سعید برآبادی 
تجارت‌نیوز گزارش می‌دهد
سفر رافائل گروسی به تهران/ ایران و آمریکا به توافق نزدیک شدند؟
همزمان با سفر دو روزه رافائل گروسی، رئیس سازمان انرژی اتمی به تهران، دور دوم مذاکرات ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی آغاز شده است. آیا توافقی میان ایران و غرب بر سر پرونده هسته‌ای ایران رخ خواهد داد؟ واکنش بازار به این سفر چیست؟
ایران، سفرِ دو روزه رافائل گروسی، رئیس سازمان انرژی اتمی را مثبت و نشانه‌ای از برقراری ارتباط میان ایران و شورای امنیت دانسته است. رافائل گروسی که همراه گروهی از کارشناسان سازمان اتمی به ایران آماده، قرار است تعیین تکلیف‌کننده وضعیت از سر گیری مذاکرات هسته‌ای ایران و غرب باشد. او همچنین قرار است به سازمان انرژی اتمی توضیح قانع‌کننده‌ای درباره ادعای پیدا شدن اورانیوم 83 درصد غنی شده در تاسیسات اتمی ایران بدهد و به همین دلیل می‌توان این سفر را مهمترین سفر دیپلماتیک نمایندگان عالی‌رتبه سازمان ملل به کشور از شهریورماه تا کنون دانست.
قطر دوباره میانجی بوده است؟
قطر تا به حال در چند دوره، نقش میانجی برای از سر گیری گفتگوها میان ایران و اتحادیه اروپا و آمریکا بر عهده داشته است. به نظر می‌رسد سفر اخیر آژانس را هم باید در ادامه چراغ سبزِ این کشور به از سرگیری مذاکرات دانست آن طور که جمعه شب و پیش از سفر گروسی به ایران، وزارت خارجه قطر در بیانیه‌ای از رایزنی وزرای خارجه آمریکا و قطر در مورد مسائل منطقه‌ای خبر داده که بعید نیست گفتگو بر سر ایران نیز یکی از موارد این رایزنی بوده باشد.
هدف سفر رافائل گروسی به ایران چیست؟
آن طور که رئیس سازمان انرژی اتمی در سخنرانی صبح شنبه خود اعلام کرده، ایران در پی بی‌عهدی طرفین برجام و بر اساس قانون اقدام راهبرئی تصمیم به کاهش تعهدات برجامی گرفته است. اسلامی در توضیح این اظهارات، گفته: با توجه به اینکه طرفین به تعهدات خود در برجام عمل نکردند و حتی مانع همکاری کشورها و سایر شرکت ها با ایران شدند و تحریم ها را هم افزایش دادند ایران به موجب قانون اقدام راهبردی تصمیم به کاهش تعهدات گرفت و این باعث شد تا وقتی ما کاهش تعهدات داریم آژانس بیاید و گزارش عدم انطباق تهیه کند و بگوید از وضعیت اطلاع ندارم.
براین اساس، تهران، موضوع سفرِ مدیرکل آژانس اتمی را «پایش عملکرد و وضعیت و ظرفیت صنعت هسته‌ای ایران» دانسته، وظیفه و تکلیفی که شورای امنیت سازمان ملل بر عهده آژانس اتمی سپرده است.
دور دوم مذاکرات آغاز شد
دور دوم مذاکرات مدیر کل آژانس انرژی اتمی و رییس سازمان انرژی اتمی ایران صبح امروز و در قالب سفرِ رافائل گروسی به تهران آغاز شد. گروسی که جمعه شب در ضیافت شام رییس سازمان انرژی اتمی با دست‌اندرکاران و صاحب‌نظران صنعت هسته‌ای ایران حاضر شده بود اعلام کرد که کشورهای همسایه می‌توانند از کمک تولیدات دارویی کشور در حوزه هسته‌ای بهره ببرند.
ایسنا در گزارشی با اشاره به سفر هیات‌های فنی و کارشناسی آژانس به سرپرستی ماسیمو آپارو، معاون پادمانی رافائل گروسی در یکی دو هفته اخیر به تهران اعلام کرد: «دو طرف بر سر مسایل باقی مانده پادمانی به توافقات کلی و حل و فصل یک یا دو موضوع نزدیک شده‌اند.» گروسی در نشست خود، هرگونه اقدام نظامی علیه نیروگاه‌های اتمی را غیرقانونی و محکوم دانسته و به صورت مستقیم به اسرائیل که در ماه‌های اخیر از احتمال حمله به نیروگاه‌های هسته‌ای کشور خبر داده بود خاطره تلخ و بدِ حمله به نیروگاه هسته‌ای در اوکراین را یادآور شده است. رافائل گروسی گفته است که در این سفر از طرفِ ایرانی، چهارچوب برنامه کشور در مورد آژانس (CPF) را دریافت کرده و اظهار امیدواری کرده که با حل و فصل چالش‌های باقیمانده، ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بتوانند اعتمادسازی و اعتمادافزایی کنند: «باید شک‌ها و تردیدها را در خصوص صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران از بین ببریم و این کاری است که من و ایشان با هم انجام می‌دهیم.»
