افزایش صادرات نفت عراق به هند/ ایران جایگاه خود را از دست می‌دهد؟

به گزارش تجارت‌نیوز ، مرکز تحقیقاتی Refinitiv Oil (ارائه‌‌دهنده داده‌های بازار مالی و زیرساخت‌ها) مجموع واردات نفت خاورمیانه به هند را حدود 1/92 میلیون بشکه در روز طی ماه جاری برآورد کرد.

عراق با صادرات 840 هزار بشکه نفت در روز طی ماه آوریل همچنان یکی از بزرگترین تأمین‌کنندگان نفت این کشور به حساب می‌آید. عربستان نیز با تأمین روزانه 640 هزار بشکه نفت در جایگاه دوم قرار دارد.

حضور موثر عراق محدود به هند نیست و با افزایش تحرکات خود در غرب بازار فروش محصولات خود را گسترش داده است. در نمونه‌ای بارز می‌توان به افزایش صادرات این کشور به آمریکا اشاره کرد.

اداره اطلاعات انرژی آمریکا در گزارشی از افزایش میانگین صادرات روزانه نفت عراق به آمریکا خبر داد. در این گزارش آمده است که طی هفته اول آوریل به طور میانگین روزانه 6.36 میلیون بشکه نفت از 9 کشور نفت وارد ایالات متحده شده است.

حدود 345 هزار بشکه از این میزان واردات متعلق به نفت خام عراق است. این رقم نشان‌دهنده افزایش واردات نفتی آمریکا از عراق نسبت به قبل است. گویا در گذشته عراق تنها 138 هزار بشکه در روز نفت خام وارد کرده بود.

مشخص است که عراق با گسترش رایزنی بین‌المللی خود در حال درآمدزایی است. اتفاقی که در ایران به واسطه تحریم‌ها نمی‌افتد و تاثیر آن بر اقتصادی کشور مشهود است. این روند آینده کشور را نیز درگیر می‌کند و چشم‌انداز روشنی را به تصویر نمی‌کشد.

با اعلام صندوق بین‌المللی پول متوسط نرخ رشد اقتصادی عراق در سال ۲۰۲۳ حدود چهار درصد پیش‌بینی شده است. این رقم بالاتر از میانگین رشد اقتصادی کشورهای صادرکننده نفت در منطقه به حساب می‌آید.

این در حالی است که در گزارش اتاق بازرگانی تهران که به بررسی شاخص رشد اقتصادی کشور‌های منطقه منا (خاورمیانه و شمال آفریقا) در سال 2023 پرداخته است، رشد اقتصادی ایران حدود 2.7 درصد برآورد شده است.

روسیه از بازار رقابت عقب نماند

بازار نفت آسیا دیگر در تسخیر صرف کشورهای عربی نیست و با حضور بازیگر جدیدی به نام روسیه ترکیب جدیدی را شامل می‌شود. کشوری که با چرخش از بازارهای غرب به دنبال سایه‌ انداختن بر شرق است.

در مصداقی بارز می‌‎توان به افزایش واردات مسکو به دهلی نو اشاره کرد. بر اساس آمار ارائه‌شده از سوی رویترز واردات نفت این کشور به هند تا ژوئیه، به حدود 950 هزار بشکه در روز رسیده بود. رقمی که تقریبا یک‌پنجم کل واردات هند را شامل می‌شد.

این در حالی است که پیش از جنگ اوکراین، روسیه تنها ۲/ ۰ درصد از کل نفت وارداتی هند را به خود اختصاص داده بود. تشدید تحریم‌ها علیه مسکو و فاصله گرفتن خریداران اروپایی از این کشور باعث شد بازار فروش نفت روسیه معطوف به شرق شود. به این ترتیب محصولات روسی با تخفیف‌های چشم‌گیر روانه هند شد.

نقش ایران در بازار نفت هند چیست؟

در میان رقابت پرشوری که میان صادرکنندگان نفت به چشم می‌خورد نامی از ایران به عنوان دارنده چهارمین ذخایر نفتی دنیا مشاهده نمی‌شود. علت چیست؟

چرا با وجود آنکه نفت تهران ارزان‌تر از روسیه به بازار عرضه می‌شود همچنان نام آن در میان صادرکنندگان مشاهده نمی‌شود؟ بلومبرگ در این باره نوشته بود که ایرانی‌ها برای دور زدن تحریم‌ها مجبورند نفت خود را گاهی تا 15 دلار پایین‌تر از قیمت جهانی هم عرضه کنند.

اعمال تحریم‌های ثانویه موانع زیادی را برای روند صادرات نفت ایران رقم زد. استفاده از پرچم‌های نیابتی، جابه‌جایی کشتی، سندسازی و … از جمله آن به حساب می‌آید. مجموع این اقدامات هزینه زیادی را به کشور تحمیل می‌کند.

حال با طی کردن این روند جدید ایران قادر به فروش نفت خود می‌شود. اما چالش اصلی یعنی انتقال پول نفت به قوت خود باقی است. به عبارتی اگر ایران نفت خود را با نصف قیمت جهانی یعنی 40 دلار عرضه و مشتری آن را خریداری کند همچنان مشکل انتقال و وصول درآمدها وجود دارد.

تحریم بانک مرکزی و محدودیت مبادلات بانکی کشور را می‌توان منشا اصلی این مشکل دانست. در چنین شرایطی به نظر می‌رسد در ازای پول فروش نفت کالا به کشور بازگردانده شود. وضعیت اقتصادی نظیر تورم، کاهش ارزش ریال و نوسانات ارزی مبین همین موضوع است.

به صورت کلی کشورهای زیادی به جز ایران از جنگ اوکراین و روسیه منتفع شدند. از خود روسیه که بازیگر اصلی سنایوی جنگ است گرفته تا هند. بلومبرگ در گزارشی نوشت که هند به اصلی‌ترین برنده تحریم‌های نفتی روسیه تبدیل شده است. این کشور با خرید نفت ارزان مسکو و فروش آن در قالب سوخت‌های تصفیه شده به اروپا، به سود قابل توجهی دست یافته است.

با این حال ایران به‌رغم داشتن منابع عظیم نفتی از رقابت و درآمدزایی از این فرصت بازماند. چراکه در ارتباط گرفتن با کشورهای عرصه بین‌الملل دچار محدودیت است. با این اوصاف باز هم می‌توان گفت تحریم‌ها شکست خورده است؟

برای خواندن اخبار بیشتر در حوزه انرژی خبر چشم انداز بازار نفت تا سال 2040 بخوانید.