بازار نفت چقدر در خطر است؟

اگرچه هنوز تحریم‌های نفتی ایالات متحده آمریکا علیه ایران شروع نشده، صادرات نفت این کشور روند کاهشی به خود گرفته و سوال خریداران و معامله‌گران بازار نفت این است که کدام تولیدکننده‌ها می‌توانند این کمبود عرضه را جبران کنند؟ بخش اعظم نفت ایران در مقایسه با نفت برنت جهان سنگین‌تر است و ناخالصی و گوگرد بیشتری دارد.

به گزارش تجارت‌نیوز به نقل از بلومبرگ، اختلال در عرضه نفت ایران موجب شده سه کشور عربستان سعودی، عراق و روسیه در موقعیت قوی‌تری برای پر کردن شکاف موجود در بازار قرار بگیرند و از این فرصت بهره ببرند. حتی ایالات متحده که نوع دیگری از نفت را تولید می‌کند می‌تواند منبع بالقوه‌ای برای عرضه اضافی باشد.

آیا همه نفت‌های خام یکسان نیستند؟

تولیدکنندگان نفت در خاورمیانه تقریبا یک‌چهارم نفت خام جهان را استخراج می‌کنند و بخش مهمی از نفت استخراجی این منطقه سنگین و حاوی گوگرد بیشتری است. به دلیل کنترل‌های زیست‌محیطی تولیدکنندگان فرآورده‌های نفتی باید گوگرد را به منظور تبدیل نفت خام به محصولات دیگری چون بنزین و دیزل حذف کنند. به این نوع نفت خام ترش می‌گویند.

نفت‌های خام سبک نظیر وست‌تگزاس‌اینترمدیت معمولا برای پالایشگرها ارزشمندتر هستند. تولید محصولاتی چون بنزین از طریق این نوع نفت صورت می‌گیرد. اما نفت‌های خام‌ سنگین‌تر نظیر نفت ایران برای ساخت دیزل، سوخت جت و سایر مقادیر تقطیر بهتر است.

شرکت‌های فرآورده‌های نفتی می‌توانند با مخلوط کردن انواع نفت تا حدودی آن را تنظیم کنند. اما تنها استخراج نفت آمریکا برای نیاز آنها کافی نیست. این در حالی است که مشتریان ایران اگر بخواهند نفت آمریکا را خریداری کنند باید آن را با نفت خام سنگین‌تری مخلوط کنند. این روند همچنین زمان‌بر است.

از سوی دیگر، ایران نوعی نفت خام بسیار سبک موسوم به کاندنسیت (میعانات گازی) از میدان‌های گازی پارس جنوبی استخراج می‌کند و به فروش می‌رساند. این نوع نفت معمولا با گاز طبیعی تولید می‌شود و ایران کشوری است که از نظر ذخایر این نوع نفت دومین کشور جهان محسوب می‌شود.

بازار نفت چقدر در خطر است؟

ایران که سومین تولیدکننده بزرگ اوپک محسوب می‌شود در اوایل سال جاری میلادی نزدیک به چهار میلیون بشکه در روز استخراج نفت داشت و حدود 2.5 میلیون آن را صادر می‌کرد. اما این روند پس از آنکه رئیس‌جمهور آمریکا اعلام کرد از توافق هسته‌ای خارج می‌شود، تغییر یافت.

در تحریم‌های پیشین که در زمان ریاست‌جمهوری باراک اوباما (سال‌های 2012 تا 2015) علیه ایران وضع شد، صادرات نفت ایران نصف و به حدود یک میلیون بشکه در روز کاهش یافت. ترامپ اعلام کرده که قصد دارد با تحریم‌های جدید صادرات نفت ایران را به صفر برساند. این تهدید ترامپ حتی پیش از اجرایی شدن تحریم‌ها در چهارم نوامبر، بسیاری از خریداران نفت ایران را ترسانده است.

با توجه به اطلاعات مربوط به ردیابی نفتکش‌ها از سوی بلومبرگ، صادرات ایران در ماه سپتامبر به 1.7 میلیون بشکه در روز رسیده است. حتی اگر ترامپ موفق نشود صادرات نفت ایران را به صفر برساند و این کشور روزانه یک میلیون بشکه نفت تولید کند -همانند دوران ریاست‌جمهوری باراک اوباما- باز هم بازار جهانی نفت خلاء بسیاری در بخش عرضه خواهد داشت.

ایران بیشتر نفت خود را به کدام کشورها می‌فروشد؟

بیشتر مشتریان نفت ایران کشورهای آسیایی و پس از آن اروپایی هستند. در سال 2015 و پیش از تحریم‌های بین‌المللی، اتحادیه اروپا هم خرید نفت از ایران را تحریم و متوقف کرد. بر اساس اطلاعات مربوط به نفت‌کش‌ها، ایران در حال حاضر به چندین کشور در اروپا نفت صادر می‌کند. گزارش‌ها حاکی از آن است که فروش این کشور به فرانسه و هلند در ماه سپتامبر متوقف شده است.

در دوره پیشین تحریم‌ها شش کشور چین، هند، ژاپن، کره جنوبی، تایوان و ترکیه از تحریم‌ها معاف شدند اما در تحریم‌های جدید ترامپ معافیتی برای هیچ کشوری صادر نکرده است.

چین در حال حاضر بزرگ‌ترین مشتری نفت ایران است و اعلام کرده که همچنان به واردات نفت خام از ایران ادامه می‌دهد. هند، دیگر خریدار مهم نفت ایران هم از ماه نوامبر خرید خود را متوقف می‌کند. کره جنوبی و تایوان مدتی است که از ایران خرید نفتی نداشته‌اند.

تولیدکنندگان چه اقداماتی برای جبران عرضه می‌کنند؟

عربستان و روسیه اعلام کرده‌اند که با هدف جبران کمبود نفت در بازار جهانی، تولید خود را افزایش خواهند داد. هر دو کشور قادرند نفت خام سنگین و ترش تولید کنند.

عربستان سعودی، بزرگ‌ترین صادرکننده جهان و رقیب منطقه‌ای ایران، در حال حاضر حدود 10.4 میلیون بشکه در روز نفت تولید می‌کند. این کشور مدعی است که ظرفیت تولید 12.5 میلیون بشکه نفت در روز را دارد. هر چند هرگز بیش از 11 میلیون بشکه استخراج نکرده است. روسیه نیز پیش‌تر در ماه سپتامبر اعلام کرده بود، قادر است روزانه 300 هزار بشکه به تولید خود بیفزاید.

عراق در سال جاری میلادی روزانه 230 هزار بشکه به تولید خود اضافه کرده و در ماه سپتامبر استخراج خود را به 4.66 میلیون بشکه رسانده است. عراق، دومین تولیدکننده بزرگ در میان کشورهای عضو اوپک، تولید نفت در میدان‌های جنوبی این کشور را افزایش داده و این جریان افزایش می‌تواند کاهش عرضه ایران را تا حدودی جبران کند.

بر اساس پیش‌بینی‌های اداره اطلاعات انرژی، تولید در ایالات متحده در طول سال جاری و در سال 2019 به طور متوسط حدود یک میلیون بشکه در روز افزایش می‌یابد.