چرا ایران برای برقراری آرامش باید با عربستان برخورد کند؟/دلیل سکوت تهران چیست؟

المانیتور در مطلبی به بررسی سیاست‌های منطقه‌ای ایران و عربستان و نقش آن‌ها در ثبات خاورمیانه پرداخت.

به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، پایگاه اینترنتی المانیتور در مطلبی نوشت: حضور ترکی الفیصل آل سعود در گردهمایی منافقین در کنفرانس پاریس، اقدامی بی‌سابقه از جانب یک مقام عالی رتبه عربستانی بوده است.

پیش از سخنرانی‌های فیصل در جمع گروهک منافقین، محمد بن سلمان - جانشین ولیعهد عربستان - سفری 10 روزه به واشینگتن و سپس به پاریس داشت. وی طی این سفر بر ضرورت مقابله با تهدید ایران تاکید کرد. در این میان، عادل الجبیر - وزیر امور خارجه عربستان - پا را فراتر گذاشته و از ایران به دلیل صدور انقلاب اسلامی به کشورهای دیگر و سیاست‌های منطقه‌ای این کشور انتقاد کرد.

این رویه از زمان تاج‌گذاری سلمان بن عبدالعزیز در ژانویه 2015 (31 روز منتهی به 11 بهمن 1393) تاکنون ادامه داشته است. در این صورت، می‌توان نتیجه گرفت در سیاست منطقه‌ای عربستان سعودی - که روابط با ایران را نیز شامل می‌شود - یک تغییر رفتار صورت گرفته است. اکنون، عربستان سعودی در رابطه با ایران تا حدی از خطوط قرمز عبور کرده است و ناظران درباره احتمال وقوع یک جنگ میان این دو کشور خبر می‌دهند.

در ادامه این مطلب آمده است: با وجود تمامی این تغییرات، در سیاست‌های ایران در قبال عربستان سعودی چنین رفتارهایی دیده نمی‌شود. علی‌رغم تغییرات رفتار عربستان، ایران برای جبران این اقدامات تلاشی نکرد. نشان ندادن واکنش جدی از جانب ایران می‌تواند 2 دلیل منطقی داشته باشد. دلیل نخست می‌تواند این باشد که ایران اتهامات عربستان سعودی علیه خود را قبول دارد. اما با توجه به سیاست‌های منطقه‌ای ایران، این اتهام هیچ پایه و اساسی ندارد. دلیل دوم برای واکنش نشان ندادن ایران در برابر عربستان سعودی، می‌تواند اهمیت ندادن مقامات ایرانی به اظهارات سعودی‌ها باشد. دلیل دوم برای ایران، منطقی‌تر به نظر می‌رسد.

در حقیقت، مقامات ایران تمایل دارند نام عربستان سعودی را از لیست تهدید‌های امنیتی برای این کشور حذف کنند. این در حالی است که در 5 سال گذشته، عربستان یکی از بزرگترین تهدید‌ها علیه ایران بوده است. ایرانی‌ها خشونت عربستان را در عراق، سوریه، بحرین و یمن مشاهده کرده اند. با این حال، مقامات ایران هنوز هم عربستان را به عنوان تهدیدی علیه امنیت ملی نمی‌بینند.

همواره 2 دیدگاه در نظریه ایران درباره سیاست منطقه‌ای عربستان وجود داشته است: نخستین و رایجترین آن‌ها، نیاز به گفت و گو و برقراری تعامل دیپلماتیک با ریاض است که برخی از این روش به عنوان بهترین راهکار برای جلوگیری از برخورد خصمانه این 2 کشور با یکدیگر یاد می‌کنند. در واقع، اکثر مقامات ایرانی در دستگاه‌های سیاسی و امنیتی این روش را تایید می‌کنند.

دومین نگرش نسبت به ریاض - که به نظر می‌رسد در ایران چندان رایج نباشد - به خصومت عربستان می‌پردازد و از ایجاد زیرساخت‌هایی برای مقابله با آن حمایت می‌کند. این نگرش هرگز راه خود را به تصمیم‌گیری‌های سیاسی در ایران باز نکرده است. بنابراین، حکومت ایران هرگز عربستان را به عنوان یک تهدید ندیده و به همین جهت، هرگز با عربستان برخورد نکرده است.

ایران همواره کشورهای خاورمیانه را به 2 گروه مستقل و غیر مستقل طبقه‌بندی می‌کند. نگرش ایران در برابر عربستان نیز از همین برداشت نشأت می‌گیرد. از نظر مقامات ایرانی، عربستان سعودی در دهه 80 و 90 میلادی غیر مستقل بوده است و به همین دلیل، نمی‌توانست سیاست‌های مستقل اتخاذ کند. بر اساس این نگرش، حتی جانب‌داری عربستان از عراق در جنگ 8 ساله ایران نیز سیاستی نبوده است که عربستان به تنهایی آن را اتخاذ کرده باشد. هرچند در سال‌های گذشته، این نگرش ایران نسبت به عربستان تغییر کرده است، موضع ایران در برابر عربستان به حالت گذشته خود باقی مانده است.

دلیل دیگری که ایران عربستان را به عنوان یک تهدید نمی‌شناسد، این است که ایران توانایی نظامی عربستان را اندک و شکننده می‌داند. بنابراین، کشوری که توانایی نظامی بالایی ندارد نمی‌تواند کشور قدرتمندتر را تهدید کند. اکنون، علی‌رغم افزایش تجهیزات نظامی در عربستان، ایران هنوز این نگرش را در قبال این کشور دارد. حتی مقامات ایرانی به دفعات اقدامات ریاض برای خرید اسلحه‌هایی که هرگز از آن‌ها استفاده نخواهد کرد را تحقیر کرده اند.

به این ترتیب، ایران تنها به اقداماتی خواهد پرداخت که تنش‌ها بین دو کشور را کاهش دهد. حال، پرسش اینجا است که این اقدامات نتیجه بخش خواهند بود یا خیر. در حقیقت، تحلیل ایران از جایگاه بی‌خطر عربستان در منطقه برای مقامات سعودی پوشیده نیست. آن‌ها از این نگرش ایران در محاسبات خود استفاده می‌کنند. به این ترتیب، سعودی‌ها با علم بر اینکه هرچه تنش‌ها افزایش یابد ایران واکنش شدیدی نشان نخواهد داد، در سال گذشته از هیچ فرصتی برای تشدید این مشکلات دریغ نکرده اند.

از این رو، سیاست ایران برای ایجاد نکردن یک منبع بی‌ثباتی جدید در خاورمیانه به وسیله دوری جستن از درگیری با عربستان، می‌تواند نتیجه عکس داده و خود یک منشأ تهدید برای این منطقه باشد. ایران با اجتناب از تغییر نگرش نسبت به عربستان، می‌تواند مقدمات افزایش تنش‌ها بین تمامی کشورهای منطقه را فراهم کند.