الهام میرمحمدی 
گفتگوی تجارت‌نیوز با نماینده سابق ایران در اوپک:
پیش‌بینی تحولات آینده بازار نفت / پایان معافیت‌ها با قیمت نفت چه می‌کند؟
به گفته محمدعلی خطیبی، بازار با کمبود نفت خام‌های سنگین و ترش مواجه است. علی‌رغم افزایش قابل توجه تولید کشورهای غیراوپک، به دلیل محدودیت‌هایی که برای صادرات نفت ایران و ونزوئلا به وجود آمده، پالایشگاه‌ها با کمبودهای کیفی جدی مواجه خواهند شد که این مساله قطعا به افزایش قیمت نفت منجر می‌شود.
روز گذشته مایک پومپئو، وزیر امور خارجه آمریکا، پایان معافیت از تحریم‌های نفتی ایران را اعلام کرد و گفت دیگر هیچ معافیتی به مشتریان نفتی ایران داده نخواهد شد. این تصمیم آمریکا اما چه تاثیری بر قیمت جهانی نفت و صادرات نفت ایران می‌گذارد؟ محمدعلی خطیبی، نماینده سابق ایران در اوپک در گفتگویی با تجارت‌نیوز به چند پرسش در این زمینه پاسخ می‌دهد.
با توجه به عدم تمدید معافیت‌های نفتی ایران، پیش‌بینی شما از آینده بازار نفت چیست؟
به‌طور کلی، وضعیت عرضه بازار در سال جاری، به‌گونه‌ای است که از آن تحت عنوان سونامی غیراوپک نام می‌برند. بر اساس پیش‌بینی‌هایی که انجام شده، تولید غیراوپک به‌ویژه در منطقه آمریکا، افزایش قابل توجهی خواهد یافت. برآورد شده که تولید غیراوپک در سال جاری، دو میلیون بشکه در روز است.
با این حال، این افزایشِ عرضه بیشتر نفت شیل یا به اصطلاح نفت خام‌های غیرمرسوم است که باید با نفت خام‌های ترش و سنگین مخلوط شود و به یک ترکیب قابل قبول برسد تا در نهایت برای پالایشگاه‌ها قابل استفاده باشد. به عبارت دیگر، این نفت شیل‌ها حتی برای پالایشگاه‌های آمریکایی مستقیما قابل استفاده نیست.
از این رو به میزانی که تولید شیل افزایش می‌یابد، مصرف نفت خام‌های سنگین و ترش هم بیشتر می‌شود.
حالا در شرایطی که پیش آمده، با تحریم ایران و ونزوئلا، عرضه دو صادرکننده نفت خام‌های سنگین و ترش، با محدودیت مواجه می‌شود.
در حال حاضر، بازار با کمبود نفت خام‌های سنگین و ترش مواجه است. ممکن است به دلیل سونامی غیراوپک، بازار از نظر کمی مشکلی نداشته باشد؛ اما به طور قطع به زودی، پالایشگاه‌ها با کمبودهای کیفی جدی مواجه خواهند شد.
اگر چنانچه این تحریم‌ها جدی باشد، این کمبود کیفی نفت خام برای پالایشگاه‌ها بسیار مشکل‌زا خواهد بود.
به نظر شما صادرات غیررسمی ایران چقدر و به چه شکل خواهد بود؟
این مساله به سیاستی که وزارت نفت و دولت ما دارد، بر می‌گردد. از ماه‌ها قبل قابل پیش‌بینی بود که ممکن است این مجوزها تمدید بشود و ممکن است تمدید نشود. بنابراین برای حالت تمدید نشدن انتظار می‌رود که مسئولین ما برنامه‌ریزی کرده و تمهیداتی را اندیشیده باشند و بر اساس آن قطعا می‌توان نفت صادر کرد. اینطور نیست که هر کشوری که قصد خرید نفت داشته باشد از آمریکا اجازه بگیرد. به هر حال ما متقابلا در مقابل صادرات نفتی که انجام می‌دهیم، وارداتی هم داریم و می‌توانیم از آنها کالاهایی بخریم تا تراز تجاری‌مان به تعادل برسد.
به این شکل، کشورهای خریدار نفت ما برای اینکه بازارهای خود را از دست ندهند، ترجیح می‌دهند که مبادلاتی با ایران داشته باشند.
