اخراج تیلرسون چه تاثیری بر بازار نفت و برجام دارد؟

الهام میرمحمدی: حضور جمهوری‌خواهان افراطی در دولت ترامپ که عمدتا مواضع سخت‌گیرانه در قبال ایران دارند، به سود عربستان سعودی خواهد بود. اما سوال اینجاست که آیا ملی‌گرایی آمریکا در نهایت تهدیدی برای بازار نفت نیست؟

به گزارش تجارت‌نیوز به نقل از بلومبرگ، اخراج رکس تیلرسون، وزیر امور خارجه آمریکا، روز سه‌شنبه پس از آن رخ داد که وی به افرادی که در مسمومیت جاسوس سابق روسی در انگلیس دست داشتند، هشدار داد. وی همچنین اظهار کرد که این سم از روسیه آمده و مسکو را مسئول دانست.

از سوی دیگر، ترامپ روز سه‌شنبه به اختلافات خود با تیلرسون بر سر رابطه با ایران و لغو توافق هسته‌ای اشاره کرد.

به نظر می‌رسد، در حال حاضر برنده نهایی این تصمیم ترامپ، عربستان سعودی باشد.

عربستان سعودی و ایران رقبای دیرینه یکدیگر در خاورمیانه هستند و ریاض قطعا از حضور جمهوری‌خواهان افراطی در تیم ترامپ خوشحال خواهد بود.

با توجه به تصمیم ترامپ، مایک پومپیو (Mike Pompeo)، که منتقد سرسخت توافق هسته‌ای ایران و قدرت‌های جهانی بوده، گزینه جالبی برای سعودی‌ها به شمار می‌رود.

در ماه ژانویه، دونالد ترامپ لغو تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران را برای 120 روز دیگر تمدید کرد. اما با صراحت اعلام کرد، به‌هیچ‌وجه در مورد این موضوع خوشحال نیست و این توافق -برجام- یا باید بازنگری شود یا به طور کامل از آن خارج خواهد شد.

از یک‌سو، بر اساس مهلت مشخص‌شده، تمدید مجدد تعلیق تحریم‌ها در ماه می و با تایید سنا انجام می‌شود. از سوی دیگر، وزیر امور خارجه جدید، مایک پامپیو در سمت راست طیف سیاسی جمهوری‌خواهان قرار دارد. بنابراین، احتمال خروج ایالات متحده آمریکا از توافق هسته‌ای بسیار بالاست.

اما به نظر می‌رسد، بازار نفت هنوز به این تصمیم آمریکا، واکنشی نشان نداده است.

قیمت نفت خام برنت پس از انتشار خبر اخراج تیلرسون -که طبق معمول از توئتیر اعلام شد- جهشی کوچک داشت. اما دو ساعت بعد، بار دیگر کاهش یافت.

دلایل متعددی ممکن است برای بی‌اعتنایی بازار نفت به این خبر وجود داشته باشد.

اول آنکه، عمدتا در کوتاه‌مدت، افزایش عرضه نفت خام تولیدکنندگان غیراوپکی سروصداهای ژئوپولتیک را از بین می‌برد.

از سوی دیگر، اخراج تیلرسون و بر روی کار آمدن یک مخالف سرسخت ایران، ماهیت پرهرج‌ومرج دولت ترامپ را بیشتر مشخص می‌کند. پیش‌بینی تاثیر سیاست‌های ترامپ بر قیمت نفت و همچنین جهت‌گیری‌ و واکنش بازار نفت به این تصمیم‌ها کاری دشوار است.

هنوز مشخص نیست که آیا با خروج آمریکا از توافقنامه برجام، تولید و فروش نفت ایران کمتر می‌شود، قطع می‌شود و یا ادامه می‌یابد.

از زمان اجرایی شدن توافق هسته‌ای، اروپا به بزرگ‌ترین خریدار نفت ایران تبدیل شده و همچنین، واردات نفت چین از ایران هم افزایش یافته است.

