شکل جدید مبادلات نفتی ایران / پیش‌بینی میزان فروش نفت ایران در ماه‌های پیش‌رو

معافیت‌ از تحریم‌های نفتی ایران در دوم ماه می منقضی شدند و بر اساس تصمیم آمریکا پنج کشور چین، هند، کره جنوبی، ژاپن و ترکیه دیگر نمی‌توانند از ایران نفتی وارد کنند. اما آیا این کشورها از تحریم‌های آمریکا تبعیت کرده و واردات نفت از ایران را به صفر می‌رسانند؟ این روند چه تاثیری بر قیمت‌ها در بازار جهانی می‌گذارد؟

در حالی که بسیاری از کارشناسان حوزه نفت پیش‌بینی کرده‌اند، اجرای تحریم‌های شدیدتر می‌تواند منجر به افزایش قیمت نفت شود، تنها چند روز پس از اعلام تصمیم آمریکا، قیمت نفت کاهش یافت. همایون فلکشاهی، تحلیلگر بازار نفت در موسسه کپلر (Kpler)، در گفتگو با تجارت‌نیوز به چند پرسش در این زمینه پاسخ داده است:

با توجه به اینکه در دوم ماه می معافیت‌ از تحریم‌های نفتی ایران منقضی شدند، آیا به نظر شما صادرات نفت ایران به صفر می‌رسد؟ کدام کشورها خرید نفت از ایران را ادامه می‌دهند؟

طی شش ماه گذشته ایران به‌طور متوسط یک میلیون و 330 هزار بشکه و در ماه آپریل (فروردین-اردیبهشت) یک میلیون و 381 هزار بشکه نفت صادر کرده است. با این حال، صادرات نفت ایران در ماه‌های اخیر در مقایسه با شش ماه قبل از آن، که بیش از دو میلیون بشکه در روز بوده، کاهش قابل توجهی یافته است.

در این شش ماه، تنها پنج کشور که از مهم‌ترین مشتریان نفت ایران هستند، یعنی چین، هند، ژاپن، کره جنوبی و ترکیه از این کشور نفت وارد کرده‌اند.

با پایان معافیت‌ها انتظار من این است که ژاپن و کره جنوبی که از نظر سیاسی به آمریکا نزدیک هستند، واردات خود را قطع کنند.

ترکیه هم که مخالفت خود را با تحریم‌های ایران اعلام کرده، دنبال جایگزینی برای تامین نفت خود است. بر اساس آماری که از سوی موسسه کپلر جمع‌آوری شده، این کشور در شش ماه اخیر به‌طور متوسط کمتر از 100 هزار بشکه نفت از ایران وارد کرده است. کمی سخت است که با قطعیت بگوییم واردات نفت ترکیه از ایران به صفر می‌رسد. از آنجا که ترکیه هم روابطی قوی با ایالات متحده دارد، پیش‌بینی می‌شود خریداری نفت این کشور از ایران کاهش قابل توجهی داشته باشد.

از سوی دیگر، به دلیل تنش‌های میان ترکیه و ایالات متحده، این کشور باید مراقب باشد تا زمینه‌های تحریک آمریکا را ایجاد نکند.

بزرگ‌ترین خریدار نفت ایران، یعنی چین ظرف شش ماه اخیر به‌طور متوسط 500 هزار بشکه نفت از ایران وارد کرده است.

پیش‌بینی می‌کنم چین به‌هیچ‌وجه واردات نفت از ایران را به صفر نرساند؛ اما میزان آن را کاهش دهد. دلیل آن هم مشخص است. چین بخشی از واردات نفتش از ایران برای بازپرداخت و دستمزد هزینه‌های شرکت‌های چینی در صنعت بالادستی نفت ایران است.

شرکت ملی نفت چین (CNPC)، در میدان نفتی آزادگان شمالی و شرکت ساینوپک در میدان یادآوران ایران فعالیت‌های گسترده‌ای دارند. هر دو شرکت 3.5 میلیارد دلار در این میادین نفتی سرمایه‌گذاری کرده‌اند و چیزی حدود یک‌چهارم تا یک‌سوم واردات نفت‌شان از ایران بابت بازپرداخت و هزینه‌ها در این میادین است.

به این ترتیب، ایران از طریق این میزان صادرات به چین درآمدی کسب نخواهد کرد.

از سوی دیگر، چین خود در یک درگیری تجاری با آمریکا به سر می‌برد. به همین دلیل با کاهش صادرات از ایران به دنبال ارسال سیگنال‌هایی به ایالات متحده خواهد بود. پیش‌بینی من این است که چین روزانه حدود 400 هزار بشکه نفت از ایران خریداری کند.

واردکننده دیگر هند است. این کشور یک ماه و نیم پیش به آمریکا وعده داد که واردات نفت از ونزوئلا را قطع کند. بیشتر تحلیل‌گران در آن زمان اعلام کردند که هند در تلاش است با این اقدام، آمریکا را برای تمدید معافیت‌های نفتی متقاعد کند. اما این اتفاق نیفتاد.

مقامات هندی اعلام کرده‌اند که در حال انجام مذاکراتی با آمریکا در این زمینه هستند.

به نظر می‌رسد واردات نفت هند هم به طور کامل به صفر نرسد. چند نکته در این زمینه وجود دارد. اول آنکه هند در بندر چابهار ایران سرمایه‌گذاری‌های بسیاری انجام داده و این بندر برای هند از نظر استراتژیک مهم است. اما در مقایسه با چین، هند روابط نزدیکی با آمریکا دارد. به همین دلیل احتمالا شاهد کاهش قابل توجه واردات هند از ایران باشیم.

