر اقتصاد ایران که یک اقتصاد بی‌نظم، یک اقتصاد گسترده و از سوی دیگر به نوعی ازهم‌گسیخته است، نخواهد داشد. بنابراین آن تاثیر کوتاه‌مدت کاهش ارزش لیر در کوتاه‌مدت بر کسانی خواهد بود که به همچنان ترکیه را به هر دلیلی به عنوان یک مقصد گردشگری انتخاب می‌کنند. هرچند در ماه‌های اخیر گرجستان هم در میان ایرانی‌ها بسیار محبوب شده، با این حال به نظر من حداقل در کوتاه‌مدت با توجه به وضعیت لیر، ترکیه آن مزیت مناسبش را برای ایرانی‌ها حفظ خواهد کرد.
بر اساس آمار و ارقام، ایرانی‌ها در رتبه سوم شهروندان خارجی هستند که در بخش املاک و مستغلات در ترکیه سرمایه‌گذاری می‌کنند و مسکن می‌خرند. به نظر شما با توجه به کاهش ارزش لیر، ایرانی‌ها باز هم این ریسک را خواهند کرد که در کشوری که با بحران ارزی مواجه است، سرمایه‌گذاری کنند؟
متاسفانه چون بحران اقتصادی در ایران عمیق‌تر از ترکیه است و چون از نظر روانی این برداشت وجود دارد که بحران میان ایران و آمریکا لاینحل‌تر از بحران میان ترکیه و آمریکا است و رویه رفتاری سیاستمداران دو کشور در مقابل آمریکا رویه‌ای کاملا متفاوت است، یعی ترکیه همان‌طور که اشاره کردم نه تنها با آمریکا رابطه دارد، بلکه یک متحد استراتژیک محسوب می‌شود و هر دو عضو پیمان بین‌المللی آتلانتیک شمالی ناتو هستند، این بار روانی باعث می‌شود که با توجه به تداوم محتمل وضعیت بغرنج اقتصادی در ایران یا شرایط تحریمی ایران، همچنان ترکیه یک مکان جذاب برای ایرانی‌ها برای سرمایه‌گذاری باشد.
پیش‌تر هم اشاره کردم، آمارها نشان می‌دهد که گردش 15هزار نفری ایرانیان در گرجستان، در سال جاری به یک میلیون نفر رسیده و میزان سرمایه‌گذاری ایرانی‌ها در گرجستان فوق‌العاده زیاد شده و گرجستان هم تبدیل به یک رقیب برای ترکیه از منظر جذب سرمایه‌گذاری ایرانی‌ها شده؛ ولی با این‌حال ترکیه همچنان یک مقصد مناسب چه برای گردشگری و چه برای سرمایه‌گذاری در حوزه املاک و مسکن است. چون متاسفانه اقتصاد ایران یک اقتصاد گسترده و در عین حال از هم‌گسیخته و نامنظم است و در شرایط فعلی هم مدیریت مناسبی در حوزه اقتصاد کلان شکل نگرفته است. بنابراین روند خروج سرمایه به شکل‌های مختلف از جمله همین سرمایه‌گذاری‌های محدود فردی ادامه پیدا خواهد کرد.
نظرات