تقریبا تمامی مازاد نفت تولیدی ایران پس از امضای برجام، از سوی اروپا و چین خریداری شده است.

همچنین پیش‌بینی می‌شود، به دلیل سیاست‌های ترامپ در مورد وضع تعرفه برای فولاد و آلومینیوم وارداتی، کشورهای اروپایی برای لغو برجام با واشنگتن همراهی نکنند.

در این صورت، اگرچه ممکن است مقصد نهایی بشکه‌های نفت ایران تغییر کند، اما حجم صادراتش بدون تغییر باقی خواهد ماند.

با خروج آمریکا از برجام، همچنین شرکت‎های خارجی نفتی نظیر توتال فرانسه ناچار خواهند شد در مورد سرمایه‌گذاری در ایران تجدید نظر کنند، اما به نظر می‌رسد، در این صورت شرکت‌های نفتی روسیه جای آنها را در ایران بگیرند.

این موضوع از این نظر برای عربستان بسیار مهم است که بر اساس گزارش آژانس بین‌الملی انرژی، تولید نفت ایران تا سال 2023، حدود 330 هزار بشکه در روز افزایش می‌یابد.

با روی کار آمدن افراطی‌ها در آمریکا، عربستان سعودی می‌تواند از افزایش صادرات نفت ایران جلوگیری کند. و همچنین اجرای توافق کاهش تولید را تا پایان دهه تضمین کند.

از سوی دیگر، وضع تحریم‌های سخت‌گیرانه‌تر علیه ونزوئلا از سوی آمریکا باز هم به سود عربستان خواهد بود. و به طور قطع مایک پامپیو با این تحریم‌ها موافق است.

به نوشته بلومبرگ، موفقیت اوپک برای کاهش تولید و مهار مازاد عرضه با سقوط دولت ونزوئلا رابطه مستقیم دارد.

اگرچه ممکن است عربستان سعودی این موضوع را به شکلی آشکار بیان نکند، اما فشار بیشتر بر کاراکاس به نفع عربستان سعودی است.

با چنین بردهایی برای عربستان سعودی -اگر بتوان آنها را برد نامید- خطرات بسیاری در انتظار بازار نفت خواهد بود؛ بازاری که اقتصاد عربستان و روسیه و سایر تولیدکنندگان به شدت به آن وابسته است.

اول آنکه، هرگونه تغییر ژئوپولتیک و به دنبال آن افزایش قیمت برای تولیدکنندگان آمریکایی هم جذاب است. به ‌ویژه اینکه این موضوع قراردادهای آتی نفت را در بلندمدت تضمین می‌کند.

دومین و بزرگ‌ترین مسئله اما این است که خبر روز سه‌شنبه و اخراج تیلرسون، حکایت از گسترش ناسیونالیسم اقتصادی دولت ترامپ دارد.

این خبر بلافاصله پس از وضع تعرفه بر واردات فولاد و استعفای گری کوهن (Gary Cohn) مشاور اقتصادی دونالد ترامپ منتشر شد.

اگر به هر دلیل اخراج تیلرسون با اظهارات او در مورد نقش روسیه در مسمومیت جاسوس روسی ارتباط داشته باشد، می‌توان نتیجه گرفت که شکاف‌ها میان ایالات متحده آمریکا و متحدان قدیمی‌اش روزبه‌روز درحال بزرگ‌تر شدن است.

از سوی دیگر، نباید تلاش ترامپ برای تسلط آمریکا بر انرژی جهان را هم فراموش کرد.

در نهایت باید گفت، بازار جهانی نفت محصول تجارت آزاد است. و ناسیونالیسم اقتصادی ترامپ اگرچه در کوتاه‌مدت ممکن است موجب افزایش قیمت نفت شود، اما توطئه‌های پشت پرده تبعات بسیاری را برای بازار جهانی نفت به جا خواهد گذاشت.