این‌ها فرصت‌هایی است که می‌توان از آن استفاده کرد و صادرات نفت را انجام داد. با این حال، این مساله به برنامه‌ریزی‌هایی که وزارت نفت کرده، برمی‌گردد که انتظار می‌رود برای این سناریو از مدت‌ها قبل برنامه‌ریزی کرده باشند و حالا از این برنامه‌ریزی‌ها بهره ببرند.
محمدعلی خطیبی: در صورت جدی شدن تحریم‌ها، کمبود کیفی نفت خام برای پالایشگاه‌ها مشکل‌زا خواهد بود.
دو کشور امارات متحده عربی و عربستان اعلام کرده‌اند که جای خالی بشکه‌های نفت ایران را در بازار جهانی پر می‌کنند. با توجه به اینکه عربستان سعودی به قیمت‌های بالای نفت نیاز دارد، به نظر شما چقدر محتمل است که این کشور کاهش عرضه نفت ایران را جبران کند؟
یک تصمیم جمعی در اوپک گرفته شده و آن هم کاهش روزانه 800 هزار بشکه‌ای است که از ابتدای ژانویه تاکنون انجام شده است. بنابراین، اگر چنانچه در اجلاس اوپک پیشِ‌رو، این سازمان توافق کاهش تولید را تمدید و کاهش‌ها ادامه پیدا کند، خوب طبیعتا در اثر تصمیم سازمان، این کشورها نمی‌توانند تولید خود را افزایش بدهند.
اما ممکن است اوپک این توافق را لغو کند و از اعضای خود بخواهد به میزانی که مایلند نفت تولید کنند. در این صورت، این کشورها آزادی عمل دارند و می‌توانند نفت بیشتری تولید و عرضه کنند.
با این حال، در مورد ظرفیت مازادی که این کشورها در اختیار دارند، حرف و حدیث‌های زیادی هست. ظرفیت مازاد این کشورها مشخص نیست؛ با این حال، گاهی بلوف‌هایی می‌زنند و به مخازن خود فشار می‌آورند.
اما در مورد واقعیت و میزانی که کشورها به صورت مداوم می‌توانند تولید کنند، تردیدهایی وجود دارد. چرا که این کشورها هم در بخش تولید خود با مشکلاتی مواجه هستند. به عنوان مثال ما می‌دانیم که عربستان در ارتباط با تولید خود با افت مواجه است.
اگر توجه کنید، وزیر نفت عربستان به جای «ما تعهد می‌دهیم»، «تضمین می‌کنیم» یا «قول می‌دهیم» از عبارت «ما تلاش می‌کنیم» استفاده کرده است. بارِ این کلمات کاملا با یکدیگر فرق می‌کند.
به این ترتیب خیلی از «تلاش»ها ممکن است به نتیجه نرسد. این نشان‌دهنده این مساله است که سعودی‌ها خیلی مطمئن نیستند و نمی‌توانند تضمین بدهند که کاهش تولید نفت ایران، ونزوئلا و لیبی را که به جنگ داخلی دچار است، جبران کنند؛ چرا که در تولید خود مشکلاتی دارند.
این‌ها همه عواملی است که نشان می‌دهد، اینطور نیست که عرضه نفت با دستور کم یا زیاد بشود. ضمن اینکه همان‌طور که گفتم، کیفیت نفت خام‌ها در بازار نفت مهم است. آنچه که برای پالایشگاه‌ها اهمیت دارد، کیفیت نفت است.
با توجه به شرایطی که پیش آمده، یعنی جنگ داخلی در لیبی و تحریم‌های آمریکا علیه ونزوئلا و ایران، پیش‌بینی شما از قیمت نفت در ماه‌های آینده چیست؟
عکس‌العملِ فوری بازار سمت‌وسوی قیمت‌ها را مشخص می‌کند. افزایش قیمت تنها در یک روز نشان می‌دهد که بازار نفت نسبت به آینده نگران است.
به نظر من، اگر اقدامات نسنجیده این‌چنینی ادامه پیدا کند، قطعا قیمت‌ها بالا خواهد رفت. حتی اگر از کیفیت فاکتور بگیریم، بازار از نظر کمی دچار مشکل خواهد شد که قطعا این روند هم به افزایش قیمت نفت منجر می‌شود.
جدیدترین اتفاقات مربوط به نفت را میتوانید در سلسله اخبار قیمت نفت تجارت‌نیوز ملاحظه کنید.
نظرات