اثر افزایش قیمت نفت بر اقتصاد جهانی و بازار سرمایه ایران
در روزهای اخیر، شاهد افزایش قیمت نفت خام در سطح جهان بودیم و این در حالی است که در حال حاضر طلای سیاه به عنوان اصلی‌ترین ماده مورد نیز اقتصادهای توسعه یافته و در حال توسعه است؛ اما این نیاز در سال‌های آینده کمرنگ‌تر خواهد شد و ارزش کنونی خود را از دست خواهد داد.
یکی از دلایل کاهش ارزش نفت‌خام در اقتصادهای دنیا طی چند سال آینده را می‌توان جایگزینی انرژی‌های پاک به جای نفت خام دانست؛ اتفاقی که در حال حاضر سرعت بیشتری گرفته و در کشورهای اروپایی سوخت‌های فسیلی جای خود را به انرژی‌های پاکی مانند برق داده است.
به گزارش تجارت‌نیوز ، ایران از پتانسیل‌های بسیار بزرگی در زمینه نفت و گاز برخوردار بوده و با اندکی تدبیر، می‌تواند نقش خود را در این صنعت بزرگ به خوبی ایفا کند. ایران در حال حاضر دارای بزرگترین ذخایر نفت و گاز جهان است که همین ذخایر می‌تواند استراتژی اقتصادی و سیاسی ایران را در منطقه و جهان عملیاتی کند.
احتمال کاهش ارزش نفت خام در چند سال آینده، موجب شده تا امروز طلای سیاه از اقبال بسیاری برخوردار شود و قیمت آن در حال افزایش باشد؛ به طوری که اکنون این ماده ارزشمند، حدود ۷۴ دلار به ازای هر بشکه معامله می‌شود.
این افزایش قیمت در وهله اول به دلیل تحریم‌هایی است که ونزوئلا را تهدید می‌کند و جامعه جهانی به دلیل تحریم این کشور، پیش‌بینی کاهش عرضه نفت خام را دارد و به همین دلیل، تقاضا برای نفت در حال افزایش است.
این رفتار اقتصادی جامعه جهانی در راستای افزایش تقاضای نفت خام و رشد قیمتی آن در ماه‌های گذشته منطقی بوده و موضعی که اتخاذ شده است، صحیح و غیرقابل انتقاد است.
اما افزایش ارزش دلار در جوامع جهانی عامل دیگری بود که منجر شد تا شدت افزایش قیمت نفت خام اندکی کاهش یابد؛ چون، پس از تقویت ارزش دلار در برابر بسیاری از ارزهای رایج، قیمت نفت خام افزایش پیدا کرد و همین موضوع منجر شد تا از شدت افزایش قیمت نفت کاسته شود.
بسیاری از تحلیلگران اعتقاد دارند که در صورت افزایش نیافتن ارزش دلار، قیمت نفت خام توانایی رشد تا بیش از ۸۰ دلار را در روزهای آتی دارد؛ بحث دیگری که رشد قیمتی نفت خام را در سطح دنیا تهدید می‌کند و ممکن است سدی در برابر رشد قیمت نفت خام باشد، ذخایز نفت شیل است.
نفت شیل با توجه به قیمت تمام شده بالایی که دارد (بالای ۵۰ دلار به ازای هر بشکه) زمانی وارد عرضه می‌شود که قیمت نفت خام به بیش از ۵۰ تا ۶۰ دلار برسد. بنابراین، در حال حاضر و با توجه به آن که قیمت نفت خام به بیش از ۷۰ دلار رسیده است، افزایش عرضه نفت شیل می‌تواند دلیل دیگری برای کاهش سرعت افزایش نفت خام باشد.
نفت شیل تا حدودی قدرت آن را دارد تا معادلات اوپک را برهم بزند؛ تولیدکنندگان اوپک در سال گذشته توافقات بسیار مثبتی را در راستای کاهش تولید انجام دادند که نتیجه همین توافقات در قیمت نفت خام به وضوح قابل رویت است.
اما نفت شیل این پتانسیل را دارد تا بخشی از کاهش عرضه توسط اوپک را جبران و مانع رشد قیمتی بیشتر شود.
سیاست ایران در قبال نفت‌خام چیست؟
ایران به عنوان یکی از سردمداران ذخایر نفت خام در سطح دنیا، همیشه نقش حیاتی در عرضه نفت خام ایفا کرده است. اما بهترین مسیر برای ایران در بازارهای نفتی، عدم خام فروشی نفت و اجرای پالایش به همراه گاز طبیعی در داخل کشور است.
در سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی، نفت و گاز نباید به صورت خام صادر شود؛ این فرآیند چند مزیت برای کشور به همراه خواهد داشت و اولین مزیت آن، قابلیت مواجه با تحریم‌های ظالمانه است. پالایش نفت خام در داخل کشور، نیاز به احداث پالایشگاه دارد تا آنها نیز مانند پتروشیمی‌ها صادرات محصولات را بر عهده بگیرند.
این واقعیت بر تمامی فعالان اقتصادی ثابت شده است که بخش خصوصی به راحتی مسیر فروش محصولات خود را خواهند یافت؛ نمونه بارز برای این مثال صنعت پتروشیمی کشور است، شرکت‌های پتروشیمی در بدترین حالت تحریمی نیز محصولات خود را در بازارهای جهانی فروخته و این مسیر می‌تواند در خصوص پالایشگاه‌ها نیز اجرا شود.
در صورت عدم پالایش نفت خام در داخل کشور، کشورهای غربی نفت خام را که توسط دولت ایران فروخته می‌شود، به راحتی می‌توانند تحریم کنند؛ اما در صورت پالایش نفت خام در داخل کشور، دیگر این امکان برای آنها فراهم نخواهد بود.
مزیت بعدی که پالایش نفت خام در داخل کشور به همراه دارد، ایجاد ارزش افزوده و اشتغال در داخل کشور است. تاسیس پالایشگاه برای پالایش نفت خام می‌تواند مسیری درست برای ایجاد ارزش افزوده و افزایش تولید ناخالص ملی را فراهم کند که قطعا مورد تایید تمامی فعالان اقتصادی قرار خواهد گرفت.
از سوی دیگر، پالایش نفت خام در داخل کشور می‌تواند به تولید محصولات با ارزشی مانند بنزین ختم شود که میزان وابستگی به کشورهای دیگر را در زمینه واردات این محصولات کاهش می‌دهد. بنابراین، بهترین گزینه در راستای استقلال کشور است.
متاسفانه اقتصاد ایران و عملکرد بازارسرمایه گره محکمی با قیمت نفت خام خورده است؛ چون با کوچکترین تغییر در قیمت نفت خام، شاهد تغییرات نسبتا قابل توجهی در بازار سرمایه هستیم. برخی از شرکت‌های موجود در بازارسرمایه به شکل مستقیم با قیمت نفت خام ارتباط دارند که از آن جمله می‌توان به شرکت‌های پالایشگاهی اشاره کرد.
از سوی دیگر، برخی از شرکت‌هایی نیز وجود دارند که به صورت غیرمستقیم با قیمت نفت خام ارتباط دارند که از آن جمله می‌توان به شرکت‌های پتروشیمی اشاره کرد.
هر یک از این گروه‌ها بخش قابل توجهی از بازار را به خود اختصاص داده و با تغییرات قیمت نفت‌خام، شاهد تغییرات در قیمت‌ها شرکت‌های مختلف در بورس و فرابورس هستیم. این وابستگی به گونه‌ای است که نوسانات شاخص بورس شباهت بسیار زیادی به نمودار قیمتی نفت خام دارد.
پالایش نفت خام یکی از راه‌هایی است که می‌توان وابستگی نفت خام با بازار سرمایه را کاهش داد؛ برخی از فعالان اقتصادی معتقدند که به دلیل ازدیاد منابع نفت خام در کشور، باید از این نعمات خدادادی استفاده کنیم و تا جایی که امکان دارد از این اهرم برای قدرت نمایی در سطح جهانی بهره ببریم.
اما باید به این نکته توجه کرد که در حال حاضر به دلیل تعدد صادرکنندگان نفت خام در دنیا، میزان تاثیرگذاری کاهش یافته و از سوی دیگر نیز از گزینه صادرات نفت خام علیه کشور و برای تحریم استفاده می‌شود.
پالایش نفت خام و گاز طبیعی می‌تواند مزایای متعددی برای کشور به همراه داشته باشد که از جمله آن مزایا می‌توان به ایجاد ارزش افزوده و اشتغال در کشور اشاره کرد. نکته‌ای که مورد اغفال واقع شده است و به صورت چراغ خاموش مانع توسعه بخش‌های دیگر اقتصاد می‌شود.
به دلیل فروش نفت خام توسط دولت و تامین بخش بزرگی از بودجه از این محل، در حال حاضر لزومی به توسعه بخش‌های تولیدی اقتصادی به شکلی که توانایی رقابت با جامعه جهانی را داشته باشد، احساس نمی‌شود.
امید است تا با کاهش خام فروشی نفت‌خام و توسعه زیرساخت‌ها در اقتصاد برای پیشرفت بخش‌های تولیدی اقتصاد و ایجاد ارزش افزوده، شاهد شکوفا شدن هر چه بیشتر اقتصاد کشور در منطقه و در سطح دنیا باشیم.
منبع: رادیو سهام
نظرات