۳ بازنده اصلی تحریم‌های نفتی ایران

سه کشور آذربایجان، ارمنستان و گرجستان نفتی از ایران خریداری نمی‌کنند، با این حال برای تامین منابع گازی خود به ایران وابسته‌اند. از این رو، عدم قطعیتی که بازگشت تحریم‌های آمریکا علیه ایران به وجود آورده می‌تواند اقتصاد هر سه کشور تحت تاثیر قرار دهد.

به گزارش تجارت‌نیوز به نقل از اویل‌پرایس، جان بولتون، مشاور امنیت ملی ایالات متحده اخیرا به هر سه کشور سفر کرده تا حمایت آنها از اقدامات واشینگتن برای منزوی کردن تهران را جلب کند. یک روز پیش از اجرایی شدن دور دوم تحریم‌ها، مقامات آمریکایی اعلام کردند که هشت کشور برای مدت محدودی از تحریم‌های آمریکا معاف شدند و اجازه خرید نفت از ایران را دارند. اما نام این سه کشور در این فهرست قرار نگرفت.

جمهوری آذربایجان به عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده نفت و گاز در میان این سه کشور و همچنین کشوری که مقادیر قابل توجهی گاز از ایران خریداری می‌کند، در موقعیت پیچیده‌ای قرار گرفته است. این کشور مرزهای طولانی با ایران دارد و در توافقنامه‌ توسعه مشترکی که در ماه مارس میان دو کشور امضا شد، مالکیت تعدادی از منابع نفت و گاز خزر را در اختیار گرفت. در حال حاضر، توسعه این زمینه‌های همکاری بعید به نظر می‌رسد اما سایر سرمایه‌گذاری‌های مشترک فراتر از آن است که آمریکا بتواند توقف آنها را بر این کشور تحمیل کند.

توسعه اصلی‌ترین میدان گازی آذربایجان که در شاه‌دنیز قرار دارد، از سوی کنسرسیومی با رهبری شرکت انگلیسی بی‌پی صورت گرفته، اما شرکت ملی نفت ایران هم در این میدان نفتی سهامی 10 درصدی دارد. اتحادیه اروپا از مدت‌ها پیش برای توسعه این میدان گازی برنامه‌‌ریزی کرده تا از وابستگی اروپا به منابع انرژی روسیه بکاهد.

در ماه آگوست، پس از آنکه واشینگتن وضعیت شاه‌دنیز را بررسی کرد معافیت‌هایی را در رابطه با تحریم‌های ایران و توسعه و بهره‌برداری خطوط لوله برای انتقال گاز از آذربایجان به ترکیه و اروپا در نظر گرفت. به این ترتیب خطری شرکت بی‌پی، شرکت دولتی نفت آذربایجان و سایر سهامداران را برای توسعه این میدان گازی تهدید نمی‌کند.

تحلیل‌گران بر این باورند که با افزایش تنش‌های خلیج‌فارس و کاهش صادرات نفت ایران کشور آذربایجان از هرگونه افزایش قیمت جهانی نفت بهره خواهد برد. این عدم اطمینان همچنین منجر به افزایش قیمت گاز طبیعی خواهد شد. با این همه، موقعیت آذربایجان به دلیل واردات گاز طبیعی از ایران کمی پیچیده است.

این کشور بخشی از گاز ایران را برای استفاده داخلی در نخجوان خریداری می‌کند. از سوی دیگر، در سال‎های اخیر گازی که این کشور از ترکمنستان خریداری می‌کند، از طریق ایران وارد آذربایجان می‌شود و در نهایت با تکمیل فرآیند تولید به گرجستان صادر می‌شود. در سال جاری آذربایجان حدود 2.7 میلیارد متر مکعب گاز به گرجستان صادر کرده است.

نخجوان که بین ایران و ارمنستان قرار گرفته، مرز بسیار کوچکی با ترکیه دارد و به دلیل موقعیت جغرافیایی‌اش، گزینه‌های بسیار محدودی برای تامین گاز مورد نیاز خود دارد.

در سال 2010، توافقنامه‌ای میان آنکارا و نخجوان با هدف انتقال گاز از ترکیه و پیوند خط لوله از ترکیه به نخجوان امضا شد. تا امروز اما هیچ خط لوله‌ای در نخجوان احداث نشده است. به این ترتیب، تحریم‌های ایران جمهوری خودمختار نخجوان را هم با محدودیت‌هایی مواجه می‌کند.

کشور دیگری که از این تحریم‌ها متضرر می‌شود ارمنستان است. ارمنستان به دلیل موقعیت جغرافیایی و همچنین انزوای سیاسی، گزینه‌های زیادی برای تامین انرژی مورد نیاز خود در اختیار ندارد.

این کشور منابع طبیعی اندکی دارد و بیش از 40 درصد از نیروی برقش را از نیروگاه هسته‌ای ماتسامور دریافت می‌کند. به همین دلیل برای تامین نیازهای انرژی به طرز قابل توجهی به گازی که از ایران خریداری می‌کند، وابسته است.

ارمنستان بخش عمده‌ای از گاز مورد نیازش را از روسیه و از طریق گرجستان وارد می‌کند. ایروان در سال 2017 حدود 400 میلیون متر مکعب گاز از ایران خریداری کرد. در اواخر سال 2017، این کشور قراردادی با هدف افزایش 25 درصدی واردات گاز و برق با ایران امضا کرد.

با اجرایی شدن تحریم‌ها، وضعیت این توافق‌نامه و صادرات گاز ایران به ارمنستان نامشخص است.

سخنگوی وزارت امور خارجه ارمنستان در ششم نوامبر اعلام کرد: در حال حاضر بر تحولاتی که به وجود آمده نظارت داریم و در حال بررسی تاثیر تحریم‌ها بر اقتصاد ارمنستان هستیم.

به نظر می‌رسد، با توجه به اینکه بخش عمده‌ای از شبکه خط لوله گاز ارمنستان متعلق به شرکت گازپروم روسیه است، این کشور در مقایسه با آذربایجان و گرجستان در وضعیت پیچیده‌تری قرار دارد. با حذف گاز وارداتی از ایران، وابستگی ارمنستان به روسیه بیشتر می‌شود که این مساله اقتصاد این کشور را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.

با توجه به دسترسی گرجستان به دریای سیاه، این کشور نیاز کمتری به بخش انرژی ایران دارد و به همین دلیل در مقایسه با ارمنستان و آذربایجان، آسیب کمتری متوجه این کشور است.