هند در سال 2018 به طور متوسط 526 هزار بشکه نفت از ایران خریداری کرده و این رقم در شش ماه اخیر به‌طور متوسط به حدود 300 هزار بشکه در روز کاهش یافته است.

با در نظر گرفتن کاهش واردات سه کشور هند، چین و ترکیه و به صفر رسیدن واردات ژاپن و کره جنوبی پیش‌بینی من این است که صادرات نفت ایران به نصف یعنی حدود 650 هزار تا 700 هزار بشکه در روز برسد.

آیا این عدد برآورد شما تا پایان سال است و بعد از آن شاهد کاهش بیشتر در صادرات نفت ایران خواهیم بود؟

من فکر می‌کنم در ماه‌های آینده صادرات نفت ایران رقم‌های متفاوتی را تجربه خواهد کرد. طی ماه‌های آتی، بسته به سیاست‌های داخلی کشورهای واردکننده، این رقم بالاتر یا پایین‌تر از محدوده 650 هزار تا 700 هزار بشکه خواهد بود. پس از آن هم این روند کاهشی ادامه خواهد یافت.

به نظر شما این تصمیم آمریکا چه سمت‌وسویی به بازار جهانی نفت می‎دهد؟ آیا نفت گران می‌شود؟

مسلما این اقدام آمریکا عرضه نفت در بازار جهانی را کاهش می‌دهد. اما شاهد آن بودیم که چند روز پس از اعلام این تصمیم، ترامپ تنها با یک توئیت مبنی بر چراغ سبز اوپک برای جبران کاهش عرضه ایران، افت قیمت را موجب شد.

نفت در شرایطی بسیار شکننده قرار دارد و به نظر من بزرگ‌ترین قدرت در کوتاه‌مدت در بازار دنیا اوپک نیست؛ بلکه رئیس‌جمهور آمریکا و توئیت‌هایش است.

اما اگر از نظر بنیادی بازار را بررسی کنیم، به طور کلی باید با کاهش عرضه قیمت نفت افزایش یابد.

با این حال، گزارش‌ها نشان می‌دهد که در ماه آپریل (فروردین-اردیبهشت) صادرات کشورهای عضو اوپک حدود 400 هزار بشکه در روز افزایش یافته است. بنابراین نفت بیشتری به بازار عرضه می‌شود و از سوی دیگر عربستان و امارات متحده عربی هم اعلام کرده‌اند که کاهش صادرات ایران را جبران می‌کنند.

به نظر من اما بیش از عربستان، امارات یا دیگر کشورهای اوپک، کشوری که کاهش تولید ایران را طی شش ماه آینده جبران خواهد کرد، آمریکاست.

اگرچه عربستان و امارات گفته‌اند، تولید خود را افزایش می‌دهند، اما واقعیت این است که ظرفیت اضافه نفت هر دو کشور به حدی نیست که بتوانند در بلندمدت تولید و صادرات خود را بالا ببرند.

برآورد ما این است که هر دو کشور در مجموع 300 تا 400 هزار بشکه ظرفیت مازاد تولید دارند. از سوی دیگر، در ماه‌های گرم و تابستان معمولا عربستان تولید خود را با هدف تامین نیاز داخلی افزایش می‌دهد. بنابراین از این میزان حدود 150 تا 200 هزار بشکه برای مصرف در داخل خود عربستان است.

از این رو، انتظار من این است که این دو کشور تنها بتوانند نیمی از کاهش صادرات ایران را جبران کنند که آن هم قطعی نیست.

پیش‌بینی شما از قیمت نفت تا پایان سال 2019 و همچنین در بلندمدت چیست؟

در چند ماه آینده چند عامل بر قیمت نفت موثر است. علاوه بر کاهش صادرات ایران، صادرات ونزوئلا هم با افت قابل توجهی مواجه است. از سوی دیگر، در ماه‌های تابستان مصرف نفت در دنیا به‌ویژه آمریکا، به‌عنوان بزرگ‌ترین مصر‌ف‌کننده جهان، بالاتر است.

با همه این‌ها اما با توجه به افزایش تولید اوپک و روند تولید نفت در آمریکا، من بعید می‌دانم در بازاری باشیم که نفت به اندازه کافی عرضه نشود.

پیش‌بینی من این است که در کوتاه‎مدت ممکن است قیمت نفت افزایش پیدا کند که البته این مساله باز هم به تصمیم‌ها و سیاست‌های رئیس‌جمهور آمریکا بستگی دارد.

به نظر من ممکن است نفت در کوتاه‌مدت به 80 دلار برسد اما تا پایان سال میلادی بار دیگر به محدوده 60 تا 70 دلار باز خواهد گشت.

جنگ تجاری میان آمریکا و چین عامل مهم دیگری است که در مورد قیمت نفت در بلندمدت باید در نظر بگیریم. اگر توافقی طی هفته‌های آینده میان دو کشور حاصل شود، در آن صورت با افزایش تقاضا در بازار مواجه می‌شویم که این روند مثبتی است. در این شرایط قیمت نفت افزایش می‌یابد و در بلندمدت به ثبات می‌رسد.

نمودار زیر صادرات نفت ایران را از ابتدای سال 2018 تا ماه آپریل نشان می‌دهد. این آمار از سوی موسسه کپلر جمع‌آوری شده است.

صادرات نفت ایران قبل و بعد از تحریم‌ها