به نظر می‌رسد که رافائل گروسی در جریان کنفرانس خبری شنبه تحت تاثیر انبوه رسانه‌هایی بوده که به دعوت طرف ایرانی به برنامه آمده‌اند. او گفته است که حضور همین تعداد رسانه در این نشست نشان می‌دهد که توقعات ایران از این دیدار تا چه حد بالاست. به گفته او، جهان نیز نسبت به شفاف‌سازی فعالیت‌ها و دسترسی‌هایی که ایران باید برای بازدید به نمایندگان آژانس بدهد چنین توقع بالایی دارد. او همچنین در مورد همکاری آژانس با ایران در مورد برنامه‌های علمی و فنی هم گفته است که این رویدادها در صورت برگزاری بین‌المللی مورد حمایت آژانس قرار خواهد گرفت.
آخرین وضعیت میزان غنی‌سازی در ایران
موضوع میزان غنی‌سازی را شاید بتوان اصلی‌ترین نگرانی آژانس انرژی اتمی درباره برنامه هسته‌ای ایران دانست. درحالی که رسانه‌های جهان در هفته‌های اخیر، ایران را به غنی‌سازی بیش از 80 درصدی متهم کرده بودند، به نظر می‌رسد یکی از نشانه‌های مثبت بودن سفر گروسی به ایران این اظهارات اسلامی باشد: «ابهام در خصوص غنی‌سازی 84 درصد حل‌وفصل شده و طبق گزارش اخیر آژانس، ایران غنی سازی بالای 60 درصد نداشته است.»
سه سناریو درباره نتیجه سفر گروسی به تهران
تحلیل‌گران و خبرنگاران حاضر در نشست رئیس آژانس اتمی در تهران چند خلاصه و سناریو را به عنوان نتایج این دیدار پیش‌بینی کرده‌اند.
پیش‌بینی نخست که کمی خوشبینانه به نظر می‌رسد، از احتمال توافق میان ایران و آژانس می‌گوید. در صورت بروز نشانه‌هایی از توافق احتمالی بعید نیست تا پایان امروز، اخبار آن منتشر شود چرا که در شرایط فعلی، اقتصاد و بازار ایران نیازمند گشایشی جهانی برای غلبه بر رشد قیمت ارز است. سایت المانیتور هم اعلام کرده که اتحادیه اروپا به سفر گروسی به ایران امیدوار است بدون آنکه بداند این سفر به از سرگیری همکاری آژانس و تهران منجر خواهد شد یا خیر. براساس این گزارش، این مقام اتحادیه اروپا که خواست نامش فاش نشود، تاکید کرده، ایران آماده است که پرونده «مسائل باقیمانده» پادمانی را «از طریق همکاری فنی و حسن نیت سیاسی» مختومه کند.
پیش‌بینی دوم این احتمال را مطرح کرده که این سفر بدون توافق به پایان برسد و پس از برگشت گروسی به وین، او موضع تازه‌ای در قبال مسائل ایران اتخاذ کند. در این صورت، اگر موضع آژانس ادامه همکاری با ایران باشد، می‌توان منتظر گشایش‌هایی در حوزه دیپلماتیک و اقتصاد کشور بود اما اگر گروسی در وین موضع متفاوت با آنچه در تهران ابراز کرده، اعلام کند، وضعیت به گونه دیگری پیش خواهد رفت تا جایی که بیژن اشتری، تحلیلگر مسائل سیاسی، در اینستاگرام خود نوشته است: اگر گروسی در این سفر جواب یا توضیح قانع‌کننده ای درباره پیدا شدن اورانیوم 83 درصد غنی شده در تاسیسات اتمی ایران به دست نیاورد و در جلسه بعدی آژانس، گزارش منفی در این باره بدهد به احتمال زیاد به زودی مکانیسم ماشه یا اسنپ بک از سوی فرانسه، انگلستان و آلمان فعال خواهد شد و در یک پروسه دو سه ماهه همه شش قطعنامه تحریمی سازمان ملل که به واسط برجام معلق شده بودند از نو احیا خواهند شد. او گفته است که احیای این قطعنامه‌ها علیه ایران در این صورت به رای شورای امنیت نیز نیازی ندارد و به صورت خودکار فعال خواهد شد.
پیش‌بینی سوم ناامیدی از توافق است اما نه از سوی غرب بلکه از داخل کشور. به عبارت دیگر نباید از نقشِ دولت سیزدهم و حامیان گفتمان رئیسی در مجلس هم چشم پوشی کرد. محمود عباس‌زاده مشکینی، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس یکی از آن چهره‌هاست که حتی به سفر گروسی به ایران بدبین بوده و معتقد است در دولت سیزدهم عملا پرونده برجام بسته شده. عباس‌زاده مشکینی گفته است که این سفر نفعی برای ایران نخواهد داشت: «اصلا نباید او را به ایران راه می‌دادیم! به نظر من با رفتن دولت آقای روحانی و تشکیل دولت جدید، تقریباً عملاً پرونده برجام بسته شده است آقای گروسی هر زمان که به ایران آمد و گزارش گرفت، بعداً یک نقطه‌ای از این گزارش و اطلاعات را بیرون کشید و همین را مبنای سوالات و تردیدهای بعدی و نهایتاً فشارهای بعدی بر ایران قرار داد. معتقدم نباید امتیازی به غربی‌ها داده شود و باید کشور را بر اساس ظرفیت‌ها و فرصت‌های درون‌زا اداره کرد.»
همزمان با روز دوم سفر رافائل گروسی به تهران، در نخستین روز کاری، قیمت بازار دلار برای چند ساعتی هزار تومان گران‌تر شد اما این افزایش تنها تا ظهر شنبه دوام آورد. به عبارت دیگر می‌توان گفت که موضع بازار در قبال دور دوم مذاکرات رافائل گروسی با سازمان انرژی اتمی ایران هنوز مشخص نیست.
نظرات